کتاب روش شناسی تفسیر آیات

کتاب روش شناسی تفسیر آیات نوشته علی نصیری است. هفتمین جلد از مجموعه قرآن پژوهی است که انتشارات وحی و خرد برای علاقه‌مندان به علوم قرآنی منتشر کرده است.

درباره کتاب روش شناسی تفسیر آیات

قرآن تنها کتاب آسمانی است که بی‌هیچ کم و کاست و پیراسته از هرگونه دخل و تصرف، گفتار و پیام الهی را در اختیار ما آدمیان قرار داده است. از کنار قرآن به عنوان تنها و مهم‌ترین پدیده آسمانی که حامل و حاوی گنج‌های بی‌پایان و بی‌منتها است، نمی‌توان به سادگی گذشت و همین ویژگی ممتاز قرآن است که آن را سرآمد همه کتب زمینی و آسمانی قرار داده است و به اذعان هر صاحب‌نظری، تاریخ دربارۀ هیچ کتابی به‌سان قرآن، این همه تحقیق و پژوهش را شاهد نبوده و نیست. معرفی قرآن در سایۀ ژرف‌اندیشی در آیات و استخراج مفاهیم و مدالیل آن‌ها قابل تحقق است؛ یعنی کاری که باید در قالب تفسیر و از سوی مفسران قرآن انجام گیرد. به عبارت روشن‌تر، جهانیان تشنۀ معرفت، باید از رهگذر فرآیند تفسیر با پیام‌های قرآن آشنا شوند. از این جهت تفسیر قرآن به شیوه‌های گوناگون و برای سطوح مختلف مخاطبان، هماره باید در دستور کار عالمان دین قرار گیرد. این کتاب به روش‌ شناسی تفسیر آیات قرآن می‌پردازد. نویسنده در نوشتن این کتاب به به این مورد توجه کرده است که عموم مخاطبان قرآن بیشتر با تفسیر آیات سر و کار داشته و می‌خواهند بدانند چگونه می‌توان با کاربست یک مدل تفسیری، مدالیل آیات را بدست آورد.

نکته دیگر این است که حجم زیاد و مباحث مبسوط کتاب «روش‌شناسی تفسیر قرآن»، عملاً استفاده از آن را منحصر به شماری محدود از فاضلان حوزه و دانشگاه ساخته است. از این جهت نویسنده ضمن تلخیص اساسی کتاب، مباحث آن را با عطف توجه به بررسی مراحل تفسیر آیات سامان داد.

در این کتاب پس از تبیین شناسنامه سوره، نوبت به تفسیر آیات می‌رسد که در ده محور اصلی دنبال می‌شود که عبارت‌اند از: ۱. جایگاه آیه؛ ۲. فضای نزول؛ ۳. مفاهیم واژه‌ها؛ ۴. نکات ادبی؛ ۵. نکات بلاغی؛ ۶. ساختار درونی آیه؛ ۷. ساختار بیرونی آیه؛ ۸. تفسیر؛ ۹. بررسی روایات؛ ۱۰. نکات و پیام‌ها.

مباحث کتاب نیز بر أساس مراحل ده‌گانه تفسیر آیات در ده فصل انعکاس یافته است. گفتنی است که مباحث این کتاب که حاصل دو دهه پژوهش و تحقیق در زمینه تفسیر است، بارها در کارگاه‌های آموزشی مختلف ویژه اساتید در حوزه و دانشگاه و نیز در مراکز تخصصی حوزه تدریس شده است.

در این کتاب تلاش شده تا در کنار تبیین هر یک از مراحل تفسیر، آموزه‌های لازم در آن زمینه ارایه شود و در کنار طرح مباحث علمی، برخی نکات و توصیه‌های کاربردی مورد توجه قرار گیرد.

خواندن کتاب روش شناسی تفسیر آیات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تفسیر و طلاب حوزه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب روش شناسی تفسیر آیات

ادعای برخورداری آیات از جایگاه خاص در منظومه قرآن، حداقل از دو پیش‌انگاره بهره می‌گیرد که به اجمال به بررسی آن‌ها می‌پردازیم: ۱. حاکمیت مهندسی جامع بر قرآن؛ ۲. چیدمان آیات بر اساس مهندسی جامع.

۱. حاکمیت مهندسی جامع بر قرآن

ما معتقدیم قرآن کتابی است که بر اساس مهندسی جامع و کامل خداوند شکل گرفته است؛ همان مهندسی که خداوند بر اساس آن نظام احسن را در سراسر هستی و در شعایی محدودتر در نفس انسان پدید آورد و بر اساس همین مهندسی بی‌کم و کاست، از آدمیان خواست تا در هستی درنگرند و اذعان کنند که در آن هیچ نقص و کاستی راه نیافته است؛ نیز از آنان خواسته تا در نفس خود تدبر کنند و تجلی تدبیر الهی که از آن به «احسن تقویم» یاد شده را در آن درنگرند.

خداوند بر اساس این مهندسی جامع تمام واژه‌های قرآن را به عنوان رساترین و گویاترین واژه برگزیده و آن‌ها را با استوارترین منطق کنار هم چیده است تا جملات قرآنی و در گامی دیگر مقاطع آیات شکل گیرد و در سایه چینش حکیمانه آیات یا پیکره آیات در کنار یکدیگر هر یک از سوره‌ها را پدید آورده و از چیدمان روشمند سوره‌ها، مجموع قرآن را سامان داده است؛ به عبارت روشن‌تر، راز اعجاز قرآن و عدم امکان هماوردی با آن حتی در حد یک سوره همین نکات است.

قرآن را از این جهت با هیچ یک از کتب آسمانی یا زمینی نمی‌توان مقایسه کرد. تکلیف کتب زمینی مشخص است؛ زیرا هیچ نویسنده‌ای نه داعی آن را دارد که چیدمان خاص و هدفمند به تمام واژه‌ها، ترکیب جملات و عبارت‌ها بدهد و نه قادر است که چنین مهندسی بر سرتاسر کتاب خود حاکم سازد.