بریده‌هایی از کتاب دلهره های کودکی

بی‌احترامی سلاح افراد ضعیف است

کودکی که دوست داشته می‌شود از همان ابتدا یاد می‌گیرد دوست داشتن چیست. ولی کودکی که نادیده گرفته می‌شود و مورد سوءاستفاده و بدرفتاری قرار می‌گیرد مثل من نمی‌تواند معنی دوست داشتن را درک کند.

بسیاری از انسان‌ها در تمام طول عمر خود از چنین احساسِ گناهِ ظالمانه‌ای رنج می‌برند و حس می‌کنند انتظارات والدینشان را برآورده نکرده‌اند. این احساس بسیاری قوی‌تر از استدلال‌های عقلی آن‌هاست، استدلال‌هایی از قبیل این‌که وظیفهٔ کودک برآورده کردن نیازهای والدین نیست.

ما در بزرگسالی عشق بی قید و شرط لازم نداریم، حتی از سوی درمانگران. این یک نیاز کودکانه است و هرگز در دوره‌های بعدی زندگی برآورده نمی‌شود و اگر کسی این واقعیت را نپذیرد، دچار توهم محض است.

برآورده کردن نیازهای والدین اغلب اوقات (اما نه همیشه) منجر می‌شود به خلق «شخصیت ساختگی». این افراد به‌گونه‌ای رشد می‌یابند که فقط آنچه را دیگران از آن‌ها انتظار دارند نشان می‌دهند و چنان در رفتار خود غرق می‌شوند که به‌ندرت می‌توان حدس زد پشت چهرهٔ ساختگی‌شان چیز دیگری نیز پنهان باشد. آن‌ها نمی‌توانند شخصیت واقعی خود را پرورش و آن را تمیز بدهند، زیرا نمی‌توانند با آن زندگی کنند. قابل درک است که این افراد دچار حس پوچی، بیهودگی، یا بی‌خانمانی هستند و حس پوچی آن‌ها کاملاً واقعی است.

در ابتدا برای او تحقیرآمیز است که ببیند آدمی نیست که همیشه بتواند خوب و فهیم و صبور و باادب باشد، چون تا به حال داشتن این صفات اساس عزت نفس او به شمار می‌رفته است. در طول جلسات درمان، متوجه می‌شویم همیشه آن‌قدر که احساس می‌کنیم گناهکار هستیم گناهکار نیستیم

در محیطی که به احساسات کودک احترام گذاشته شود، کودک در مرحلهٔ جدایی قادر خواهد بود همزیستی با مادر را قطع کند و گام‌های بعدی را به‌سوی استقلال و کشف فردیت خود با موفقیت بردارد.

نقطه‌مقابلِ واقعیِ افسردگی نه شادمانی و نه فقدان درد، بلکه سرزندگی است؛ یعنی داشتن آزادی عمل برای بروز احساساتِ خودجوش.

اگر مادری نتواند نیازهای کودکش را شناسایی و برآورده کند و در عین حال خود او هم محتاج توجه دیگران باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ این مادر به‌صورت کاملاً ناخودآگاهی می‌کوشد نیازهای خود را از طریق کودک برآورده سازد.

تنها افرادی می‌توانند افسردگی را از خود دور نگه دارند که عزت نفسشان بر پایهٔ اصالت احساساتشان شکل گرفته باشد، نه براساس چند خصوصیت ویژه.

باید بپذیریم برای از دست ندادن «عشق» والدینمان مجبور بودیم با قربانی کردن رشد احساسی خودمان نیازهای ناخودآگاه آن‌ها را برآورده سازیم.

همهٔ ما در دوران کودکی تلاش می‌کنیم خواسته‌های والدینمان را برآورده کنیم، چه این خواسته‌ها به زبان آورده شده باشند و چه بیان نشده باشند، چه منطقی باشند و چه غیرمنطقی. در این روند، چشممان را بر نیازها و احساسات واقعی خودمان می‌بندیم. در زندگی بزرگسالی، این امر مانند هدایت کشتی بدون استفاده از قطب‌نماست. اگر ندانیم چه کسی هستیم و احساساتمان چیست و چه می‌خواهیم، حتی در بزرگسالی نیز تحت تأثیر انتظاراتی قرار می‌گیریم که از دوران اولیهٔ کودکی بر ما تحمیل شده‌اند، همان انتظاراتی که به هر حال نه به خاطر عشق، بلکه به خاطر توهم عشق برآورده کرده‌ایم. بدون این توهم نمی‌توانستیم از دوران کودکی خود جان سالم به‌در بریم.

