بریده‌هایی از کتاب با علی در صحرا

هرچند که گوینده با گفتن خویش سبُک خواهد شد، باید پذیرفت که مخاطب کم‌طاقت، باری سنگین بر دوش خواهد گرفت. اینجاست که امام (ع) می‌فرماید: آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را،

امام (ع) می‌فرماید: آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را،

هر فردی که بدون شناخت دنبال کسی رفت، آن‌قدر عمرش طولانی می‌شود که از او جدا شود.

آن‌کس که برای آخرت خود کاری نکرده است و از فکر روز حساب احساس رنج می‌کند، به‌طور طبیعی به انکار معاد روی می‌آورد تا این رنج را تسکین بخشد؛ چون وقتی دستش را خالی ببیند، احتمال نبود قیامت تسکین‌دهنده خواهد بود.

کمیل، «دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است.

به‌موجب آن تقوا، فرد نوری حاصل کرده باشد که فرق بین حق و باطل را بازشناسد.

علم همچون «چاه» است و مال مانند «آب حوض»: آب حوض با برداشتن کم می‌شود؛ چون از حوض تراوش نکرده است؛ بلکه از خارج حوض به‌دست آمده و در حوض ریخته شده است. طبیعی است که با خارج‌شدن آب، حوض خالی می‌شود؛ همان‌طور که از ابتدا خالی بود. آب چاه از چاه تراوش می‌کند؛ لذا با برداشته‌شدن آب، مجاری تراوش، رونق و وسعت جدید پیدا می‌کند و آب بیشتری از آن خارج می‌شود و درنتیجه، بر مقدار آب چاه افزوده می‌شود و با برداشته‌شدن آب کهنه، آب نو به‌جای آن سرازیر می‌شود، چون آب کهنه مانع حرکت آب تازه بوده است.

ماندن، «باختن» است. آب‌ها را که دیده‌ای؟! همین‌که می‌مانند، می‌بازند و نخست، «رنگِ» خدادادِ خویش را و «برگ» ها، همین‌که رنگ خویش را می‌بازند و به «زردی» می‌گرایند، به سقوط آیند و خشک و خشکیده می‌شوند و زیر لگدِ بادها... باید رفت و رفتن را «بریدن» شرط است از آنچه هست

علمِ نادرست، موجب جهت‌گیری نادرست خواهد شد

علم راه انسان را، آیندهٔ او را، دشمنان و دوستان راه او را نشان می‌دهد و او را رهبری می‌کند؛ ولی اگر مال را نگاه بدارد، خودش را خرج مال می‌کند؛ زیرا عمر و هدف و جان و ایمان و اعتقاد خود را روی آن می‌گذارد و اگر بخواهد خوب نگهداری کند، چاره‌ای از آن نیست.

و آنگاه حضرت به سخنی دیگر رو می‌آورند و آن این است که ریشهٔ انحراف در بزرگ‌شمردن مال است و اینکه انسان آن را بهتر از علم بداند.

گاه، دل آدمی آن می‌خواهد که شبی برخیزد به نماز؛ اما توفیق را رفیق نمی‌یابد و اینجاست که خود را سرزنش می‌کند و این، باعث پیشرفت وی می‌شود، حال‌آنکه اگر بیدار می‌شد، به غرور می‌رسید و سقوط می‌کرد

آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را

کمیل، «دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند ‫و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است. ‫و ظرفیت دل به آن است که «ثروت» ها دست‌مایهٔ غرور وی نباشد، ‫و «رنج» ها و «رنجوری» ها و «مصیبت» ها، شکیبایی وی را از وی نستاند،

رفاقت با علم و مال هم مانند رفاقت با انسان است. اگر نتوانیم او را عوض کنیم، خودمان عوض می‌شویم وبرای همین است که در انتخاب رفیق باید دقت کنیم.

و کمیل می‌گوید: امام (ع) دست مرا گرفت و با خود به صحرا برد و مرا گفت: «یَا کُمَیْلُ إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِیَةٌ فَخَیْرُهَا أَوْعَاهَا.» کمیل، «دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است.

پشت‌کردن به دنیا با تنبلی فرق دارد. ممکن است انسان در دنیا سخت تلاش کند؛ ولی نه برای پرستش دنیا، بلکه برای پرستش خدا.

