بریده‌هایی از کتاب با علی در صحرا

هرچند که گوینده با گفتن خویش سبُک خواهد شد، باید پذیرفت که مخاطب کم‌طاقت، باری سنگین بر دوش خواهد گرفت. اینجاست که امام (ع) می‌فرماید: آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را،

هر فردی که بدون شناخت دنبال کسی رفت، آن‌قدر عمرش طولانی می‌شود که از او جدا شود.

امام (ع) می‌فرماید: آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را،

آن‌کس که برای آخرت خود کاری نکرده است و از فکر روز حساب احساس رنج می‌کند، به‌طور طبیعی به انکار معاد روی می‌آورد تا این رنج را تسکین بخشد؛ چون وقتی دستش را خالی ببیند، احتمال نبود قیامت تسکین‌دهنده خواهد بود.

علم همچون «چاه» است و مال مانند «آب حوض»: آب حوض با برداشتن کم می‌شود؛ چون از حوض تراوش نکرده است؛ بلکه از خارج حوض به‌دست آمده و در حوض ریخته شده است. طبیعی است که با خارج‌شدن آب، حوض خالی می‌شود؛ همان‌طور که از ابتدا خالی بود. آب چاه از چاه تراوش می‌کند؛ لذا با برداشته‌شدن آب، مجاری تراوش، رونق و وسعت جدید پیدا می‌کند و آب بیشتری از آن خارج می‌شود و درنتیجه، بر مقدار آب چاه افزوده می‌شود و با برداشته‌شدن آب کهنه، آب نو به‌جای آن سرازیر می‌شود، چون آب کهنه مانع حرکت آب تازه بوده است.

به‌موجب آن تقوا، فرد نوری حاصل کرده باشد که فرق بین حق و باطل را بازشناسد.

کمیل، «دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است.

ماندن، «باختن» است. آب‌ها را که دیده‌ای؟! همین‌که می‌مانند، می‌بازند و نخست، «رنگِ» خدادادِ خویش را و «برگ» ها، همین‌که رنگ خویش را می‌بازند و به «زردی» می‌گرایند، به سقوط آیند و خشک و خشکیده می‌شوند و زیر لگدِ بادها... باید رفت و رفتن را «بریدن» شرط است از آنچه هست

علمِ نادرست، موجب جهت‌گیری نادرست خواهد شد

علم راه انسان را، آیندهٔ او را، دشمنان و دوستان راه او را نشان می‌دهد و او را رهبری می‌کند؛ ولی اگر مال را نگاه بدارد، خودش را خرج مال می‌کند؛ زیرا عمر و هدف و جان و ایمان و اعتقاد خود را روی آن می‌گذارد و اگر بخواهد خوب نگهداری کند، چاره‌ای از آن نیست.

آنجا که قصد از سخن سبک‌بارشدن دل باشد، بهتر آن است که چاه و دیوار را مخاطب خویش قرار داد، نه انسان نامناسب را

و آنگاه حضرت به سخنی دیگر رو می‌آورند و آن این است که ریشهٔ انحراف در بزرگ‌شمردن مال است و اینکه انسان آن را بهتر از علم بداند.

کمیل، «دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند ‫و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است. ‫و ظرفیت دل به آن است که «ثروت» ها دست‌مایهٔ غرور وی نباشد، ‫و «رنج» ها و «رنجوری» ها و «مصیبت» ها، شکیبایی وی را از وی نستاند،

گاه، دل آدمی آن می‌خواهد که شبی برخیزد به نماز؛ اما توفیق را رفیق نمی‌یابد و اینجاست که خود را سرزنش می‌کند و این، باعث پیشرفت وی می‌شود، حال‌آنکه اگر بیدار می‌شد، به غرور می‌رسید و سقوط می‌کرد

رفاقت با علم و مال هم مانند رفاقت با انسان است. اگر نتوانیم او را عوض کنیم، خودمان عوض می‌شویم وبرای همین است که در انتخاب رفیق باید دقت کنیم.

ریشهٔ بی‌اعتقادی هر انسان به خداوند را باید در اعتقاد او به اشیا جست‌وجو کرد. آن‌کس که اشیا را چنان می‌بیند که نیستند، خدا را همچنان خواهد پنداشت که نیست. آن‌کس که اشیا را وابسته نمی‌بیند، چطور می‌تواند قیومی برای آن‌ها قائل شود. هر بزرگ‌بینی دربارهٔ اشیا، نوعی کوچک‌نگری دربارهٔ خداوند را پیش می‌آورد، تا آنجا که مستقل‌دیدن اشیا موجب انکار حق می‌شود. حتی بزرگ‌بینی دربارهٔ قوانین طبیعی، موجب پندار عجز و ضعف دربارهٔ حق می‌شود.

انسان به‌محض اینکه بی‌اعتباری دنیا را فهمید و دانست دنیا تاریک است و جای ماندن و دوست‌داشتن نیست، از دنیا دست می‌کشد؛ اگرچه خدا و پیامبر را نشناسد. صادق هدایت فقط مقداری از این بی‌اعتباری را درک کرده بود؛ لذا خود را کشت. برای درک بی‌اعتباری، روشنی زیادی لازم نیست.

«دل» ها به «ظرف» ها می‌مانند و آن دل که «ظرفیتی» بیش دارد، بهترین است. و ظرفیت دل به آن است که «ثروت» ها دست‌مایهٔ غرور وی نباشد، و «رنج» ها و «رنجوری» ها و «مصیبت» ها، شکیبایی وی را از وی نستاند

خشوع به درون انسان مربوط است. از آهنگ سخن‌گفتن فرد می‌توانیم بفهمیم که او چه مقامی دارد

«یَا کُمَیْلُ الْعِلْمُ خَیْرٌ مِنَ الْمَالِ الْعِلْمُ یَحْرُسُکَ وَ أَنْتَ تَحْرُسُ الْمَال.»

وقتی به معصومان (ع) علاقه‌مند شدیم، کسب حیات می‌کنیم، روح پیدا می‌کنیم، همان چیزهایی که مادی‌گرایان مرده می‌پندارند، ما حیات‌بخش می‌دانیم.