بریده‌هایی از کتاب اندیشه در بحران؛ دفتر اول

فروید بر یهودی بودن خود می‌گوید: فروید باور داشت که موفقیت‌های بعدی او مستقیماً مرهون یهودی بودن او هستند. اگرچه فروید هرگز مناسک و آداب دین یهود را به جا نمی‌آورد و همهٔ ادیان را وهم و موهوم می‌نامید، به یهودی بودنش توجه داشت. دوستان غیر یهودی‌اش معدود بودند، منظماً در جلسهٔ بنای بریت (مجمع محلی یهودیان وین) حاضر می‌شد و از آن کتاب‌هایش که به زبان‌های ییدیش و عبری ترجمه می‌شد، حق‌الترجمه نمی‌گرفت. استقلال فکری خود را به یهودی بودنش نسبت می‌داد.

روان‌کاوی برای طبقهٔ متوسط و فوق متوسط شهرنشین، که نمی‌خواستند کوششی جامع‌تر و اساسی‌تر به عمل آورند، قائم‌مقام و جانشینی برای مذهب شد. ...

فروید مدعی است که هزاران سال پیش، در روزگاری که به ادعای او انسان‌ها «گله‌وار» در اعماق جنگل‌ها زندگی می‌کردند و پدر با استبداد بر خانواده حکم می‌راند و تمتع از زنان را منحصر به خود کرده بود، زمانی فرامی‌رسد که پسران جوان بر پدر طغیان می‌کنند و پدر را به قتل می‌رسانند تا بتوانند زنان او را (درواقع مادران خود) را از آنِ خویش کنند. بنا به روایت فروید، پسران پس از به قتل رساندن پدر و کام‌گیری از مادر دچار اندوه و احساس گناه می‌شوند و به منظور غلبه بر این احساس گناه، قانون منع زنا با محارم (ازدواج با مادر و خواهر) را وضع می‌کنند و هر سال در سالگرد حادثهٔ قتل پدر مراسمی آیینی اجرا می‌کنند و حیوانی را که توتم خانواده و قبیله است و به مدعای فروید نمادی از پدر خانواده محسوب می‌شود، می‌خورند. فروید توتم را نمادی از احساس گناه نسبت به قتل پدر و حرمت‌گذاری به آن و تابو را نیز قاعدهٔ وضع‌شده‌ای به منظور جلوگیری از تکرار ماجرای قتل پدر می‌داند. فروید مدعی است ماجرای قتل پدر و احساس گناهِ پیامد آن در ناخودآگاه هر فرد انسانی وجود دارد و در پروسهٔ تطور روانی هر کودک در ذهن او تجربه می‌شود. از نظر فرویدیسم، دین و اخلاق محصول تعمیم توتم و تابو هستند.

فهم فروید از انسان و حیات روانی بشر نوعاً فهمی ماتریالیستی مکانیستی هیدرولیکی است که معتقد است انسان انبوهی از انرژی‌های فیزیکی‌ـ شیمیایی است که در پی بروز کمبود دچار تنش می‌شود و احساس رنج می‌کند و به منظور رهایی از رنج ناشی از کمبود (و بازگشتن به حالت تعادل) اقدام می‌کند.

کارل گوستاو یونگ چنین می‌گوید که فروید با مغز چون «طفیلی غدد تناسلی» برخورد می‌کرد

فروید در مقام تئوریسین «انسان جنسی» به نوع نگاه اخلاق ویکتوریایی به همجنس‌بازی نیز انتقاد کرد. فروید با عنوان کردن ضرورت در پیشگیری به مدعای او «طرز رفتار انسانی‌تر»(۱۰۲) با همجنس‌بازها عملاً در گشودن مسیری که سرانجام (در دهه‌های پایانی قرن بیست و پس از آن) به پذیرش رسمی همجنس‌بازی و ازدواج قانونی آنان انجامید، نقش‌آفرینی مؤثر کرده است. همان‌گونه که انتقادات فروید از نظام خانواده به بهانهٔ اینکه زندگی زناشویی صورتی پیدا کرده است که «کسب رضایت عاطفی در آن تقریباً محال است» و «تنها پاداشی که در ازای اطاعت از اوامر والدین در وهلهٔ اول و شوهر در مرحلهٔ بعد نصیب یک زن بالغ و پخته می‌شود انتخاب بین خواهش‌های ارضانشده یا خیانت یا اختلال عصبی است»(۱۰۳) در فرایند تضعیف نظام خانواده در اجتماعات غربی مدرن بسیار تأثیرگذار بوده است.

