کتاب جایگاه زن در اسلام

کتاب جایگاه زن در اسلام نوشتۀ بنت الهدی صدر و ترجمۀ مهدی سرحدی است. انتشارات امام موسی صدر این کتاب را منتشر کرده است. کتاب، حاوی چند مقاله است که نویسنده، خطاب به زنان و به قول خودش، به زبان اسلام و با تکیه بر اصول و مبانی آن نوشته است.

درباره کتاب جایگاه زن در اسلام

کتاب جایگاه زن در اسلام در بخشی تحت‌عنوان «گفتارها و رهنمودها» به مقولاتی مانند حقوق زن در اسلام، جایگاه و منزلت زن صالح از دیدگاه امام صادق (ع)، نظرخواهی از زن در امر ازدواج، جایگاه زن از جاهلیت تا اسلام، ارتباط زن و علم و فرهنگ، نقش زن مسلمان در واقعۀ کربلا، مهریه‌های سنگین، طلاق از دیدگاه اسلام، موضوع زن و اشتغال و... پرداخته است.

نوشتار بعدی، «زن و تمدن» نام دارد؛ پس از آن به «زنان همراه پیامبر (ص)» پرداخته شده و در پایان، «زن در آیین پیامبر (ص)» تبیین شده است.

مهدیه پالیزبان، کار ویراستاری این کتاب را برعهده داشته است.

خواندن کتاب جایگاه زن در اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران تاریخ اسلام و مسائل زنان پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بنت الهدی صدر

آمنه بنت‌الهدی صدر در سال ۱۳۱۶ (۱۳۵۶ قمری) در شهر کاظمین در عراق به دنیا آمد. او شاعر، نویسنده و معلم فقه و اخلاق عراقی بود. بنت‌الهدی، دختر سیدحیدر صدر است. مادرش خواهر محمدرضا آل‌یاسین است و سید اسماعیل صدر و سید محمدباقر صدر برادران او هستند. وی در ۱۳۴۴ قمری با نام مستعار «شهیدلر» به نوشتن مطالب دینی پرداخت.

بنت‌الهدی در یازده‌سالگی به همراه دو برادرش به نجف رفت و تحصیلات خود را در زمینهٔ فقه، علم حدیث، اخلاق، تفسیر و سیره نزد برادرش محمدباقر صدر دنبال کرد؛ او همچنین نزد شیخ زهیر الحسون و ام علی الحسون درس آموخت و به درجۀ اجتهاد رسید.

او در دورۀ حیات‌اش به فعالیت‌های مختلفی نیز مشغول بود:

• برگزاری جلسات خانگی برای تبلیغ امور دینی
• نوشتن برای دختران عراقی و عرب در مجله الاضواء
• نگارش مقالاتی در نشریه الاضواء که گروهی از علمای نجف آن را منتشر می‌کردند
• پرورش دختران از طریق برپایی کلاس‌های درسی، همایش‌ها و پیگیری انجام عبادات آنها
• پایه‌گذاری مدارس الزهرا در شهرهای بغداد، نجف، کاظمین، بصره، دیوانیه و حله
• سرپرستی مدارس الزهرا در شهرهای نجف و کاظمین
• سرپرستی کاروان نزدیک به ۲۰۰ زنان عراقی از بغداد یا کاظمین، در روزهای حج

حکومت بعثی عراق، در ۱۳۵۰ قمری، مدرسه‌ها را دولتی کرد و بر پایۀ بخشنامه‌ای، این آموزشگاه‌ها از بنت‌الهدی صدر گرفته شد. کتاب‌های او در دوران حکومت بعثی‌ها و صدام حسین، در شمار کتاب‌های ممنوعه بودند.

داستان‌های نوشته‌شده به‌وسیلۀ بنت‌الهدی صدر عبارت‌اند از:

• ای کاش می‌دانستم
• دو زن و یک مرد
• دیداری در بیمارستان
• به دنبال حقیقت (در جستجوی حقیقت)
• خاطراتی در تپه‌های مکه
• خانه گمشده

از دیگر نوشته‌های او نیز می‌توان به فهرست زیر اشاره کرد:

• شخصیت زن مسلمان
• فضیلت پیروز است
• سختی و فراخوانی
• بر بلندی‌های مکه: خاطرات و مقالات
• زن در کنار پیامبر

بنت‌الهدی صدر، در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ (۲۲ جمادی‌الاول ۱۴۰۰)، سه روز پس از آخرین دستگیری‌اش، به دستور صدام حسین و به‌وسیلۀ شکنجه به قتل رسید.

