بریده‌هایی از کتاب اردوگاه عذاب

دلم می‌خواست از این شهر کوچکی که از هر گوشه‌اش یک جفت چشم خیره نگاهم می‌کردند بروم.

دلم می‌خواست از این شهر کوچکی که از هر گوشه‌اش یک جفت چشم خیره نگاهم می‌کردند بروم

می‌ترسیدند که در کشوری غریبه اتفاقی برایم بیفتد و من فقط می‌خواستم بروم جایی که کسی من را نشناسد

دلم می‌خواست از این شهر کوچکی که از هر گوشه‌اش یک جفت چشم خیره نگاهم می‌کردند بروم.

همه در تلهٔ نان می‌افتند. تلهٔ مقاومت در صبحانه، تلهٔ جابه‌جایی نان وقت شام، تلهٔ نان در مخفیگاه بالش در شب. بدترین تلهٔ فرشتهٔ گرسنگی، تلهٔ مقاومت است: گرسنه باشی و نان داشته باشی و از خوردنش امتناع کنی. به خودت سخت بگیری، سخت‌تر از زمینِ تا بن یخ‌زده. هر روز فرشتهٔ گرسنگی می‌گوید: به شب فکر کن. عصرها، سرِ سوپ کلم، نان‌ها را تاخت می‌زنیم، چون نان آدم همیشه کوچک‌تر از نان بقیه به چشم می‌آید و این برای همه صدق می‌کند. قبل از تاخت زدن نان، سرگیجه داری و درست بعد از آن شک به جانت می‌افتد. بعد از تاخت زدن، نان در دست صاحب قبلی‌اش بزرگ‌تر به چشم می‌آمد تا در دست من. نانی که من گرفته‌ام، آب رفته است. ببین چه سریع رو برگرداند، او چشمش دقیق‌تر است، دست بالا را دارد، بهتر است دوباره نانم را تاخت بزنم. ولی نفر دیگر هم همین احساس را دارد، فکر می‌کند من دست بالا را دارم و او هم رفته سرِ معاملهٔ دوم نان. دوباره نان در دستم آب می‌رود. دنبال نفر سوم می‌گردم و با او تاخت می‌زنم. بعضی‌ها دارند غذا می‌خورند. اگر بتوانم کمی دیگر تاب بیاورم، تعویض چهارمی هم هست، و پنجمی. اگر هیچ‌چیزی کارگر نبود، یک بار دیگر تاخت می‌زنم و آخر، نان خودم را پس می‌گیرم.

دلم می‌خواست از این شهر کوچکی که از هر گوشه‌اش یک جفت چشم خیره نگاهم می‌کردند بروم.

یک بار وقتی قدم می‌زدیم، خودش را در میان علف‌های قدکشیده انداخت و وانمود کرد که مرده است. من هشت‌ساله بودم. وحشت کردم؛ انگار آسمان میان چمن‌ها سقوط کرد. چشم‌هایم را بستم تا نبینم که آسمان من را هم می‌بلعد. مادرم از جایش پرید، تکانم داد و گفت: پس دوستم داری. ببین، هنوز زنده‌ام.

فقط به‌اندازهٔ چشم‌برهم‌زدنی به مرده‌ها فکر می‌کردیم. تا ملال بیاید جا خوش کند، آن را می‌راندیم، اندوه کوبنده را از خود دور می‌کردیم. هیبت مرگ همیشه دربرابرمان قد علم می‌کند و جان همه را می‌خواهد. نباید برایش زمان بگذاری. باید مثل سگی مزاحم از خود برانی‌اش.

شاید درست در تضاد باهم بودند، مثل یبوست و اسهال.

یک بار وقتی قدم می‌زدیم، خودش را در میان علف‌های قدکشیده انداخت و وانمود کرد که مرده است. من هشت‌ساله بودم. وحشت کردم؛ انگار آسمان میان چمن‌ها سقوط کرد. چشم‌هایم را بستم تا نبینم که آسمان من را هم می‌بلعد. مادرم از جایش پرید، تکانم داد و گفت: پس دوستم داری. ببین، هنوز زنده‌ام.