ما هرگز با یک تصمیم‌گیری آنی و ساده نمی‌توانیم خود را از تکرار الگوهای رفتاری والدینمان ـ که آن الگوها را در دوران اولیهٔ زندگی به‌ناچار یاد گرفته‌ایم ــ خلاص کنیم. ما تنها زمانی می‌توانیم از تکرار آن‌ها خلاص شویم که تمام و کمال رنجی را که آن‌ها به ما تحمیل کرده‌اند احساس کنیم و بشناسیم. تنها در آن صورت است که می‌توانیم آشکارا از وجود این الگوهای رفتاری آگاهی یابیم و بی چون و چرا از آن‌ها پرهیز کنیم.

خودآگاهیِ احساسیِ سالم یعنی این‌که ما بی چون و چرا یقین داشته باشیم احساسات و نیازهای ما جزوی از وجود ماست.

آسیب‌های سال‌های اولیهٔ زندگی اغلب در پشت تصویری زیبا و شاعرانه از آن دوران پنهان می‌مانند یا به خاطر ضعف حافظه به دست فراموشی سپرده می‌شوند.

در پشت خودنمایی آشکار، همواره افسردگی کمین کرده است و در پشت حالت‌های افسرده اغلب یک تاریخ غم‌انگیز ناخودآگاه (یا خودآگاه، اما پاره‌پاره) نهفته است. در واقع خودنمایی دفاعی است در برابر افسردگی و افسردگی دفاعی است در برابر درد عمیق ناشی از خودبیگانگی که محصول انکار گذشته است.

والدینی که دردهای زندگی گذشته را شناسایی می‌کنند و با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند هرگز با فرزندان خود بدرفتاری نمی‌کنند. جلوگیری از کودک‌آزاری با افزایش آگاهی مردم امکان‌پذیر است. برای مثال، اگر در مورد کشفیات جدید در مورد اهمیت ارتباط بین مادر و نوزاد با چشم و تماس بدنی بیشتر اطلاع‌رسانی کنیم، از بسیاری از آسیب‌ها و ناراحتی‌های غیرضروری پیشگیری کرده‌ایم. برقراری چنین ارتباطی هورمون‌هایی را در بدن مادر آزاد می‌کند که فقط در آن لحظه و با حضور نوزاد ترشح و باعث عمیق‌تر شدن عشق مادر به فرزندش می‌شوند. نتیجه این است که فرزند در زندگی آینده‌اش احساس امنیت و آسایش بیشتری می‌کند. زنی که از همان روزهای اولیهٔ مادر شدن با فرزندش ارتباط برقرار می‌کند کمتر در معرض بدرفتاری با او قرار می‌گیرد و بهتر قادر خواهد بود او را از آسیب‌های زندگی گذشتهٔ خود و پدر فرزندش مصون نگه دارد. تجربهٔ عشق مادر به فرزند و عشق و وابستگی بی چون و چرای فرزند به مادر می‌تواند مادر را برانگیزد تا دردهای واپس‌رانده‌اش را رفع کند.

«ممکن است شیطان را از باغ خود بیرون کنید، ولی آن را دوباره در باغ پسرتان می‌یابید.»

بی‌احترامی سلاح افراد ضعیف است و به‌عنوان دفاعی در برابر احساسات ناخوشایند و ناخواسته‌ای به کار می‌رود که ممکن است خاطراتی از زندگی گذشتهٔ واپس‌راندهٔ آن‌ها را یادآوری کند

چیزی که معمولاً از بیماران صعب‌العلاج درخواست می‌شود این است که دیگران را ببخشند و مراقبه کنند و قاطع باشند. به آن‌ها گفته می‌شود «افکار مثبت» داشته باشند و عاشق و شجاع باشند. این‌ها دقیقاً همان درخواست‌های قدیمی هستند که روزی به کودک تحمیل می‌شد تا از پدر و مادرش حمایت کند و آزارهای آن‌ها را لو ندهد، یعنی همان درخواست‌هایی که باعث بیماری او شده‌اند. اگر ما اجازه نداشته باشیم آنچه را بر سرمان آمده احساس و ابراز کنیم، زندگی‌مان بی‌معنا می‌شود.

پدر او را کتک می‌زد، افتخار می‌کرد که پسر گریه نمی‌کند. این کودک یاد گرفته بود جلو گریهٔ خود را بگیرد، چون اگر اشک می‌ریخت بیشتر کتک می‌خورد. او خودش نیز افتخار می‌کرد که می‌توانست با شجاعت خود چنین هدیهٔ ارزنده‌ای به پدر مورد تحسینش تقدیم کند. این مرد طوری در مورد کتک خوردن‌هایش صحبت می‌کرد انگار امری کاملاً عادی بوده‌اند (البته برای او کاملاً عادی بودند). او سپس گفت: «این کتک‌ها برای من هیچ ضرری نداشتند، بلکه مرا برای زندگی آماده و استوارتر ساختند و در نتیجه به من آموختند چگونه گلیمم را از آب بیرون بکشم.» و دقیقاً به همین دلیل بود که او توانسته بود با یک رژیم استبدادی کمونیستی به‌خوبی همکاری کند.

