بریده‌هایی از کتاب با آخرین نفس‌هایم

مثل همه جای دنیا تلویزیون در ایفای رسالت بی‌هویت کردن تماشاگرانش فعال است.

من به نیروهای طبیعی حرمت می‌گذارم، اما از مرگ‌آفرینان بی‌شرم نفرت دارم، آن‌ها که هر روز برای ما گورستان‌های جمعی درست می‌کنند و مثل جانیان ریاکار می‌گویند: «کار دیگری از دستم برنمی‌آمد.»

گذشت زمان چیزی را عوض نمی‌کند. ما در درون خودمان زندگی می‌کنیم. هیچ سفری واقعیت ندارد.

«دوستان عزیز! گمان می‌کنم که من پس از تأملات طولانی بالاخره موفق شده‌ام یک مسئلهٔ حیاتی را در کلمه‌ای بسیار ساده، و البته اساسی، خلاصه کنم. این همان رازی است که می‌تواند هم حقوق تک تک ما و هم رشد و ترقی روزافزون بنگاه ما را تضمین کند. من این کلمه را این‌جا برای شما می‌نویسم: همکاری!»

همه چیز به هیچ ختم می‌شود. هیچ چیز جز پوسیدگی مطلق و هیچ عاقبتی غیر از بوی ملایم نیستی در انتظارمان نیست.

تنهایی را دوست دارم، به شرط آن‌که هرازگاهی دوستی بیاید تا دربارهٔ آن با هم حرف بزنیم.

گفته‌اند که مغز ما موقع خواب در برابر دنیای بیرون بسته می‌شود و حساسیت خود را نسبت به صداها و بوها و نورها تا حد زیادی از دست می‌دهد؛ اما ذهن در عوض زیر بمباران رؤیاهایی قرار می‌گیرد که موج‌وار از درون به آن می‌تازند. هر شب میلیاردها تصویر پیدا و بلافاصله ناپدید می‌گردد و زمین در غلافی از رؤیاهای گمشده پوشیده می‌شود.

آدم تا حافظه‌اش، یا فقط بخشی از آن را از دست ندهد، نمی‌فهمد که آنچه سراسر زندگی را می‌سازد چیزی جز حافظه نیست.

احتمالاً خیال‌بافی‌های ما هم مانند خواب‌هایمان مهم هستند و به همان اندازه پربار و شگفت‌انگیز. من هم مثل بسیاری از مردم در طول زندگی از فرو رفتن در جلد آدمی مرموز و نامرئی که به برکت این معجزه به نیرومندترین و موفق‌ترین انسان روی زمین بدل می‌شود، لذت برده‌ام.

ما در تنهایی خود یا در حضور جمع سیگاری روشن می‌کنیم تا به یک شادی خوش‌آمد بگوییم یا بر یک اندوه سرپوش بگذاریم.

اما از همه بدتر آن است که آدم زنده باشد اما دیگر خودش را نشناسد و نداند کیست. آدم تا حافظه‌اش، یا فقط بخشی از آن را از دست ندهد، نمی‌فهمد که آنچه سراسر زندگی را می‌سازد چیزی جز حافظه نیست.

تبدیل قیافه کار هیجان‌انگیزی است که آن را اکیداً به همه توصیه می‌کنم. با این کار شما می‌توانید موقتاً زندگی دیگری را تجربه کنید. برای مثال، اگر شما با قیافهٔ کارگری وارد مغازه‌ای بشوید، خود به خود ارزان‌ترین کبریت را به شما می‌دهند. هیچ کس نوبت شما را رعایت نمی‌کند. هیچ دختری به شما نگاه نمی‌اندازد؛ انگار که اصلاً شما از این دنیا نیستید.

آخرین حسرتم این است که نمی‌دانم پس از من چه پیش می‌آید. دور افتادن از این دنیای پرتلاطم، مثل ناتمام گذاشتن یک سریال پرحادثه است. گمان می‌کنم در گذشته که سیر تحولات دنیا کندتر بود، کنجکاوی مردم هم دربارهٔ دنیای بعد از مرگشان کمتر بود.

حافظهٔ ما زیر فشار و نفوذ دائمی تصورات و رؤیاهای ماست، و از آن‌جا که دچار این وسوسه هستیم که رؤیاها و خیالبافی‌های خودمان را واقعی بگیریم، گاهی از دروغ‌های خودمان هم حقیقت می‌سازیم.

