بریده‌هایی از کتاب ژان کریستف (جلد ۱)

بیش‌تر مردم در بیست یا سی‌سالگی می‌میرند. از این مرز که بگذرند، دیگر، سایه خویش، بیش نیستند؛ مانده زندگانی‌شان تنها به ادا درآوردن، سپری می‌شود و با شیوه ناآگاه‌تر و زننده‌تر، آن چه را که زمانی که زنده بوده‌اند، گفته، کرده، اندیشیده و دوست داشته‌اند، روز به روز واگو می‌کنند.

وقتی که انتخاب کردی، دیگر برگشتی نیست. تنها، به وظیفه خود شرافتمندانه، عمل کردن می‌ماند و بس.

هر دو آزار می‌دیدند، ــ آزار یکدیگر را آزردن.

آن کس که خورشید و زندگانی در درون دارد، چه نیاز که در برون به جست و جو برخیزد؟

یک قهرمان، کسی است که هرچه را که می‌تواند، می‌کند.

دنیا تهی است، زندگانی تهی است، همه چیز تهی است. دیگر نمی‌توانی، دم برآوری. اندوهی است کشنده.

هدیه به جان‌های آزاد همگی جهانیان، که رنج می‌برند، پیکار می‌کنند، و پیروز می‌شوند.

ژرف‌ترین گوشه‌های اندیشه، هیچ‌گاه آن نیست که با آوای بلند برزبان می‌آید.

چرا بیش از این باید خواست؟ چرا غم چیزی را بخوری که از دستت برنمی‌آید؟ دنبال چیزی برو که از دستت برمی‌آید... تا جایی که بتوانی

گناه آنان چه بود که بردگی در جانشان ریشه داشت! نمی‌توانستند باور دارند که می‌توان به گونه‌ای دیگر بود.

زندگی به چه درد می‌خورد؟ به رنج‌اش نمی‌ارزد. با این همه، آدم‌هایی هستند که می‌گویند: «خواستن، توانستن است!...»

حتّی برای هرزگی، به هوشمندی بیشتر نیاز است.

هرکس در ژرفای هستی خویش، گورستانکی دارد از هستی آنان که دوست داشته است. آن‌ها سال‌های سال، در آن جا می‌آرامند، بی‌آن که هیچ چیز بیدارشان کند. امّا روزی فرا می‌رسد، ــ و همه آن را می‌دانند، ــ که مُغاک شکافته می‌شود.

گردش روزگار، به کام نیست. آن کس که مهر می‌ورزد، مهر نمی‌بیند. آن کس مهر می‌بیند، که هیچ مهر نمی‌ورزد. آن کس که مهر می‌ورزد و مهر می‌بیند، دیر یا زود، یک روز از مهرش جدا می‌افتد... رنج می‌بری... رنج می‌دهی. و همواره، آن کس که رنج می‌برد، شوریده بخت‌ترین نیست.

چه قدر بهتر است که انسان خود را وادار به حرف زدن نکند! همه گمان می‌کنند که ناچارند حرف بزنند، و این چه قدر کسالت بار است! کریستف! با آوایی گیرا گفت: ــ آه! کاش همه مردم، عقیده شما را داشتند!

و حتّی آئینی که جهان هستی را به گردش می‌آورد، آزاد نیست، و تنها مرگ ــ شاید ــ آزادی می‌بخشد و بس.

دیگران به چه کار من می‌آیند؟ آن‌چه را که می‌اندیشند و آن‌چه را که همیشه درباره من خواهند اندیشید، خوار می‌شمارم.

آن گاه که فرصت اندک است و گفتار سنجیده، تو واژه‌ای بیش بر زبان نمی‌آوری و خو می‌گیری که جز به آنچه که ناگزیر است، نپردازی. بدین سان تو که مجال زیستن نداری، دو برابر خواهی زیست.

دهشتناک‌اند مردمی که هیچ چیز نیستند. چون وزنه‌ای بی‌جنب و جوش، رها در فضا؛ هر دم می‌خواهند فرو افتند، بی‌چون و چرا باید فرو افتند؛ و در این فروافتادن خویش، همه آن کسان را که با ایشانند، با خود می‌کشانند.

دیدن و داوری کردن، تنها آغاز راه است. و سپس، کردار. آن چه که می‌اندیشی، آن چه که هستی، باید دلاوری کردارش را داشته باشی. ــ دلاوری باش و آن را بر زبان بیاور! دلاور باش و آن را بکار بند!