لیبرالیسم کلاسیک در سراسر قرن هجده و نوزده وعدهٔ تحقق بهشت زمینی می‌داد؛ بهشتی که بنا به ادعای ایدئولوگ‌های لیبرالیست در آن فقر و بی‌عدالتی و بیماری و حتی مرگ وجود نداشت. سیطرهٔ تمام‌عیار لیبرال سرمایه‌داری، در پایان قرن نوزدهم، در عمل حاصلی جز تشدید فقر و بی‌عدالتی و استثمار و فاصلهٔ شدید طبقاتی نداشت

فروید عادت داشت تجارب شخصی و فردی‌اش را در قالب‌های تئوریک تعلیم دهد. آنتونی استور این خصوصیت را نه‌فقط مخصوص فروید، که از ویژگی‌های همهٔ شخصیت‌های وسواسی می‌داند. (۲۱)

قرن بیستم با یقین راسخ آغاز شد، اما با تردید نگران‌کننده‌ای پایان یافت. ما دیگر هیچ‌گاه غروری دربارهٔ دانش خود نخواهیم داشت. ... نظریهٔ کوانتومی عدم قطعیت و تردید را وارد فیزیک کرد، نه تردیدی که ناشی از جهل بود، بلکه تردید بنیادی که در خود جهان مستتر است.

فروید بشر را موجودی می‌داند که انگیزه‌های جنسی محرک اوست. از نظر فروید، اساس شخصیت و رفتار انسان مبتنی بر انگیزه‌های ناخودآگاهانهٔ جنسی sexual است.

فروید با مراسم و مناسک یهودی آشنا بود، اما هنوز جوان بود که با دیدگاهی غیر مذهبی با زندگی برخورد می‌کرد. با وجود این، در سراسر زندگی‌اش از تمامی مناسک و مراسم مذهبی بیزار و به‌شدت به اندیشهٔ خداناباورانه وفادار بود.

فروید معتقد بود یهودیان هیچ‌گاه نمی‌توانند به غیر یهودیان اعتماد کنند و غیر یهودیان همواره به دنبال استثمار یهودیان‌اند.

«دیگران تنها همواره ما را مورد استثمار قرار می‌دهند و هیچ‌گاه ما را درک نمی‌کنند و نمی‌فهمند»

«من در موجودات بشری درمجموع چندان چیز خوبی ندیده‌ام، به نظر من بیشترشان آشغال‌اند.»

مارتا فروید نقل می‌کند که تابوت حامل جسد فروید را در آتش سوزاندند. او می‌نویسد: این خواست زیگی [زیگموند] بود. سوزاندن جسد موافق عقاید ملحدانه‌اش بود. (۴۶) مارتا فروید در خاطراتش عنوان می‌کند که فروید آته‌ئیست بود. او می‌نویسد که فروید می‌گفت: «آسمان خالی است و خدایی وجود ندارد.»

قرن بیستم با یقین راسخ آغاز شد، اما با تردید نگران‌کننده‌ای پایان یافت. ما دیگر هیچ‌گاه غروری دربارهٔ دانش خود نخواهیم داشت. ... نظریهٔ کوانتومی عدم قطعیت و تردید را وارد فیزیک کرد، نه تردیدی که ناشی از جهل بود، بلکه تردید بنیادی که در خود جهان مستتر است.

فروید بشر را موجودی می‌داند که انگیزه‌های جنسی محرک اوست. از نظر فروید، اساس شخصیت و رفتار انسان مبتنی بر انگیزه‌های ناخودآگاهانهٔ جنسی sexual است.

در تفسیر فرویدیستی، انسانِ مذکر انسان کامل است و انسان مؤنث صورت ناقص بشر است. فروید صراحتاً مدعی شده است که دختربچه به علت نداشتن عضو جنسی نرینه احساس حقارت می‌کند. (۷۰) فروید در کتاب اصول روان‌کاوی این مدعا را عنوان می‌کند که «دختربچه در آرزوی پسر شدن است».

آشکارا مفهوم خدای عادل را بدترین دروغ انسانی می‌نامد.