«اگر چیزی باعث غم و شادی من می‌شود، حق دارم شاد یا غمگین باشم. مجبور نیستم به خاطر شخص دیگری خود را بَشّاش نشان دهم و به خاطر ملاحظهٔ دیگران اضطراب و ناراحتی‌ام را پنهان کنم. می‌توانم عصبانی شوم و هیچ‌کس به خاطر عصبانیت من سردرد نمی‌گیرد یا نمی‌میرد. زمانی که تو به من آسیب می‌زنی خشمناک می‌شوم، بدون این‌که تو را از دست بدهم.»

. ما تنها اگر امروز، فردا، پس‌فردا، و برای همیشه با آغوش باز پذیرای احساسات مدام در حالِ تکاملمان باشیم و ابزارهای لازم را برای درک آن‌ها کسب کنیم می‌توانیم سلامتی و شفافیت و استقلال به دست بیاوریم و حفظشان کنیم.

تحمل هسه، مانند اغلب کودکان بااستعداد، برای پدر و مادرش نه «با وجودِ» بلکه «به خاطر» استعدادهای درونی‌اش بسیار دشوار بوده است.

هنری مور در خاطراتش می‌نویسد وقتی پسربچه‌ای کوچک بود، پشت مادرش را با روغن ماساژ می‌داد تا روماتیسمش تسکین یابد. خواندن این خاطره ناگهان ذهن مرا در مورد مجسمه‌های مور روشن کرد: زنانی عظیم‌جثه و لمیده با سرهایی کوچک. من در این مجسمه‌ها مادری را از دریچهٔ چشم پسربچه‌ای می‌بینم که سرش را بالا گرفته و پشتش را که بسیار بزرگ نموده شده به طرف پسربچه برگردانده است. این تعبیر ممکن است برای بسیاری از منتقدان هنری بی‌ربط به‌نظر برسد، ولی برای من نشان‌دهندهٔ این است که تجربیات یک کودک ممکن است به‌صورت بسیار ماندگاری در ناخودآگاهش باقی بمانند و در بزرگسالی روش‌های متنوعی برای بروز آن‌ها در او بیدار کنند، چون او دیگر در این دوران می‌تواند آزادانه به احساسات خود میدان بدهد. در خاطرات مور، هیچ اتفاق آسیب‌زا و عذاب‌آوری وجود نداشت و در نتیجه باعث ناراحتی او نمی‌شد. اما به هر حال تجربیات عذاب‌آور هر کودکی در گوشه‌ای تاریک از ذهن او پنهان و محبوس می‌شود و کلید درک ما از دوران بزرگسالی او نیز همراه با آن‌ها مخفی نگه داشته می‌شود.

غروری که افراد رنجیده از خود نشان می‌دهند ممکن است ریشه در گذشتهٔ آن‌ها داشته باشد. اما کارکردی که در تمام رفتارهای غرورآمیز مشترک است دفاع در برابر احساسات ناخواسته است. زمانی که فرد دیگر از رفتارهای غرورآمیز ـ به‌عنوان سپری در برابر احساسِ شرمساریِ ناشی از دریافت نکردن عشق یا احساس بی‌کفایتی و بالاتر از همه احساس خشم ناشی از در دسترس نبودن والدین ــ استفاده نکند، آن رفتارها خودبه‌خود کارایی‌شان را از دست می‌دهند و از بین می‌روند. هنگامی که قادر شویم احساسات سرکوب‌شدهٔ دوران کودکی را دوباره درک کنیم، دیگر نیازی به رفتارهای غرورآمیز به‌عنوان سپری در برابر آن‌ها نخواهیم داشت.

فرد خودنما در واقع هیچ‌وقت آزاد نیست. اول به این دلیل که وابسته به تحسین دیگران است و دوم این‌که عزت نفس او وابسته به ویژگی‌ها و عملکرد و موفقیت‌های اوست که هر لحظه ممکن است از بین بروند.

برآورده کردن نیازهای والدین اغلب اوقات (اما نه همیشه) منجر می‌شود به خلق «شخصیت ساختگی».

باید بپذیریم والدینمان نیازهای اساسی ما را برآورده نکرده‌اند و رنج و عذاب ناشی از دانستنِ این موضوع را به جان بخریم.

آن‌ها فقط به احساساتی اجازهٔ بروز می‌دهند که سانسورچی درونشان، همان میراث والدینشان، تأییدشان کرده باشد.