بریده‌هایی از کتاب کهکشان نیستی

آدم مگر چه می‌خواهد؟ نانی و آبی و جایی برای خواب! اما گویا آدم‌ها معنای زندگی را نفهمیده بودند. نانِ بیشتر، آبِ بیشتر و جای بیشتر. آدم‌هایی که هر روز از کنار حرم می‌گذشتند، هرکدام برای خود دنیایی ساخته بودند و در آن زندگی می‌کردند.

خودت را در ارادهٔ مولایت رها کن. تو طلب نکن و بگذار او برای تو بخواهد. هرآنچه او بخواهد، همان بهترین مشیّت و تقدیر برای توست. قلب امام (ع) آشیانهٔ مشیت الهی است، به آن اعتماد کن.

روح، راکبِ بدن و سوار بر آن است. اگر در این دنیا می‌خواهی روح را به مقصد برسانی، باید بدن را تیمار کنی تا زمین‌گیر نشود و تو را از راه بازندارد.

محبت خوب است؛ اما تا آدمش که باشد. زمانی دلی تو را دوست دارد که قد خواسته‌هایش به‌اندازهٔ همین دنیاست و زمانی قلبی دوست‌دار توست که زلال و آسمانی شده است. برای من مبدأ عشق و منشأ تراوش آن مهم بود. هرکسی را به دل راه نداده بودم و منتظر کسی بودم که خداوند او را برایم بخواهد، تا اینکه قضای روزگار دستانم را در دست سید علی گذاشت. با خودم عهد بسته بودم کمک‌کارش باشم. کنارش بمانم، هرچند در راه تصمیماتش آواره شوم. مگر یک زن از مردش جز عشق و پاکی و محبت چه می‌خواهد؟

گاهی خداوند چهل روز بنده را در سختی و گرفتاری قرار می‌دهد تا یک بار از تهِ دل «یاالله» بگوید و به یاد خدا بیفتد.

همه‌کس کشیده محمل به جناب کبریایت من و خجلت سجودی که نکرده‌ام برایت نه به خاک در بسودم، نه به سنگش آزمودم به کجا برم سری را که نکرده‌ام فدایت

اگر بی‌مراقبت مشغول به ذکر و فکر بشود، بی‌فایده خواهد بود، اگرچه حال هم بیاورد؛ چراکه آن حال دوام پیدا نخواهد کرد. گول حالی را که ذکر بیاورد، بی‌مراقبه نباید خورد.

گفت: «سیدنا، الأمور مرهون بأوقاتها!» درحالی‌که صورتش را به‌سمت حرم مایل می‌کرد، ادامه داد: «این جمله را صاحب این بارگاه فرموده است؛ هرچیزی رهین وقت خود است. هنگامی که وقتش برسد، خودش به‌سراغ انسان می‌آید.»

-مرحوم قاضی به همه سفارش می‌کردند این ذکر را قرائت کنند: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مِنْ جَمِیعِ ظُلْمِی وَ جَوْرِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ أَتُوبُ إِلَیهِ» (از خداوند که معبودی جز او نیست، برای تمامی ظلم‌ها و گناهانم و ستمی که بر خود روا داشته‌ام طلب بخشش می‌کنم و به‌سوی او باز می‌گردم).

یاد جلسات شب‌های ماه رمضان در خدمت او می‌افتادم؛ جلساتی که گاه چهار ساعت طول می‌کشید و در ابتدای آن فقط می‌گفت «خودبین نباشیم؛ خدابین باشیم» و باقی جلسه را در سکوت محض برگزار می‌کرد

وقتی به نجف رسیدیم، به امیرالمؤمنین (ع) گفتم: «یا علی! تو خودت می‌دانی من از زندگی و مال‌ومنال در تبریز چیزی کم نداشتم، وارث زمین و قصبه و بخش‌های بزرگی از ده‌های اطراف تبریز بودم؛ اما همه را گذاشته‌ام و در راه علم و عالم شدنِ سید علی، می‌خواهم همراه و کمک‌کار او باشم.» فهمیده بودم که این زندگی گذراست و آدم‌ها روزی صحنهٔ بازی‌شان در این دنیا را رها کرده و خواهند رفت. اگر خداوند از من خواسته بود در خدمت زندگی‌ام باشم و ضبط‌وربط بچه‌ها و همسرم را برعهده بگیرم، با جان‌ودل پذیرا بودم مگر من چه می‌خواستم جز رضایت او؟

محال است انسان به‌جز از راه سیدالشهدا (ع) به مقام توحید برسد.

مبادا به‌بهانهٔ بهشت از بهشت‌آفرین غافل شوید.»

-به شاگردان خود دستور می‌دانند این دعا را در قنوت نمازهایشان بخوانند: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حُبَّک وَ حُبَّ ما تُحِبُّهُ وَ حُبَّ مَنْ یُحِبُّک وَ العَمَلَ الَّذِی یُبَلِّغُنِی إِلَی حُبِّک وَ اجْعَلْ حُبَّک أَحَبَّ الْأَشْیَاءِ إِلَی».

تقدیر، ماجرای شگفتی است. وقتی که همه‌چیز را آن‌طور می‌یابی که می‌خواهی، ناگهان دستی از غیب، همه‌چیز را به هم می‌ریزد و تو را به این یقین می‌رساند که کاره‌ای نیستی.

