بریده‌هایی از کتاب در دفاع از فهم

چون در دنیای ما می‌توان به مرگ و رنج کسی، با بی‌اعتنایی یا با کنجکاوی، به چشم یک تجربه یا انفعال نگریست. آری، بحران بشر وجود دارد، چون قتل یک انسان می‌تواند از هر دریچه‌ای بررسی شود جز وحشت و طغیانی که باید برانگیزد، چون رنجِ انسان را مانند انقیاد و اجباری کم‌وبیش ملال‌آور پذیرفته‌ایم؛ اجباری در حد تأمین مایحتاج یا ضروری بودنِ در صف ایستادن برای به دست آوردن سر سوزنی کره.

آن‌چه مهم است دیگر این نیست که به رنج یک مادر احترام بگذاریم یا او را از شر این رنج برهانیم، بلکه این است که مکتب و مسلکی را پیروز کنیم. و رنج بشر دیگر فاجعه نیست، بلکه فقط رقمی است که در صورت‌حسابی جا خوش کرده است و هنوز رقم نهایی و وحشتناکش قابل‌اندازه‌گیری نیست.

چنین است که هم‌نسلان من در دنیای امروز سال‌هاست که به وسوسه‌ای دوگانه تن داده‌اند؛ یا فکر می‌کنند هیچ‌چیز حقیقت ندارد یا فکر می‌کنند تنها چیزی که حقیقت دارد این است که باید تسلیم سرنوشت تاریخ شد.

در آن دنیای عاری از ارزش‌ها، در آن برهوت عشق که زندگی را سر می‌کردیم، معنای این طغیان چه بود؟ این طغیان از ما انسان‌هایی ساخته بود که می‌گفتیم نه، اما در همان آن آری نیز گفته‌ایم. به این عالم نه گفته‌ایم، به پوچی سرشت آن، به انتزاع‌هایی که تهدیدمان می‌کرد، به تمدن مُرده‌ای که برای‌مان تدارک دیده بودند، و با گفتن نه تصدیق می‌کردیم دیگر بس است، که مرزی هست که نمی‌توانیم آن را پشت‌سر بگذاریم، اما در آنِ واحد تمام چیزهایی را تصدیق می‌کردیم که ورای این مرز بود. تصدیق می‌کردیم در وجودمان چیزی هست که دست رد به سینهٔ پلشتی می‌زند و محال است که بیش از این زیر بار تحقیر برویم.

می‌توان شکاک بود اما تصوری از شرف و نجابت داشت.

برای حفظ این روابط انسان‌ها باید آزاد باشند، چرا که میان ارباب و برده وجه مشترکی وجود ندارد، و با انسانی در بند نه می‌توان حرفی زد و نه ارتباطی داشت. آری، بردگی سکوت است؛ وحشتناک‌ترین سکوت‌ها.