بریده‌هایی از کتاب بعد از عشق

حسِ مادری از زیباترین حس‌ها و شکوهمندترین موهبت‌های دنیاست؛

می‌گویند آدم اول فکر می‌کند، سبک سنگین می‌کند، بعد می‌نشیند و می‌نویسد. کارِ من برعکس است. تا ننویسم، نمی‌فهمم در مورد موضوعی چه فکری دارم. برای آن‌که بفهمم چه توی ذهنم می‌گذرد اول باید روی کاغذ ببینمش. الآن هم فکری توی ذهنم هست، اما برای فهمیدنش باید بنویسمش.

کاش به خاطر آوردنِ خاطراتْ دگرگونشان می‌کرد...

کلیدهای غیب تنها نزد اوست، جز او کسی آن را نمی‌داند و آنچه در خشکی و دریاست می‌داند و هیچ برگی فرو نمی‌افتد مگر این‌که آن را می‌داند و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین و هیچ تر و خشکی نیست مگر این‌که در کتابی روشن ثبت است.»

مادری یعنی این‌که باید قبل از خودت در فکر یکی دیگر باشی. نه یک روز، نه یک شب، همیشه.

«خدایا، شکر نعمت‌هایت را به جا می‌آوریم، شکر کلمه‌ها و سلامتی و عافیت. تویی دانندهٔ اسرار پنهان در سینه‌ها. انشاءالله ذکرت را بسیار می‌گوییم و از رستگاران می‌شویم. ما را از آن‌ها که چشمانشان را پرده پوشانده، آن‌ها که بر قلبشان مهر زده شده، از آن‌ها که دنیای وسیع به نظرشان تنگ می‌آید قرار مده. خدایا، ما را از راه راست، از بندگان صالحت، از عشق الهی‌ات دور مکن

دانش امانت است، از نسلِ پیش از خود می‌گیری‌اش، بیشترش می‌کنی، صیقلش می‌دهی و به نسلِ بعدی تحویلش می‌دهی.

اگر زنی ویژگی‌های مردانه داشته باشد، باید از دستش فرار کرد. اما اگر این ویژگی‌ها را نداشته باشد، خودش باید از دست خودش فرار کند. فریدریش نیچه

عادت کرده‌ام به این‌که زندگی را سخت بگیرم. اگر همین الآن قلم و کاغذ دستم باشد، شاید چیزی ننویسم. اما حالا که نیست، نوشتن ارج و قرب پیدا می‌کند.

رمان‌نویسی یکی از خودمحورانه‌ترین کارهای دنیاست. خودت را خدا فرض می‌کنی در دنیای کوچکی که آفریده‌ای. آفرینش ابتلای عظیمی است. و هر نویسنده‌ای مبتلای آفرینندگی خود است.

می‌گویند آدم اول فکر می‌کند، سبک سنگین می‌کند، بعد می‌نشیند و می‌نویسد. کارِ من برعکس است. تا ننویسم، نمی‌فهمم در مورد موضوعی چه فکری دارم. برای آن‌که بفهمم چه توی ذهنم می‌گذرد اول باید روی کاغذ ببینمش. الآن هم فکری توی ذهنم هست، اما برای فهمیدنش باید بنویسمش. برای نوشتن هم باید یک برگ کاغذ داشته باشم.

کتابی که درش نقاشی یا گفتگو نباشد به درد چه کسی می‌خورد؟

این ازدواج هم، مثل همهٔ ازدواج‌ها، اوایلش شیرین بود. عاشق همدیگر بودند. جوان و کاری بودند. مرتب در سفر خارجی بودند. خیلی نگذشت که پلات دو تا بچه به دنیا آورد. لازم بود در نقشه‌های مربوط به زندگی‌اش تغییرات اساسی ایجاد کند. قرار شد از آن به بعد «خانم خانه‌اش» باشد، بچه‌هایش را بزرگ کند و شعرهایش را بنویسد. شعرِ «I want, I want» (می‌خواهم، می‌خواهم)، که سیلویا پلات در سال ۱۹۵۶ آن را سروده، شاید مهم‌ترین متنی باشد که از قلمِ زنی ادیب دربارهٔ بچه‌ها و نوزادها به روی کاغذ جاری شده. پلات در این شعرش به نوزاد اعتلا می‌بخشد و حتی هستی‌ای «اخروی/سماوی» می‌داندش. اما

من این‌ها را می‌نویسم و زن چاق هم کنجکاوانه می‌خواندشان. گاهی حتی حسابی به شانهٔ راستم تکیه می‌دهد و موهایش به صورتم می‌خورد. بوی شامپو را به درون می‌کشم. مثل این‌که دست‌خطم را خوب نمی‌تواند بخواند. سعی می‌کنم ماده‌های بعدی را خواناتر بنویسم.

یکی از بزرگ‌ترین مغلطه‌هایی که بنی‌آدم ساخته و پرداخته این است که چون تنهایی مخصوص خداست پس همه باید ازدواج کنند. چون زوج‌زوج سوار کشتی نوح شده‌ایم، دلیل نمی‌شود مجبور باشیم همهٔ راه را زوج‌زوج طی کنیم.

این جهانِ بزرگ را باید مثل کتابی باز ببینی. مثل کتابی که در انتظار خواننده‌اش است. هر روزش را باید جداگانه خواند. نه روی گذشته باید تمرکز کنی، نه روی آینده. اصل این لحظه است. باید صفحه به صفحه پیش بروی.

«خیال»: دختر جوانی است با گونه‌های عین هلو. جذاب مثل پری دریایی، فریبنده مثل پری دریایی. اگر بخواهی در آغوشش بگیری، لیز می‌خورد و از دستت می‌رود. نمی‌توانی بگیری‌اش. اما «واقعیت»: عجوزه‌ای است خمیده و بی‌دندان و قوزی. حتی به صورتش هم نمی‌توانی به‌آسانی نگاه کنی.

ژوئن بود، ژوئیه بود. مارس بود، ژانویه بود. زمانْ آنِ بی‌انتهایی، لحظهٔ لایتناهی بود. پس، زنِ در آینه که بود؟

بیایید سؤالی را که ویرجینیا وولف با آن کلنجار می‌رود در شرایط شرق هم پیش بکشیم. فضولی از بزرگ‌ترین چهره‌های ادبی شرق بوده، از گذشته تا به امروز.

چرا با آن‌که در همهٔ جوامع سنتی آدم‌هایی که ازدواج نمی‌کنند و زندگی‌شان را وقف عبادت یا پیشه‌شان می‌کنند ارج و قرب دارند، اما در جامعهٔ امروزی «در خانه ماندن» یا همان به اصطلاح «ترشیده شدن» وضعیتی ترحم‌انگیز شمرده می‌شود؟