نظرات کاربران درباره کتاب از دموکراسی تا مردمسالاری دینی

کتاب شرح و البته نقد اندیشه و دیدگاه دکتر علی شریعتی هستش که همیشه به عنوان یکی از روشنفکران سرشناس زمان خودش ازش نام برده میشه. کتاب از سه بخش تشکیل شده. در بخش اول کتاب، تعریف و توضیح مختصر ولی جامعی از دموکراسی داده شده. دموکراسی هم از اون مفاهیمیه که هر کسی طبق تصورات شخصی خودش معناش کرده و بنابرهمون تعریف شخصی ازش دفاع میکنه و یا ردش میکنه. توی کتاب اصول اساسی دموکراسی که در انواع مختلف دموکراسی ثابت و یکسانه شرح داده شده. اینکه دموکراسی چیه و یه حکومت دموکرات چه ویژگی هایی داره. اینکه به طور کلی علت مخالفت عده ای با دموکراسی چیه. بعضی فکر میکنن مردم صلاحیت انجام بهترین انتخاب برای حکومت و زندگی خودشون رو ندارن، بعضی با دموکراسی مخالفن چون معتقدن ممکنه رای و نظر مردم بر خلاف مبانی دین باشه، پس نمیشه دموکراسی رو پذیرفت و ... در قسمت دوم کتاب اندیشه ی سیاسی دکتر شریعتی نقد میشه. نقد شخصیتی که توی جامعه به عنوان یکی از روشنفکران سرشناس ازش نام برده میشه و اخیرا شاهدیم که خیلی از مواقع بدون خوندن حتی یه دونه از آثارش ازش بت میسازن، کار ساده ای نیست. چون مسلما نویسنده رو با جبهه گیری های متفاوتی از طرف مخاطب رو به رو میکنه. اما زیباکلام توی این کتاب صراحتا نشون میده که شریعتی اصلا اعتقادی به حکومت مبتنی بر دموکراسی و رای و انتخاب مردم نداشته و معتقد بوده عامه ی مردم صلاحیت انتخاب رو ندارن که انتخاب سردمداران حکومت به رای و نظر اون ها واگذار بشه و لازمه که یک شخص و فرد خاصی باشه که مردم رو هدایت کنه نه اینکه مردم فردی رو برای خدمتگذاری به خودشون انتخاب کنن. البته زیباکلام این رو هم توضیح میده که در جامعه و مقطع زمانی ای که شریعتی در اون زندگی میکرده، مفاهیمی مثل آزادی بیان و دموکراسی و ... خیلی مطرح نبودن به این دلیل که جامعه ی اون روز، درگیر انقلاب و تفکرات انقلابی بوده. و اینکه حداقل خدمتی که شریعتی به جامعه کرده، ارائه ی اسلام به جامعه ی جوان و روشن فکر بوده. اما قاعدتا نمیشه نظریه های سیاسی شریعتی رو چندان روشنفکرانه دونست. در بخش سوم کتاب، بطور کلی به وضعیت روشن فکران جامعه در دهه های بعد از مشروطه می پردازه. اینکه اصولا در ایران هرگز چیزی نقد و بررسی نمیشه. یا کورکورانه پذیرفته میشه و یا متعصبانه رد میشه. روشن فکرانی مثل حسن تقی زاده کاملا غرب گرا میشن و در مقابل، روشنفکرانی مثل جلال آل احمد کاملا غرب ستیز. و بزرگترین ایراد وارده اینه که هرگز نظریه های مختلف تجزیه و تحلیل نمیشن تا مزایا و معایبشون مشخص بشه. در این بخش به ریشه ی جریان غرب ستیزی در ایران هم کامل پرداخته میشه و اینکه اتفاقا شریعتی هم جز روشنفکران کاملا غرب ستیز بوده! اما به طور کلی جایگاه خاص شریعتی در جامعه ی ما به خاطر تحول و نگاه جدیدش به مفهوم "مسلمان بودن" و "شیعه بودن"ه. و نه غرب ستیز بودنش. چون روشن فکران دیگه ای هم در اون زمان و با تفکرات غرب ستیزانه بودن که هرگز نتونستن جایگاه شریعتی رو پیدا کنن.

زیبا کلام رو مسائل سیاسی و اینکه اجازه حرف زدن و جنجال بهش داده شده بزرگ کرده .و اگرنه ایشون خیلی حرفهای متناقض دارند .هر ساعتی قبله ای دیگر دارند.تا چند وقت پیش میگفتند چرا ما با اسرائیل دشمنی میکنیم و باید رفیق شویم و اینها ولی وقتی مثلا میبینند که خود کری هم از اقدامات اسرائیل انتقاد میکنند جبهه گیری ایشان هم عوض میشود.یا در مورد پرچم آمریکا یک روز از آن میپرند و وقتی میبینند در خود آمریکا هم پرچم این دولت مکار رو آتش میزنند دوباره تغییر موضع میدهند. آیا آدمی که متزلزله و چشمش مدام به جبهه گیری های از ما بهتران است روشنفکر و عالم است یا خودباخته ای که طوطی وار حرفهای آنان را تکرار میکند.