ریشهٔ بی‌اعتقادی هر انسان به خداوند را باید در اعتقاد او به اشیا جست‌وجو کرد. آن‌کس که اشیا را چنان می‌بیند که نیستند، خدا را همچنان خواهد پنداشت که نیست. آن‌کس که اشیا را وابسته نمی‌بیند، چطور می‌تواند قیومی برای آن‌ها قائل شود. هر بزرگ‌بینی دربارهٔ اشیا، نوعی کوچک‌نگری دربارهٔ خداوند را پیش می‌آورد، تا آنجا که مستقل‌دیدن اشیا موجب انکار حق می‌شود. حتی بزرگ‌بینی دربارهٔ قوانین طبیعی، موجب پندار عجز و ضعف دربارهٔ حق می‌شود.

انسان به‌محض اینکه بی‌اعتباری دنیا را فهمید و دانست دنیا تاریک است و جای ماندن و دوست‌داشتن نیست، از دنیا دست می‌کشد؛ اگرچه خدا و پیامبر را نشناسد. صادق هدایت فقط مقداری از این بی‌اعتباری را درک کرده بود؛ لذا خود را کشت. برای درک بی‌اعتباری، روشنی زیادی لازم نیست.

و ظرفیت دل به آن است که «ثروت» ها دست‌مایهٔ غرور وی نباشد،

اینجاست که امام (ع) می‌فرماید: آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را،

آن‌کس که برای آخرت خود کاری نکرده است و از فکر روز حساب احساس رنج می‌کند، به‌طور طبیعی به انکار معاد روی می‌آورد تا این رنج را تسکین بخشد؛ چون وقتی دستش را خالی ببیند، احتمال نبود قیامت تسکین‌دهنده خواهد بود.

از افتخارات شیعه این است که می‌گوید مجری قانون باید الهی باشد و از افتخارات مسلمان است که می‌گوید قانون باید الهی باشد. اگر مردم با هواپیما در یک جهت حرکت کنند و در بین راه برای خلبان حادثه‌ای پیش آید، آیا هر کسی می‌تواند جای خلبان را بگیرد؟ بپذیریم که اجراکردن مسائل دشوار و دقیق، به‌خصوص در زمینه‌ای که پیش‌تر هیچ سابقه‌ای نداشته است، از خلبانی هواپیما ساده‌تر نخواهد بود.

«دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است. و ظرفیت دل به آن است که «ثروت» ها دست‌مایهٔ غرور وی نباشد، و «رنج» ها و «رنجوری» ها و «مصیبت» ها، شکیبایی وی را از وی نستاند

خشوع به درون انسان مربوط است. از آهنگ سخن‌گفتن فرد می‌توانیم بفهمیم که او چه مقامی دارد

می‌گذارد؛ مثلاً نویسنده‌ای اگر منکر خدا باشد، چه بخواهیم و چه نخواهیم، ما را به‌تدریج به‌سوی خود می‌کشاند. البته اگر برای مقابله بخوانیم، نه از باب همکاری، قطعاً به‌ضرر ما نخواهد بود. ما نمی‌توانیم بگوییم نه برای مقابله و نه برای همکاری و مدارا، بلکه برای «تحقیق» می‌خوانیم؛ چون مثل این است که مقدار غذایی که برای تحقیق می‌چشیم، ممکن است سمی باشد. پس باید در هنگام تحقیق، اگر سمی‌بودن را در مرحلهٔ اول درک کردیم، با موضع‌گیری و مقابله ادامه دهیم. محقق باید بی‌نظر باشد. اول باید علم را با احتیاط بچشد و مواظب باشد او را به‌طرف خود نکشد. اگر دید سمی است، باید مقابله کند

عبادتِ چشم، نگاه به سجده است و عبادتِ بدن، به سکون است. عبادتِ گوش، شنیدن و عبادتِ زبان، بیان‌کردن و عبادتِ قلب که هستهٔ مرکزی است، این است که متوجه باشد با خدای خویش در ارتباط است. عبادت اساسی را قلب انجام می‌دهد. بدن ابزار کار، یعنی ابزار قلب است.

همه می‌دانیم زیر بال گرفتن «ترحم» است و روی بال گذاشتن، «احترام» را می‌رساند؛ لذا قرآن می‌گوید به پدر و مادر باید احترام کنید، نه ترحم

دنبال «حق» نرفتن، باعث رفتن به‌سمت «باطل» خواهد بود.

آب آلوده رفع عطش می‌کند، اما انسان را نیز از پا درمی‌آورد.