من فقط می‌خواستم بروم جایی که کسی من را نشناسد.

سیمان دزد ماست، همه‌چیزمان را برده، ما دزد سیمان نیستیم. فقط این نیست، سیمان آدم را کینه‌ای می‌کند. وقتی پخش‌وپلا می‌شود، بذر بدگمانی می‌پاشد، سیمان دسیسه‌گر است.

چیزهایی که دوام می‌آورند، هرگز خودشان را تلف نمی‌کنند، فقط به یک پیوستگی بی‌واسطه به جهان نیاز دارند. استپ با کمین کردن به جهان متصل است، ماه با نور تاباندن، سگ‌های استپ با فرار کردن، چمن با موج برداشتن. پیوستگی من با جهان از طریق غذا خوردن است.

نمی‌دانم چرا وقتی رنگ صورتی عمر می‌کند و خاکستری می‌شود، از زیبایی‌اش قلب آدم از تپش می‌ایستد، دیگر مثل مواد معدنی نیست، ماده‌ای محزون است، مثل آدم‌ها. آیا دلتنگی برای وطن رنگ دارد.

فکر کردم، دنیا جشن بالماسکه نیست و کسی که مجبور است سر سیاه زمستان به روسیه برود، نباید نگران باشد که مسخره به نظر بیاید.

مادربزرگم گفت: می‌دانم که برمی‌گردی. تلاشی نکردم جمله‌اش را به‌خاطرم بسپارم. بی‌اختیار آن را همراه خودم به اردوگاه بردم. اصلاً نمی‌دانستم همراهم آمده است. ولی چنین جمله‌ای از خودش اراده دارد. درونم جوشید، بیشتر از تمام جمله‌های کتاب‌هایی که با خودم برده بودم. می‌دانم که برمی‌گردی شریک بیل قلبی‌شکل و دشمن فرشتهٔ گرسنگی شد. و چون برگشتم، می‌توانم بگویم: چنین جمله‌ای، زنده نگهت می‌دارد.

می‌ترسیدند که در کشوری غریبه اتفاقی برایم بیفتد و من فقط می‌خواستم بروم جایی که کسی من را نشناسد.

چطور گرسنگی مزمن را توصیف کنم. شاید باید گفت گرسنگی‌ای است که تو را از گرسنگی قبلی‌ات خسته می‌کند. به گرسنگی‌ات اضافه می‌شود. آن گونه‌ای از گرسنگی است که همیشه تازه است، بی‌امان رشد می‌کند، به گرسنگی قدیمی سیرنشدنی‌ات، که به چه تلاشی رام شده بود، حمله می‌بَرَد. چطور می‌توان با دنیا روبه‌رو شد، وقتی تنها واژه‌ای که توصیفت می‌کند «گرسنه» است.

چمدانی از سکوت همراهم است. مدت‌هاست برای خودم آن‌قدر سکوت جمع کرده‌ام که دیگر با واژه‌ها نمی‌توانم چمدانم را خالی کنم.

سیمان و فرشتهٔ گرسنگی شریک جرم‌اند. گرسنگی منافذ پوستت را باز می‌کند و درونشان خانه می‌کند. وقتی جا خوش کرد، سیمان همه‌چیز را مهروموم می‌کند و بعد تو می‌مانی؛ محبوس در پوسته‌ای سیمانی.

بدگمانی بلندتر از هر دیواری قد می‌کشد.

اگر چیزهای به‌جا را نداشته باشی، مجبور می‌شوی بداهه کار کنی. چیزهای نابه‌جا، ضروری می‌شوند. بعد چیزهای ضروری درست همان چیزهایی می‌شوند که به‌جا هستند، فقط هم برای اینکه تنها چیزهایی هستند که داری.