فروید، در مقام یک یهودی سکولار، که تعهدی عمیق به باورهای جهان‌بینی به‌اصطلاح روشنگری داشت، به دنبال آن بود تا روان‌کاوی را به‌مثابهٔ یک نهضت اخلاقی‌ـ اجتماعی سکولار جانشین مذهب کند تا بتواند به نیازهای معنوی ارضانشده در عالم مدرن، که در اجتماعات لیبرالی کیفیتی بحرانی پیدا کرده بود، به نحوی پاسخ گوید. فروم درخصوص درک فروید از روان‌کاوی چنین می‌نویسد: روان‌کاوی برای طبقهٔ متوسط و فوق متوسط شهرنشین، که نمی‌خواستند کوششی جامع‌تر و اساسی‌تر به عمل آورند، قائم‌مقام و جانشینی برای مذهب شد

بسیاری از اوقات، علائم بیماری نمادین [سمبولیک] هستند؛ مثلاً درد قلب نشان‌دهندهٔ دل‌شکستگی است.

آنچه فروید درخصوص عقدهٔ اودیپ عنوان می‌کند با بسیاری از مشاهدات و مستندات تاریخی ناسازگار است و منتقدان و روان‌شناسان بسیاری (حتی بعضی نوفرویدیست‌ها نظیر اریک فروم) مدعی‌اند که فرضیهٔ عقدهٔ اودیپ فروید محصول تجربهٔ شخصی فروید (در کودکی) در رابطه با پدر و مادرش است که فروید به غلط (و آن‌گونه که عادت اوست) محصول این تجربهٔ شخصی (تجربه‌ای ناسالم و بیمارگونه) را به تمام بشریت و همهٔ ادوار تاریخ تعمیم داده است. البته تئوری عقدهٔ اودیپ به دلیل مفروض پدرستیزانه‌ای که دارد در همسویی با تمایل جریان عمومی فرهنگ مدرن غربی به تضعیف خانواده قرار گرفته و مورد استقبال آن واقع شده است.

روان‌شناسی فروید یک روان‌شناسی مردانه است. فرویدیسم زن را مرد اخته‌شده می‌داند.

دیوید پیت داستان علم و اندیشه در قرن بیستم را سیر از یقین تا تردید نامیده است.

فروید در اثرش به نام پیرامون تاریخچهٔ جنبش روان‌کاوی به‌آشکار روح شبه‌سیاسی جنبش را، بی‌آنکه خود بخواهد، لو می‌دهد ... حتی زبانی که فروید به کار می‌بُرد این خصلت شبه‌سیاسی را داشت؛ مثلاً او در سال ۱۹۱۰ از کنگره‌ای به‌عنوان رایشتاگ نورنبرگ صحبت می‌دارد؛ کنگره‌ای که «دوران کودکی جنبش ما را پایان می‌دهد»

فروید، در مقام یک یهودی سکولار، که تعهدی عمیق به باورهای جهان‌بینی به‌اصطلاح روشنگری داشت، به دنبال آن بود تا روان‌کاوی را به‌مثابهٔ یک نهضت اخلاقی‌ـ اجتماعی سکولار جانشین مذهب کند تا بتواند به نیازهای معنوی ارضانشده در عالم مدرن، که در اجتماعات لیبرالی کیفیتی بحرانی پیدا کرده بود، به نحوی پاسخ گوید.

روان‌کاوی برای طبقهٔ متوسط و فوق متوسط شهرنشین، که نمی‌خواستند کوششی جامع‌تر و اساسی‌تر به عمل آورند، قائم‌مقام و جانشینی برای مذهب شد. ... از دیدگاه ترقی‌خواهی و پیشروی [مقصود رویکرد مدرنیستی ملهم از اندیشهٔ ترقی است] روان‌کاوی تبدیل به اعتقادنامهٔ محکمی برای آن دسته از افراد ترسیده و جداماندهٔ طبقهٔ متوسط گردید که پناهگاهی در جنبش‌های اجتماعی و مذهبی رسمی‌تر آن دوران برای خود نیافته بودند.

زیگموند فروید آن‌گونه که خود عنوان می‌کرد: «یک یهودی بی‌خدا بود که به میراث فرهنگی یهودی بودنش افتخار می‌کرد.»(۴۸)

در تفسیر فرویدیستی، انسانِ مذکر انسان کامل است و انسان مؤنث صورت ناقص بشر است. فروید صراحتاً مدعی شده است که دختربچه به علت نداشتن عضو جنسی نرینه احساس حقارت می‌کند. (۷۰) فروید در کتاب اصول روان‌کاوی این مدعا را عنوان می‌کند که «دختربچه در آرزوی پسر شدن است». (۷۱)

هدف فروید آن بود که جنبشی برای آزادی اخلاقی بشر بنیان نهد، یک مذهب علمی و غیر روحانی جدید برای یک طبقه نخبه و برگزیده که عهده‌دار هدایت بشر باشد.