بریده‌هایی از کتاب باران خوبی ها

اگر از علت دین‌داری من سؤال کنند، می‌گویم: «من از ترس جهنم و عذاب قبر است که دین‌داری می‌کنم!» ولی اولیای خدا، از بس خدا زیباست دین‌داری می‌کنند. جهنم و قبر هم هست، ولی آن دلیلی که آنها را وادار به دین‌داری می‌کند، زیبایی خداست. جهنم آنها هم جایی است که از دیدن زیبایی خدا محروم باشند.

انسان‌ها معمولاً از شنیدن «توصیه» زود خسته می‌شوند. حتی برخی از آن فرار می‌کنند. اما «توصیف» این‌گونه نیست؛ به‌ویژه اگر توصیف خوبی‌ها باشد. شاید هیچ چیزی به اندازهٔ توصیف خوبی‌ها نتواند انسان‌ها را برای حرکت و اقدام به شوق آورد و به آنها انگیزه و ارادهٔ کافی ببخشد.

امیرالمؤمنین (ع) هم می‌فرماید: «شما به عمل به چیزهایی که می‌دانید محتاج‌تر هستید از دانستن چیزهایی که نمی‌دانید.»

«شما به چیزهایی که می‌دانید عمل کنید، خدا چیزهایی را که نمی‌دانید به شما نشان خواهد داد.»

یکی از بزنگاه‌هایی که چشم باعث خرابی انسان می‌شود، حس کنجکاوی است. کنجکاوی یکی از پشتوانه‌های نگاه است که چشم را به کارکرد بدش نزدیک‌تر می‌کند. به صورت طبیعی نوعی کنجکاوی در وجود انسان هست که سبب می‌شود انسان به هر چیزی نگاه کند. همین کنجکاوی انسان را گرفتار نگاه حرام هم خواهد کرد. به این سادگی که نمی‌توان تعفّن نگاه حرام را درک کرد تا خود را متقاعد کنیم که از آن چشم بپوشیم. اما یک راه عملی برای جلوگیری از نگاه حرام این است که کنجکاوی نکنیم. باید در مقابل کنجکاوی بی‌دلیل خودمان بایستیم و بگوییم که اصلاً نمی‌خواهم از همه چیز باخبر باشم!

امام صادق (ع) می‌فرماید که حضرت داوود (ع) به فرزندش حضرت سلیمان (ع) گفت: «یا بُنَی، لَوْ أَنَّ الْکلَامَ کانَ مِنْ فِضَّةٍ کانَ ینْبَغِی لِلصَّمْتِ أَنْ یکونَ مِنْ ذَهَب؛ فرزندم! اگر سخن گفتن از نقره باشد، شایسته است که سکوت از طلا باشد.»

ساده‌ترین روش برای شناخت آدمی، زبان اوست؛

یکی از دوستان آزاده نقل می‌کرد که در دوران اسارت به مرحوم ابوترابی گفتم: «شما چقدر صبر دارید، چرا عصبانی نمی‌شوید؟» ایشان فرمود: «ممکن است شما یک دفعه‌ای چینی صحبت کنید؟!» من با تعجب گفتم: «نه، ممکن نیست، چنین چیزی خیلی بعید است.» ایشان فرمود: «عصبانی شدن برای شما باید این‌قدر بعید باشد. مؤمن که عصبانی نمی‌شود، مؤمن که از کوره در نمی‌رود.»

هرچند گناه کردن خیلی بد است، ولی خود ارتکاب گناه می‌تواند زمینه‌ای باشد که اگر با توبه همراه شود، بهرهٔ بزرگی به انسان برساند که همان شکستن خود است.

ویژگی دیگر این خطبه این است که «توصیفی» است نه «توصیه‌ای». این خطبه به جای اینکه دیگران را به تقوا داشتن «توصیه» کند، متقین را «توصیف» می‌کند. توصیه کردن برای کسی که آمادگی ندارد، فایدهٔ چندانی نخواهد داشت. البته توصیه بسیار ضروری است، ولی اثربخش بودنِ توصیه به دلیل پیش‌زمینه‌های فراوانی که نیاز دارد، دیریاب است. اما بیان همان توصیه‌ها به صورت توصیفی آسان‌تر در دل انسان‌ها نفوذ و رسوخ کرده و دیرتر از دل او برخواهد خاست.

«زشت است در مقابل خدایی که صاحب توست و این همه نعمت به تو ارزانی داشته، دستت را به سوی غیر او دراز کنی.»

حقیقت تقوا، صیانت از یک شیء گران‌بهاست. البته صیانت از یک شیء گران‌بها به خاطر یک هدف عاشقانه و محبت‌آمیز. چون اگر صیانت صرفاً به دلیل منفعت باشد، تقوا در امور غیبی که کاملاً نسیه‌ای است، شکل نمی‌گیرد.

آدم‌های تیز به تقوا محتاج‌ترند و الا «جیب‌بُر» می‌شوند. آدم‌های هنرمند به تقوا محتاج‌ترند و الا «دل‌بُر» می‌شوند! کسانی که انعطافشان زیاد است و در هر موقعیتی می‌توانند متناسب با آن موقعیت عمل کنند، بیشتر به تقوا نیاز دارند، و الا دو چهره و منافق می‌شوند.

معارف دینی را نباید سرد و بی‌روح مصرف کرد. بلکه باید سعی کنیم معارف دینی را تنوری و تازه و با عطر و بو و زیبایی همراه آنها درک کرده و از آن استفاده کنیم. آدابی که برای قرائت قرآن بیان شده به همین دلیل است. گویا خدای متعال دوست دارد انسان‌ها در یک حالت خاصی سراغ کلام او بروند. معارفی را هم که در این خطبهٔ نورانی وجود دارد نباید سرد و بی‌روح مصرف کرد.