می‌گفت: «سید محمدحسین، چهل سال از خداوند حاجتی را طلب می‌کردم، اما بعد از چهل سال فهمیدم به مصلحت نیست، راضی باش و خودت را به او بسپار.»

مَهمااَمکَن، غالباً با طهارت باشد. بعد از نماز صبح صد مرتبه استغفار و صد مرتبه کلمهٔ توحید و یازده مرتبه سورهٔ توحید و صد مرتبه «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آلِ مُحمّدٍ و عجّل فَرَجَهم» را ترک نکند. و استغفارات خاصهٔ بعد از نماز عصر را بخواند با ده مرتبه سورهٔ قدر. و مَهمااَمکن، روزه را ترک نکند؛ خصوص سه روز از هر ماه را که پنج‌شنبهٔ اول و آخر و چهارشنبهٔ وسط هر ماه است، اگر مزاج او مساعد باشد، و الا مراعات مزاج اولی است؛ زیرا که بدن مرکوب انسان است، اگر صدمه‌ای خورد، از پا می‌افتد؛ لذا نباید خیلی هم به هوای آن بچرخد تا اینکه یاغی شود که او را دیگر اطاعت نکند. «خَیرُ الْأُمُورِ أَوْسَطُهَا» در همه‌چیز جاری است. افراط و تفریط، هیچ‌کدام صحیح نیست، در هیچ مرتبه؛ این است که فرموده‌اند: «عَلَیْکُمْ بِالْحَسَنَةِ بَیْنَ السَّیِّئَتَیْنِ»؛

«شنیده‌ای می‌گویند بزرگ‌ترین ترس‌ها را عاشق‌های به‌عشق‌رسیده درک می‌کنند؟»

این گمشدهٔ همهٔ انسان‌هاست. علم اگر منجر به عمل و تهذیب و حرکت نشود، حجابی می‌شود میان انسان و حقیقتش، و او را فرسنگ‌ها از آنچه برای آن خلق شده، دور می‌کند

خودت را در ارادهٔ مولایت رها کن. تو طلب نکن و بگذار او برای تو بخواهد. هرآنچه او بخواهد، همان بهترین مشیّت و تقدیر برای توست. قلب امام (ع) آشیانهٔ مشیت الهی است، به آن اعتماد کن.»

اما وصیت‌های دیگر، عمدهٔ آنها نماز است: نماز را بازاری نکنید، اول وقت به‌جا بیاورید با خضوع و خشوع! اگر نماز را تحفظ کردید، همه‌چیزتان محفوظ می‌ماند و تسبیحهٔ صدیقهٔ کبری سلام‌الله‌علیها و آیت‌الکرسی در تعقیب نماز ترک نشود. این اهمّ واجبات است و در مستحبات تعزیه‌داری و زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) مسامحه ننمایید و روضهٔ هفتگی، ولو دو سه نفر باشد، اسباب گشایش امور است و اگر از اول عمر تا آخرش در خدمات آن بزرگوار از تعزیت و زیارت و غیرهُما به‌جا بیاورید، هرگز حق آن بزرگوار ادا نمی‌شود و اگر هفتگی ممکن نشد، دههٔ اول محرم ترک نشود.

در ابتدا که به خدمتش رسیده بودم، از او طلب دستور کیمیا کردم؛ اما در پاسخ فرمود: «این ذکر را بسیار بگو که خود کیمیاست: اللَّهُمَّ أَغْنِنِی بِحَلَالِک عَنْ حَرَامِک وَ بِفَضْلِک عَمَّنْ سِوَاک.»

الله الله الله که دل هیچ‌کس را نرنجانید!

«ترک معصیت مقدمهٔ توفیقات است؛ توفیق برای وارد شدن در توجهات عالیه.»

ساعتی از شبانه‌روز را برای تفکر در احوال خویشتن کنار بگذار

اهمّ اشیا از برای طالبِ قرب، جِد و سعی تمام در ترک معصیت است. تا این خدمت را انجام ندهی، نه ذکرت و نه فکرت، به حال قلبت فایده‌ای نخواهد بخشید؛

«اگر کسی نمازِ اول‌وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد، مرا لعن کند!»

«خدا گر ز حکمت ببندد دری، ز رحمت گشاید در دیگری.»

تقدیر، ماجرای شگفتی است. وقتی که همه‌چیز را آن‌طور می‌یابی که می‌خواهی، ناگهان دستی از غیب، همه‌چیز را به هم می‌ریزد و تو را به این یقین می‌رساند که کاره‌ای نیستی. وقتی در این احساس غوطه‌ور شدی و به این نتیجه رسیدی که مثل پَر کاهی در آسمان، تو را به هر طرف که بخواهد می‌برد، دستی دیگر آن را به شیوه‌ای تغییر می‌دهد که می‌فهمی تقدیرها نتیجهٔ اعمال خودت است.

‫خاک کربلا چه بهت‌آور بود؛ از سویی انگار وسط بهشت نشسته‌ای و از سوی دیگر، انگار کوه غم روی دوش‌هایت سنگینی می‌کند. اما شنیده بودم نجف طور دیگری است؛ سبک و آرام. انگار در خانهٔ پدری‌ات نشسته‌ای و در خنکای نسیم محبت، آرام می‌شوی.