بخشی از کتاب جایگاه زن در اسلام

«از مهم‌ترین ویژگی‌های رویکرد اسلام به زن که آن را از دیگر ایدئولوژی‌ها و مکاتب پیش و پس از خود متمایز می‌کند، آن است که اسلام در تمام احکام، آموزه‌ها و دیدگاه‌های خود، زن و مرد را از منظر «انسانی» می‌نگرد. نگاه اسلام به زن به مثابه یک موجود مؤنث، همانند نگاه او به مرد به مثابه یک موجود مذکر است. اسلام هم‌چنان‌که مرد را به منزله انسان مورد توجه قرار می‌دهد و او را راهنمایی می‌کند، در بُعد انسانی زن را نیز با مرد برابر می‌داند و او را راهنمایی و ارشاد می‌کند. زیرا آن دو از لحاظ کرامت و جایگاه انسانی برابر هستند. اما هر یک از آنان بنا بر مقتضیات و تفاوت‌های طبیعی، در اسلام احکام و حقوق خاص خود را دارند و اسلام بر اساس اصل «تقسیم کار بین افراد جامعه»، برای هر یک از آنان احکام ویژه‌ای قائل شده و منشأ تفاوت میان احکام زن و مرد نیز در همین است.

بدین ترتیب، تفاوت موجود میان احکام ویژه زن و مرد، به منظور تأمین نیازها و اقتضائات «زن بودن» و «مرد بودن» در نظر گرفته شده است، اما در موضوعاتی که به انسانیت انسان ارتباط دارد، مرد و زن با هم تفاوتی ندارند، چراکه از نظر اسلام هر دو انسان‌هایی برابرند.

در کتاب زنان همراه پیامبر (ص) نگرش انسانی اسلام به زنان و برابری آنان با مردان را به تفصیل بیان کردیم و گفتیم که اسلام تنها مکتبی است که نسبت به زن نگرش انسانی دارد و او را همگام و برابر با مرد می‌داند، در حالی که دیگر تمدن‌ها و حتی تمدن امروز اروپا و غرب، چنین نگرشی به زن ندارند و او را تنها موجودی «مؤنث» و تعبیری از لذت و کام‌جویی می‌دانند.

نحوه نگرش هر جامعه به زن، با نقش زن در تاریخ شکل‌گیری تمدن آن ارتباط دارد. در جامعه‌ای که جایگاه برابر زن و مرد را از لحاظ انسانی باور دارد، زن به مثابه یک انسان در جامعه ایفای نقش می‌کند و با پذیرش برابری زن و مرد در بُعد انسانی، برجسته‌ترین الگوها و نمونه‌ها را در این زمینه ارائه می‌کند. اما در جامعه‌ای که زن را ـ‌پیش از آنکه ‌ انسان بداندـ موجود مؤنث به شمار می‌آورد، زن از ایفای نقش مؤثر در جامعه باز می‌ماند و برای ابرازِ وجود، ناگزیر به استفاده از ویژگی‌های زنانه خود می‌شود، که همان فراهم آوردن زمینه لذت و بهره‌گیری مرد است.

برای مثال، می‌توان وضعیت زنانی را که در سایه تمدن اسلام زیسته‌اند با وضع زنانی که در تمدن‌های دیگر پرورش یافتند، مقایسه کرد. در هر یک از این جوامع، نقش و جایگاه زن با اصول و مبانی فکری آن تمدن ارتباط مستقیم داشته است. زن در سایه تعالیم اسلام، انسانیتش را به بهترین شکل جلوه‌گر ساخته و نقش خود را بر اساس این تفکر ایفا کرده است، اما در جوامع غیراسلامی زن جز «مؤنث بودن» هیچ نقشی نداشته و فرصتی برای دست یافتن به مجد و کرامت حقیقی نیافته است. در این جوامع زن فقط بر مبنای زن بودن و در اختیار داشتن ابزار جلب توجه مردان ایفای نقش کرده است، نه بر اساس انسان بودن و بهره‌مندی از ابزار و زمینه‌های اصلاح و پیشبرد جامعه.»