وقتی سه نفر اولمان از گرسنگی مردند، درست می‌دانستم که بودند و به چه ترتیب مردند. چندین روز طولانی به هرکدام فکر کردم. ولی سه، همیشه سه نمی‌ماند. یک عدد به عددی بعد می‌رسد و هرچه عددها بیشتر می‌شوند، سرسخت‌تر می‌شوند. وقتی جز پوست و پاره‌ای استخوان از آدم نمانده و وضعیتش خوب نیست، هرچه بتواند می‌کند تا مرگ را دور نگه دارد. نشانه‌های ریاضی نشان می‌دادند که تا ماه مارس سال چهارم، ۳۳۰ نفر مرده بودند. با چنین ارقامی، آدم دیگر توان تفکیک احساساتش را ندارد. فقط به‌اندازهٔ چشم‌برهم‌زدنی به مرده‌ها فکر می‌کردیم.

چطور گرسنگی مزمن را توصیف کنم. شاید باید گفت گرسنگی‌ای است که تو را از گرسنگی قبلی‌ات خسته می‌کند. به گرسنگی‌ات اضافه می‌شود. آن گونه‌ای از گرسنگی است که همیشه تازه است، بی‌امان رشد می‌کند، به گرسنگی قدیمی سیرنشدنی‌ات، که به چه تلاشی رام شده بود، حمله می‌بَرَد. چطور می‌توان با دنیا روبه‌رو شد، وقتی تنها واژه‌ای که توصیفت می‌کند «گرسنه» است. اگر نتوانی به چیز دیگری فکر کنی، دهانت کم‌کم بازتر می‌شود، سقف دهانت به جمجمه‌ات می‌رسد، همهٔ حواست پرت غذاست. وقتی دیگر توان گرسنگی را نداری، درد روی تمام سرت کشیده می‌شود؛ انگار که پوست خرگوشی تازه‌سلاخی‌شده را کشیده‌اند تا درونش خشک شود، گونه‌هایت چروک می‌افتند و سطحشان را کرک بوری می‌پوشاند.

باید سریع لباس‌هایش را دربیاوری، تا وقتی بدنش هنوز خشک نشده و تا وقتی یکی دیگر لباس‌ها را کِش نرفته. باید تا یکی دیگر پیش‌دستی نکرده، نانش را از روبالشی‌اش برداری. برداشتن وسایل یک جان‌باخته، آیین عزاداری ماست. وقتی تخت حمل جنازه را می‌آورند، به‌جز بدن مرده چیزی نباید باقی مانده باشد.

چمدانی از سکوت همراهم است. مدت‌هاست برای خودم آن‌قدر سکوت جمع کرده‌ام که دیگر با واژه‌ها نمی‌توانم چمدانم را خالی کنم. وقتی حرف می‌زنم، انگار چمدانی دیگر برای خودم می‌بندم.

اگر چیزهای به‌جا را نداشته باشی، مجبور می‌شوی بداهه کار کنی. چیزهای نابه‌جا، ضروری می‌شوند. بعد چیزهای ضروری درست همان چیزهایی می‌شوند که به‌جا هستند، فقط هم برای اینکه تنها چیزهایی هستند که داری.

آیا دلتنگی برای وطن رنگ دارد.

وقتی اجازه می‌دهم احساسی به قلبم راه پیدا کند، آنجا را که به درد می‌آید، برمی‌دارم و با داستانی که گریه ندارد، با داستانی که در دلتنگی برای خانه پا سست نکرده، پانسمان می‌کنم

از دیدگاه ریاضی، نتیجهٔ این معادله هراس‌آور است: اگر هرکس فرشتهٔ گرسنگی خودش را داشته باشد، هروقت کسی می‌میرد، یک فرشتهٔ گرسنگی رها می‌شود. درنهایت چیزی باقی نمی‌ماند به‌جز فرشته‌های گرسنگی رهاشده، بیل‌های قلبی رهاشده، زغال‌سنگ رهاشده.