نظرات کاربران درباره کتاب کارل مارکس

اصلاح می‌شود: «این تعبیر نیز از خود مارکس است» درست است و نه «این تغییر...»

نخست جهان بر سر و بر زمین: «جهان را از روی سر هگل برداشت[!]» مارکس فلسفه را، که در نظامِ فلسفی هگل رویِ سرِ خود ایستاده و استوار شده بود، بر رویِ پاهای خود بازگرداند و استوار کرد. [این تغییر نیز از خودِ مارکس است] دودیگر مارکسِ، کسی که به هگل چند زد: از به کار بردن واژه‌ی «گند زدن» ناتوانیِ عبدالمهدی [abdolmahdi] در فلسفی و دانشی سخن گفتن پیداست. ولی در تهی بودنِ سخن او نباید ناگفته گذاشت: هنگامی که مارکسِ جوان، به عنوان یک هگلی جوان، در سال‌های دهه‌ی بیستِ زندگی‌اش، "نقدِ فلسفه‌ی حقِّ هگل" را [هر چند ناتمام] نگاشت و 'فلسفه‌ی حقِّ هگل' [که فلسفه‌ی سیاسیِ نظام فکری هگل است] را به نقد کشید، از هگل برید و دیگر به فلسفه و دیالکتیکِ هگل بازنگشت، مگر هنگامِ نگارشِ سرمایه که دیالکتیکِ هگل را به شیوه‌ی خود، برای تحلیل‌های‌اش کارآمد یافت. سرمایه‌ی مارکس یک کتابِ میان‌رشته‌ای با محوریتِ اقتصادِ سیاسی، بویژه اقتصادِ سیاسیِ سرمایه‌داری، است. و نه یک کتابِ سیاسی! در باره‌ی سیاست نزدِ مارکس [ کسی که به گفته‌ی عبدالمهدی کارش گند زدن به هگل است] ناگفته نباید گذاشت که مارکس، اگر نگوییم از دموکرات‌ترین فیلسوفان در کنار اسپینوزا، ولی یکی از گروهِ انگشت‌شمارِ دموکرات‌ترین فیلسوفانِ تاریخ است. کسانی که هگل را، با آن دفاعیه‌اش از یکه‌سالاری پادشاهی و دیالکتیکِ نفی‌گرِ مطلق‌گرای‌اش، هرگز نمی‌توانم از آن جرگه دانست. هگل «که می‌دانست نحوه‌ی استدلال کردن به چه صورت هست» فلسفه‌ی را بنیان نهاد که پس از او پایه‌ی فکری و استدلالی [یعنی 'دیالکتیکی'] گرایش‌های گوناگون سیاسی شد: لیبرالیسم، نئولیبرالیسم، فاشیسم، آنارشیسم، و ... ولی هرگز نه دموکرات بودن و نه دموکراسی نیازی به دیالکتیک هگل داشته است، و به‌ویژه و بیش از همه دموکراسیِ رادیکال همواره ضدهگلی و مارکسیستی بوده است. مارکس در نوشته‌های گوناگونِ خود به این هر دو، به‌فراوانی و بسیار ژرف، پرداخته و در باره‌ی آن‌ها نگره‌پردازی کرده است. پ.ن. آنچه اینجا، دست‌کم در بخش دوم سخن‌ام، آمده «گند زدن» به هگل نیست [کاری که انجامش در باره‌ی مارکس نه تنها بد که، برای سال‌ها، امری ارزشمند بوده است] حتی نقدِ فلسفه و نظام اندیشگانی و اندیشه‌ی سیاسی او نیز نیست. این تنها یک یادآوری است.

البته بستگی به خوانش ما از هگل داره . «مفهوم» و «دانش» و «روح» نزد هگل خودش تحقق عینی هم داره و در ساحت اجتماع و تمدن و ... متجلی میشود .