ساده ترین راه برای درست یا برتر جلوه دادن عقاید و تفسیرهای خودمان این است که نظرات مخالف، رقیب و متفاوت با نظر خودمان را دسته بندی کنیم؛ بعد، به هر گروه برچسبی از بی کفایتی و ناتوانی در فهم بزنیم تا رد و بی معناسازی نظرات آنها ساده شود. در کتاب "از دموکراسی تا مردم سالاری دینی" به قلم صادق زیباکلام، درباره موافقان دموکراسی در ایران می خوانیم " ... هر بار در ایران صحبت از دموکراسی رفته، در حقیقت در مخالفت، تکذیب و انتقاد از آن بوده است. البته دموکراسی موافقینی نیز داشته است که آنان را به دو دسته می توان تقسیم نمود. دسته نخست شامل شماری از اساتید و محققین می شود. ... در موارد بسیاری کنکاش و پردازش آنان به صورت ترجمه های تحت اللفظی جمله به جمله از آثار و منابع غربی می باشد که کمتر برای خواننده حاصلی دارد. ... آثار آنان ... ترجمه های سطحی و شتاب زده از آثار غربی ها می باشد. ترجمه هایی که مطالعه برخی از آنها انسان را با این پرسش اساسی روبرو می سازد که آیا نویسندگان این آثار که متاسفانه نوعا نیز اساتید دانشگاه هستند، آیا خود به واقع متن اصلی را درک کرده اند؟ آثاری که به نظر می رسد نویسنده ... می خواهد با نگارش متنی ثقیل و به کارگیری اصطلاخات و واژگان پیچیده و من درآوردی اظهار فضل و فخرفروشی کند. گروه دوم طرفداران دموکراسی شامل برخی از دوم خردادی ها و اصلاح طلبان می شود که به تازگی تمایل به دموکراسی پیدا کرده اند. همچون محافظه کاران، بسیاری از اطلاح طلبان درگذشته اعتقاد چندانی به دموکراسی نداشتند!!! ... ای گروه نیز از آنجا که خود دسترسی به منابع و آثار اولیه پیرامون موضوع ندارند!!!، مجبور هستند به همان ترجمه های گنگ، ثقیل و نامفهوم اساتید دانشگاهی و محققین روی آورند. ... اصولا هرکس که می خواهد پیرامون دموکراسی بنویسد، بی اختیار از تمدن یونان 2400 سال پیش شروع کرده و سپس وارد مسائل فلسفی می شود. در مرحله بعدی درگیر مباحث انسان شناسی شده و ختم کلام آنکه آنقدرها طول نمی کشد که مخاطبش را گم می کند. رویکرد ما در بررسی دموکراسی برعکس رویکردهای موجود می باشد!!! ... ما وارد هیچ یک از مباحث معرفتی، انسان شناسی، فلسفی، هستی شناسی یا تاریخی پیرامون مقوله دموکراسی و حکومت نمی شویم. هدف ما خیلی ساده و روشن است که توضیح دهیم امروه واژه دموکراسی چه معنا و مفهومی دارد" با توجه به این سطور، می توان در ادامه تقسیم بندی آقای زیباکلام از موافقین دموکراسی، از دسته سومی هم سخن گفت که تلاش دارند با مردود و غیرقابل فهم جلوه دادن نظرات سایرین، خود را به عنوان منادی و پیشگامان فکری دموکراسی واقعی! و نخستین ادراک کننده های آن معرفی کنند. برای اینکه صدای اعتراض فرد یا گروهی هم بلند نشود، به سادگی از قیدهایی نظیر 'برخی از'، 'بسیاری از' یا 'شماری از' استفاده می شود تا در مواقع لازم بیان گردد که منظور همه یا مخاطب معترض نبوده است. دموکراسی در عمل و سیاست، با هر تعریف و با تمام مزایا و معایبش، قبل از هر چیز به "احترام به تنوع عقاید و تفسیرها"، و مبارزه با عادت دیرینه "تمایل به استبداد فکری در درون خودمان" احتیاج دارد.

این کتاب به نوعی تقابل ادبیات لیبرالیستی نویسنده با نگرش مارکسیستی گونه دکتر شریعتی در این کتاب نویسنده از دکتر شریعتی اینگونه روایت می‌کند که عصر شریعتی عصر زیر سوال بردن ارزش ها و نرم های حاکم بر کشور ها و جهان بودو گفتمان مسلط زمانه شریعتی گفتمان انقلابی بودو دموکراسی در ادبیات شریعتی جایگاهی ندارد،آنچه سبب خواندن این کتاب شد کنجکاوی درباب دلایل نویسنده از اینکه شریعتی هیچ اعتقادی به دموکراسی نداشت بود، هرچند تمایلات چپ دکتر شریعتی از کسی پوشیده نیست اما تامل در این کتاب هم خالی از لطف نیست،طبق نظر نویسنده آنچه شریعتی را معلم انقلاب لقب داد مبارزه با امپریالیسم و غرب زدگی نبود بلکه بیدار کردن روح تشیع انقلابی در اقشار تحصیل کرده بود...

کتاب بسیار ارزشمندی است. به شکل بسیار مناسب نقد انجام شده و درسهای بسیار ارزشمندی در آن وجود دارد. البته این بدین معنی نیست که با تمام مطالب کتاب موافقم.