بریده‌هایی از کتاب حقوق انسان

اگر کسانی که قدرت به آن‌ها احاله شده، درست عمل کنند، محترم می‌مانند. ‌اگر درست عمل‌نکنند، خوار‌ شمرده‌می‌شوند؛ درخصوص کسانی که هیچ قدرتی به آن‌ها داده نشده، اما خود را صاحب قدرت می‌دانند، جهان معقول خبری از آن‌ها ندارد.

پس به ریشه‌ها برسیم و به حکومت‌ها درس انسانیت بدهیم. مجازات خونین حکومت‌ها بشریت را فاسد می‌سازد. در انگلستان درمواردی مجازات دارزدن، به چارچوبی بستن با درشکه‌ای کشیدن و قلب محکوم را از سینه درآوردن و به جمعیت ناظرنشان دادن انجام شده است. در فرانسه، تحت حکومت سابق، مجازات‌ها کمتر از انگلستان سَبُعیّت نداشت. چه کسی است که اعدام دامین را که زیر سّم اسبان له‌ولورده شد فراموش کند؟ اثر آن صحنه‌های شنیع و دلخراش برروی مردم از بین رفتن مهربانی و برانگیختن حس انتقام است، و حکومت‌ها با فکر غلطِ حکومت رعب، خود سابقه‌ای برای مجازات ایجاد می‌کنند. حکومت‌ها برای مرعوب‌کردن فقیرترین و دون‌پایه‌ترین، اقشار حکومت رعب را اجرا می‌کنند، و بر روان فقیرترین اقشار بدخیم‌ترین اثر را به‌جا می‌گذارند. فقیرترین آدم‌ها حس می‌کنند که هدف رعب آن‌ها هستند؛ و آن‌ها نیز به نوبه‌ی‌خود نمونه‌های رعبی را که خود تعلیم دیده‌اند، روزی به‌کار می‌بندند.

هرگز هیچ پارلمانی یا جمع بشری و نسلی از انسان‌ها، در هیچ کشوری صاحب این حق نیست که آیندگان را تا ابد متعهد و منقاد کند یا حکم کند که جهان در آینده چگونه حکومت شود، یا چه‌کسی حاکم باشد؛ بنابراین تمامی این صغراوکبراچیدن‌ها، مواد قانونی و بیانیه‌ها که با استناد به آن‌ها برای آیندگان تصمیم گرفته می‌شود، کان‌لم یکن هستند و هیچ‌کس یا کسانی چنین حقی ندارند و نمی‌توانند داشته باشند، و یا توان به اجرا درآوردن آن را ندارند. هر عصری و هر نسلی باید همانند نسل‌ها و اعصار پیشین حق داشته باشد آزادانه عمل کند. خودبینی، عُجْب و نخوت از ورای گور، مضحک‌ترین و وقیحانه‌ترین استعدادهاست. هیچ انسانی در تملک انسان دیگر نیست؛ هیچ نسلی هم مالک نسل‌های پس از خود نیست.

توماس‌ پین شکم‌بند‌دوز ژنده‌پوش که با توصیه‌نامه‌ای از «بنجامین فراکلین» وارد جهان نو، آمریکای شمالی می‌شود، مرعوب دانشمندان و سیاست ورزان انگلیسی نظیر آقای «بورک» نمی‌شود و به‌رغم آن‌که به اعتراف خودش در فصاحت و بلاغت، بسیار از سیاست‌ورزان انگلیسی عقب است و تحصیلات و دانش آن‌ها را ندارد، اما با عقل سلیم به جنگ بزرگ‌تر از خود می‌رود.

در سال‌های جوانی که گروه‌های مارکسیستی جذابیت داشتند، توماس پین به من نشان داد که بورژوازی رادیکال که توماس پین آرمان‌های آن را می‌پروراند به اندازه‌ی اندیشه‌های مارکسیستی جاذبه دارند و یا دست‌کم در دوران جوانی من داشتند و همین نکته مرا از هم‌گنان مارکسیستم در آن سال‌ها که عضویت در چنین گروه‌هایی برایشان گران تمام می‌شد جدا کرد و این جداسری ادامه یافت.

ما ایرانیان از طریق ترجمه‌ی آثار جان‌ لاک و آدام اسمیت و هیوم و کانت با فلاسفه‌ی اروپایی و بریتانیایی آشنا شده‌ایم اما متون کافی در دست نداریم که چگونه افکار این فیلسوفان درجه‌یک به مردم کوچه و بازار در قاره‌ی اروپا، انگلستان و آمریکا رسید و خواندن جزوه‌های جزوه‌نویسان نظیر توماس ‌پین این مسیر را نشان می‌دهند و مهم‌تر از همه این آثار راه‌گشای سیاست‌ورزان است تا افکار خود را بنویسند و از سنت شفاهی فاصله بگیرند.

هرگز هیچ پارلمانی یا جمع بشری و نسلی از انسان‌ها، در هیچ کشوری صاحب این حق نیست که آیندگان را تا ابد متعهد و منقاد کند یا حکم کند که جهان در آینده چگونه حکومت شود، یا چه‌کسی حاکم باشد؛ بنابراین تمامی این صغراوکبراچیدن‌ها، مواد قانونی و بیانیه‌ها که با استناد به آن‌ها برای آیندگان تصمیم گرفته می‌شود، کان‌لم یکن هستند و هیچ‌کس یا کسانی چنین حقی ندارند و نمی‌توانند داشته باشند، و یا توان به اجرا درآوردن آن را ندارند. هر عصری و هر نسلی باید همانند نسل‌ها و اعصار پیشین حق داشته باشد آزادانه عمل کند.