بونوئل در فیلم ویریدیانا، برندهٔ جایزهٔ بزرگ جشنوارهٔ سینمایی کن ۱۹۶۱، مسیحیت را انحرافی ذهنی و اخلاقی نشان می‌دهد که انسان و غرایز طبیعی او را به تباهی می کشد. برای او دین «افیون» یا «تسکین روحی» نیست، بلکه آفت مهلک طبیعت بشر است. از این نظر، او بیش از آن که پیرو مارکس باشد، وامدار مارکی دوساد است. بونوئل با این‌که از نقد کیش مسیحیت شروع کرد، اما اعتراض خود را به تمام باورهای ایدئولوژیک و آموزه‌های سیستمی گسترش داد.

حافظهٔ ما زیر فشار و نفوذ دائمی تصورات و رؤیاهای ماست، و از آن‌جا که دچار این وسوسه هستیم که رؤیاها و خیالبافی‌های خودمان را واقعی بگیریم، گاهی از دروغ‌های خودمان هم حقیقت می‌سازیم. حقیقت در برابر خیال صرفاً از اهمیتی نسبی برخوردار است، چرا که هر دوی آن‌ها به یک اندازه زنده و شخصی هستند.

حافظهٔ ما همان انسجام و هماهنگی ما، عقل و درایت ما، عمل ما و احساس ماست. بدون حافظه ما هیچ نیستیم.

خوش‌خیالی محض است که فکر کنیم می‌توان از سیر تاریخ یا جبر زمانه فرار کرد.

تصادف رهبر حقیقی عالم حیات است.

فقط کاری مایهٔ سرافرازی آدم است که آن را با شوق و لذت انجام دهیم.

«به عشق چه امیدی دارید؟» من جواب داده بودم: «اگر دوست داشته باشم هر امیدی، و اگر دوست نداشته باشم، هیچ امیدی.»

وقتی با گذشت سال‌ها پیر می‌شویم، حافظه‌ای که قبلا تحقیرش کرده‌ایم، ارج و قرب پیدا می‌کند

به نظر من برای رسیدن به زیبایی همیشه سه چیز لازم است: امید، مبارزه و پیروزی.

ملت‌های بزرگ از باران زاده شده‌اند.

حافظه به همان اندازه که ضروری و پرتوان است، شکننده و ضربه‌پذیر هم هست. حافظه هم از سوی دشمن اصلی‌اش، یعنی فراموشی، تهدید می‌شود و هم از جانب انبوه خاطرات آشفته و پراکنده‌ای که هر روز بر آن آوار می‌شوند.

مرگ و ایمان در دنیای ما حضوری نیرومند داشتند؛ اما شور و نشاط زندگی از آن‌ها هم قوی‌تر بود. لذت‌های زندگی همیشه دلپذیر بودند و هر گاه مجال می‌یافتند، به اوج می‌رسیدند. هر جا که مانعی در برابر لذت‌جویی باشد، نیروی آن بیشتر می‌شود.

از آمار بدم می‌آید. این یکی از بدترین آفت‌های دنیای ماست. در روزنامه‌ها، به ندرت صفحه‌ای پیدا می‌شود که در آن ارقام و آمار نباشد، و تازه مطمئن باشید که همهٔ آن‌ها هم غلط هستند.

چقدر وحشتناک است وقتی آدم ناچار شود به جای واژه ساده‌ای مثل «میز» از کلمات دیگری استفاده کند! اما از همه بدتر آن است که آدم زنده باشد اما دیگر خودش را نشناسد و نداند کیست. آدم تا حافظه‌اش، یا فقط بخشی از آن را از دست ندهد، نمی‌فهمد که آنچه سراسر زندگی را می‌سازد چیزی جز حافظه نیست. زندگی بدون حافظه زندگی نیست

جانمایهٔ سینمای لوئیس بونوئل واهمه و اضطراب است. او تصویرگر جهانی است که دیری است در پرتگاه فاجعه و نابودی قرار گرفته و هیچ نجاتی برای آن متصور نیست. در روایت او از این جهان، ثبات و آرامش تنها مرحله‌ای گذراست؛ مکث یا درنگی است که تماشاگر را از یک بحران به بحرانی دیگر هدایت می‌کند، تا در پایان او را با «نابودی کلی» رو به رو کند

سینمای بونوئل در زیر ظاهر ساده‌اش، بافتی پیچیده و چندلایه دارد. اگر تماشاگر به این باطن رازآلود دست یابد، هرگز از جادوی آن رها نمی‌شود. اوکتاویو پاز (‌۱۹۱۴ ــ ۱۹۹۸)، شاعر مکزیکی و برندهٔ جایزهٔ ادبی نوبل (۱۹۹۰)، عنصر طغیان را رکن پایه‌ای سینمای بونوئل می‌داند.