تقوا یعنی اینکه عملی را که برایت سخت است به خاطر خدا ترک کنی و آن عملی را که انجامش برایت سخت است به خاطر خدا انجام دهی.

کسی که ترسوست یا کسی که بدزبان است، اگر مدتی با شما حرف بزند، از این طریق بیماری‌اش را به شما منتقل می‌کند. اگر مجبور بودید با چنین کسانی حرف بزنید، بحث جدی نکنید. اگر بحث جدی بشود، دل خراب می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مخلوقات ما که هیچ‌وقت هم نابود نمی‌شوند، کلمات ما هستند.

این فرهنگی بسیار زشت و ناشی از حماقت است که انسان هیچ حد و مرزی برای خودش قائل نباشد. مثلاً شب‌ها تا دیروقت بیدار می‌ماند و می‌گوید: «حالا که می‌شود بیدار بمانیم، بیدار می‌مانیم.» تا آنجا که می‌تواند بیدار می‌ماند و پس از آن تا آنجا که می‌تواند می‌خوابد.

ما در مسیر معنوی، «به خدا رسیدن» که نداریم، به «سمت خدا رفتن» داریم. در مورد خدا، رسیدن به مقصد و توقف نداریم، حرکت داریم

کسی که می‌خواهد از نشستن لذت بیشتری ببرد، باید قبل از نشستن نیم ساعت بدود. کسی که می‌خواهد از نگاه کردن لذت ببرد، باید به هر چیزی نگاه نکند. کسی که می‌خواهد از غذا خوردن لذت ببرد، باید هر غذایی را نخورد و... در همهٔ ابعاد زندگی انسان این قاعده جریان دارد.

به اعتقاد روان‌شناسان مردم بیشتر بر اساس ذهنیت‌هایشان زندگی می‌کنند تا آگاهی‌هایشان.

رفتار متواضعانه رفتار کسی است که گویا چیزی ندارد و عزیز هم نیست و به همین دلیل نمی‌تواند به کسی فخرفروشی و مباهات کند.

پرهیزکاران در این دنیا صاحب این صفات برجسته‌اند: گفتارشان راست، لباسشان میانه‌روی و راه رفتنشان تواضع و فروتنی است. چشمان خویش را از آنچه خداوند بر آنان حرام کرده پوشیده‌اند و گوش‌های خود را وقف شنیدن علم و دانشی کرده‌اند که برای آنان سودمند است...

علم و دانش به یادگیری نیست. بلکه نوری است که خدا در دل کسی که می‌خواهد او را هدایت کند، قرار می‌دهد. اگر طالب علم هستی ابتدا بندگی حقیقی را در جان خود جستجو کن. و علم را به وسیلهٔ عمل‌کردن بیاموز و از خدا طلب فهم کن تا خدا همه چیز را به تو بفهماند.»

شخصی از امام صادق (ع) پرسید: «انسان چگونه راحت می‌شود؟» حضرت فرمود: «راحتی در مبارزه با نفس است.» آن شخص بلافاصله پرسید: «چه زمانی انسان راحت می‌شود؟» حضرت فرمود: «اولین روزی که وارد بهشت می‌شود.»

وقتی خدا می‌فرماید: «ذلِک فَضْلُ اللَّهِ یؤْتیهِ مَنْ یشاء»، دیگر کسی نمی‌تواند صدایش را بلند کند که خدایا من این همه از تو درخواست کردم، این همه در خانهٔ تو عبادت کردم، چرا به من ندادی؟ خدا می‌فرماید این فضلی که دادم از باب «ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکم؛ مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»، نبود، از باب «من یشاء» بود که به هر کسی که خودم دوست داشته باشم می‌دهم. اینجا اوج خداپرستی بندگان مورد امتحان قرار می‌گیرد.

جوان دیگری دست نوشته‌ای به بنده داد که در آن نوشته بود: «من شب قدر تا صبح کنار این فراز دعای جوشن کبیر مُردم: "یا ذا العهد و الوفاء؛ ای صاحب عهد و وفا" ناگهان در دلم احساس کردم که هیچ‌کس در دنیا نمی‌تواند به انسان قول قطعی بدهد و هیچ‌کس در دنیا نمی‌تواند با وفا باشد، غیر از خدا. تنها کسی که عهد بسته و وفای به عهد هم خواهد داشت، خدای متعال است. آن شب این یک جمله من را کُشت!»

تقوا یعنی اینکه عملی را که برایت سخت است به خاطر خدا ترک کنی و آن عملی را که انجامش برایت سخت است به خاطر خدا انجام دهی.

به راستی که اخلاق خوب، بخشش خداست. خدای متعال آن را به خلق خود عنایت می‌کند، برخی از آن سجیه و منش است، برخی به نیت و اکتساب است. گفتم: کدام‌یک از این دو برتر هستند؟ حضرت فرمود: آنکه طبع و منش اوست، بر آن واداشته شده و نمی‌تواند جز آن عمل کند و آنکه با قصد و تصمیم خوش خلقی کند، باید به خوبی بر طاعت صبر کند و این برتر است.

هر امتیاز ویژه‌ای که هر انسانی دارد باید با تقوا تنظیم شود، و الا رهزن می‌شود. آدم‌های تیز به تقوا محتاج‌ترند و الا «جیب‌بُر» می‌شوند. آدم‌های هنرمند به تقوا محتاج‌ترند و الا «دل‌بُر» می‌شوند