بریده‌هایی از کتاب منطقی بودن

اگر ما تنها با سخن متخصصان متقاعد شویم، یقیناً به ما خواهند گفت: هیچ سؤالی مپرس، تنها آن‌گونه که ما می‌گوییم، عمل کن.

پروفسور جونز می‌گوید برنامهٔ اوج خوب است. پروفسور داو می‌گوید برنامهٔ اوج خوب است. بنابراین، ما برنامهٔ اوج را خواهیم پذیرفت. فرض کنیم سه پروفسوری که در اینجا از آنها نام برده شد، همه در زمینه‌ای که برنامهٔ اوج به آن مربوط می‌شود، واقعاً متخصص‌اند. این بدان معناست که گواهی دادن آنها در این مورد معتبر شمرده می‌شود. اما هیچیک از این سه پروفسور هیچ دلیلی در این مورد به ما ارائه نمی‌دهند که چرا این برنامه خوب است. این سه پروفسور به هیچ استدلالی نمی‌پردازند. این برنامه صرفاً به این علت پذیرفته می‌شود که آنها آن را خوب می‌دانند.

اگر وسوسه می‌شویم که سیاه را سفید یا سفید را سیاه بنامیم، این به آن دلیل است که گاهی پیچیدگی زندگی، ما را در خود غرق می‌کند و در تنگنا قرار می‌دهد. اما ساده کردن آن با چنین شیوه‌ای، یک واکنش معقول به یک واقعیت پیچیده نیست و موجب تحریف و تخریب آن می‌گردد. نتیجهٔ استدلال ساده‌انگارانه همیشه تحریف است.

کلمهٔ «dilemma» (برهان ذوحدین) در زبان انگلیسی از دو کلمهٔ یونانی می‌آید که در مجموع، تقریباً به معنی «دو امکان» و «دو احتمال» است. در زندگی دو حالت «این» یا «آن» وجود دارد؛ دو وضعیت که در آنها تنها دو امکان و دو احتمال وجود دارد. همچنین وضعیت‌هایی نیز وجود دارند که در آنها چند امکان و چند احتمال پیش روی ما موجود است. من زمانی که در وضعیتی قرار می‌گیرم که متضمن چند امکان و احتمال است و تلاش می‌کنم شما را متقاعد کنم که تنها دو احتمال وجود دارد، مرتکب مغالطهٔ برهان ذوحدین می‌شوم. برهان ذوحدین به این علت اشتباه است که انحراف از حالت واقعی امور را نمایش می‌دهد. این مغالطه در پی آن است که یک مفهوم نادرست از ضرورت را در شنوندگان بیافریند تا آنها را وادارد یکی از دو احتمالی را که به‌کاربرندهٔ این مغالطه با دقت انتخاب کرده است، انتخاب کنند

اصطلاحی که در زبان لاتین برای این مغالطه وضع کرده‌اند، ‫«post hoc ergo propter hoc» به زبان ساده، به معنی «پس از آن، بنابراین به سبب آن» است. (این عبارت، خود یک استدلال کوچک است.) این مغالطه با اصل علیت در ارتباط است. در یک رابطهٔ علت و معلولی، علت همیشه بر معلول مقدم است؛ به این معنی که علت باید قبل از معلول، وجود داشته باشد تا آن بتواند تحقق بیابد. اما اغلب یک تقدم زمانی قابل کشف در مورد علت وجود دارد. من نخست باید فتیلهٔ دینامیت را روشن کنم (علت)؛ فتیله می‌سوزد و پس از زمان معینی، انفجار بزرگی اتفاق می‌افتد (معلول). مغالطهٔ سوء تألیف زمانی اتفاق می‌افتد که در واکنش به یک موقعیت که در آن رویداد خاص «الف» اتفاق می‌افتد و در پی آن یک رویداد دیگر، «ب»، اتفاق می‌افتد، ما نتیجه می‌گیریم که تنها بر این اساس که «الف» قبل از «ب» روی می‌دهد، «الف»، علت «ب» است

در استدلال درست، جایی برای شک‌گرایی وجود دارد، اما از آن باید به صورت انتخابی استفاده کرد. باید میان شک‌گرایی به عنوان یک حالت پایدار و دائمی که در هر حالت باید از آن پرهیز کرد و شک‌گرایی به عنوان واکنش مناسب، حتی ضروری در یک موقعیت مناسب، تمایز نهاد. در موقعیت‌هایی که به صورت موثق تردیدآمیزند، ما باید با تردید پاسخ دهیم.

دستیابی به احساس ضرورت، بخصوص زمانی مهم است که هیچیک از دو احتمال مطرح شده جذاب نباشند. فرض کنیم من دو احتمال «الف» و «ب» را به شما عرضه می‌کنم و از شما می‌خواهم «الف» را انتخاب کنید. استدلالی که من به شما ارائه می‌دهم، این‌گونه است: «الف»، مسلماً تمام آن چیزی نیست که یک انتخاب خوشایند دارد، اما تنها انتخاب دیگری که شما دارید، «ب» است که وحشتناک است و مطمئناً شما آن را نمی‌خواهید.

شک‌گرایی به عنوان یک گرایش پایدار و دائمی و یک دیدگاه فلسفی، مهلک است. این نوع شک‌گرایی فرایند استدلال را، حتی پیش از آن که آغاز شود، مختل می‌کند و آن را به یک فرایند مغالطه‌گری تبدیل می‌کند.

زبان خود را برای مخاطبان خود آمادهٔ کار کنید. اگر شما یک فیزیک‌دان هستید که دربارهٔ اصل نامعلومی با فیزیک‌دان دیگری در یک کنفرانس تخصصی بحث می‌کند، باید بتوانید زبان فنی خاص حرفهٔ خود را آزادانه به کار ببرید؛ اما اگر از شما خواسته‌اند آن اصل را برای گروهی که فیزیک‌دان نیستند، توضیح دهید، شما باید واژگان مورد استفادهٔ خود را تنظیم کنید و موضوع مورد نظر خود را با زبان معمولی ارائه دهید. زبان فنی یا خاص را صرفاً برای تحت تأثیر قرار دادن مردم به کار نبرید. آنچه اهمیت دارد، ایجاد ارتباط است. در هر دو مورد باید از زیاده‌روی بپرهیزید؛ پایین‌تر از حد فهم مردمان و بالاتر از حد فهم آنان سخن نگویید.