بریده‌هایی از کتاب گزیده دیوان سعدی

سعدیا دی رفت و فردا همچنان موجود نیست در میان این و آن فرصت شمار امروز را

یکی روبهی دید بی‌دست و پای فرو ماند در لطف و صنع خدای که چون زندگانی به سر می‌برد بدین دست و پای از کجا می‌خورد درین بود درویش شوریده رنگ که شیری در آمد شغالی به چنگ شغال نگون‌بخت را شیر خورد بماند آنچه روباه از آن سیر خورد

چو کاری برآید به لطف و خوشی چه حاجت به تندی و گردنکشی

یکی بر سر شاخ بن می‌برید خداوند بستان نگه کرد و دید بگفتا گر این مرد بد می‌کند نه با من که با نفس خود می‌کند

ـ حق جّل و علا می‌بیند و می‌پوشد و همسایه نمی‌بیند و می‌خروشد.

او می‌رود دامن‌کشان، من زهر تنهایی چشان دیگر مپرس از من نشان، کز دل نشانم می‌رود

چو بینی یتیمی سرافکنده پیش مده بوسه بر روی فرزند خویش

ما یوسف خود نمی‌فروشیم تو سیمِ سیاهِ خود نگه‌دار

نفحات صبح دانی ز چه روی دوست دارم که به روی دوست ماند که برافکند نقابی

مده ای حکیم پندم که به کار در نبندم که ز خویشتن گزیرست و ز دوست ناگزیرم برو ای سپر ز پیشم که به جان رسید پیکان بگذار تا ببینم که، که می‌زند به تیرم

من از آن روز که در بند توام آزادم پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم همه غم‌های جهان هیچ اثر می‌‌نکند در من از بس که به دیدار عزیزت شادم من که در هیچ مقامی نزدم خیمه انس پیش تو رخت بیفکندم و دل بنهادم به سخن راست نیاید که چه شیرین سخنی وین عجیب‌تر که تو شیرینی و من فرهادم

مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم

هر شب اندیشه دیگر کنم ورای دگر که من از دست تو فردا بروم جای دگر هر کسی را سر چیزی و تمنای کسی است ما به غیر از تو نداریم تمنای دگر هر صباحی غمی از دور زمان پیش آید گویم این نیز نهم بر سر غم‌های دگر باز گویم نه که دوران حیات این همه نیست سعدی امروز تحمل کن و فردای دگر

دو بیتم جگر کرد روزی کباب که می‌گفت گوینده‌ای با رباب دریغا که بی‌ما بسی روزگار بروید گل و بشکفد نوبهار بسی تیر و دی ماه و اردیبهشت برآید که ما خاک باشیم و خشت

دانمت آستین چرا پیش جمال می‌بری رسم بود کز آدمی روی نهان کند پری

زخم خونینم اگر به نشود به باشد خنک آن زخم که هر لحظه مرا مرهم از اوست غم و شادی بر عارف چه تفاوت دارد ساقیا باده بده شادی آن کاین دم از اوست

طریقت‌شناسان ثابت‌قدم به خلوت نشستند چندی به هم یکی ز آن میان غیبت آغاز کرد دَرِ ذکرِ بیچاره‌ای باز کرد کسی گفتش ای یار شوریده رنگ تو هرگز غزا کرده‌ای در فرنگ بگفت از پس چاردیوار خویش همه عمر ننهاده‌ام پای پیش چنین گفت درویش صادق نفس ندیدم چنین بخت برگشته کس که کافر ز پیکارش ایمن نشست مسلمان ز جور زبانش نرست

ای که گفتی هیچ مشکل چون فراق یار نیست گر امید وصل باشد همچنان دشوار نیست ما زبان اندر کشیدیم از حدیث خلق و روی گر حدیثی هست با یارست و با اغیار نیست گر دلم در عشق تو دیوانه شد عیبش مکن بدر بی‌نقصان و زر بی‌عیب و گل بی‌خار نیست دوستان گویند سعدی خیمه بر گلزار زن من گلی را دوست می‌دارم که در گلزار نیست