بریده‌هایی از کتاب نفوس مرده

کمیته‌های نیکوکاری و انجمن‌های خیریه و خدا می‌داند چه چیزهای دیگری را تشکیل دهیم. هدف‌مان هر قدر هم که مقدس و عالی باشد، هرگز نتیجهٔ خوبی از آن به دست نمی‌آید. علتش هم شاید این باشد که به‌محض تشکیل انجمن، گمان می‌کنیم به هدف رسیده و نتیجه گرفته‌ایم. اگر به‌طور مثال برای کمک به بی‌نوایان اعانه جمع کنیم، بی‌درنگ مغرور از این اقدام، ضیافت‌های مفصلی برای مقام‌های بالا برپا می‌کنیم که نیمی از اعانه‌های جمع شده صرف آن‌ها می‌شود و نیمهٔ دیگر هم صرف اجارهٔ ساختمانی مجلل با حرارت مرکزی و گماشتن نگهبان برای محل نشست انجمن می‌شود. در نهایت برای کمک به بی‌نوایان پنج روبل و نیم توی صندوق می‌ماند که حتا سر تقسیم آن‌هم میان اعضا اختلاف است،

آموزگار مدام تکرار می‌کرد: هوش و استعداد، چیزهایی چرند و بیهوده‌اند. من فقط به رفتار اهمیت می‌دهم. به کسانی که رفتارشان خوب و مناسب است، حتا اگر چیزی بلد نباشند، بهترین نمره‌ها را می‌دهم.

ترس، واگیرتر از طاعون در یک چشم به‌هم زدن به همه جا و در همه کس سرایت کرد. همگی حتا خطاهایی برای خودشان یافتند که مرتکب نشده بودند.

همیشه همین‌طور است، کسانی که از صفر شروع می‌کنند به جایی می‌رسند.

کسانی که از صفر شروع می‌کنند به جایی می‌رسند. آن کس که در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا می‌آید، چیز بیش‌تری به دست نمی‌آورد. ذاتاً آدم هوسبازی است. باید از آغاز شروع کرد، نه از وسط

باور کنید این عین حقیقت است. باید از صفر شروع کرد، از آغاز و نه از وسط

واژهٔ سفر چه طنین دلپذیر و عجیبی دارد، چه‌قدر مسحورکننده است! خود سفر کردن گونه‌ای جادوگری است.

ما همگی این نقطه ضعف را داریم که خطاهامان را نادیده می‌انگاریم و آن‌ها را به گردن دیگران می‌اندازیم. به گردن همسر، کارمند زیردست، خدمتکار و یا حتا به گردن صندلی‌مان که لگدش می‌زنیم و به گوشه‌ای پرتابش می‌کنیم تا آن‌جا بشکند و درهم بریزد.

آدم خطاکار دوست دارد دیگران را هم همراه خودش به زیر بکشد

کشاورز وقت برای کسل شدن ندارد. زندگی‌اش مدام و بی‌وقفه با کار و تلاش می‌گذرد.

همه از خودشان می‌پرسند چه‌گونه می‌توان رعیتی را تربیت و آزموده کرد؛ ابتدا شکمش را سیر و زندگی‌اش را تأمین کنید، از او کشاورز خوبی بسازید، پس از آن خودش تعلیم دیده خواهد شد.

تلاش کن مورد توجه آموزگاران و مدیر مدرسه قرار بگیری. به این ترتیب حتا اگر خداوند به تو استعداد و قریحه عطا نکرده باشد، تو راهت را خواهی گشود و از دیگران جلو خواهی زد.

وقتی دوران جوانی و شادابی را پشت سر می‌گذارید، برای ایام کهنسالی هم چیزهایی ذخیره کنید، صفات انسانی و بشردوستی را در روح‌تان نگه دارید وگرنه به پیری که رسیدید دیگر هیچ یک از آن‌ها را نخواهید یافت

کسالت و ملال اختراعی است جدید. در گذشته هیچ‌کس ملول نمی‌شد

آن کس که به فکر هوشمندبودن است فرصت دست زدن به کار خطا را ندارد.

بله، آدم‌ها با گذشت زمان عوض می‌شوند. پسری چنان ساعی، چنان آرام، قدیسی کوچک، هیچ انتظارش را نداشتم چنین تغییر شخصیت بدهد!

اگر به جوان آتشین مزاج امروزی چهرهٔ کریه دوران پیری‌اش را نشان بدهید، از وحشت رم می‌کند.

بیش‌تر بزرگان و ثروتمندان حاضرند نیمی از رعیت‌ها و زمین‌های به گرو گذاشته شده یا نشده و همهٔ امکانات‌شان را بدون چک و چانه زدن بدهند و معدهٔ قوی و اشتهای تیز این مردمان طبقهٔ متوسط را به دست بیاورند. بدبختانه، هیچ زمینی، هیچ رعیتی، هیچ مال و منال و هیچ سبک زندگی اشرافی‌ای نمی‌تواند چنین آرزویی را برآورده کند.

اگر قرار است فساد همهٔ جهان را در بر بگیرد، دست کم من در آن شرکت نمی‌کنم.

سخنان یک احمق هر قدر هم بی‌اساس و پوچ باشند، گاهی می‌توانند آدم خردمندی را آشفته کنند.