بریده‌هایی از کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

توضیح هر پدیده، نخستین گام در جهت تسلط بر آن است.

یک ضرب‌المثل ژاپنی می‌گوید: «دانستن و عمل نکردن، با ندانستن یکی‌ست.»

مونتنی در رساله‌اش در باب مرگ پرسیده: «چرا از آخرین روز زندگی‌ات می‌هراسی؟ بیش از روزهای دیگر در مرگت سهیم نیست. آخرین گام خستگی نمی‌آوَرَد، تنها خستگی را آشکار می‌کند.»

«به کدام دچاری؟ جنونی خردمندانه یا سلامت عقلی ابلهانه؟»

هرچقدر به یکدیگر نزدیک شویم، همیشه فاصله‌ای هست، شکافی قطعی و غیرقابل‌عبور؛ هریک از ما تنها به هستی پا می‌گذاریم و باید به‌تنهایی ترکَش کنیم.

اگرچه نفْس مرگ آدمی را نابود می‌کند، اندیشهٔ مرگ نجاتش می‌دهد.

هایدگر معتقد بود در دنیا دو وجه اساسی برای هستی وجود دارد: ۱. مرتبهٔ فراموشی هستی و ۲. مرتبهٔ اندیشیدن به هستی. (۷) وقتی فرد در مرتبهٔ فراموشی هستی است، در دنیای اشیا می‌زید و خود را در سرگرمی‌های روزمرهٔ زندگی غرقه می‌کند: فرد به پایین کشیده می‌شود تا هم‌مرتبهٔ «وراجی‌های بی‌ارزش» شود و در «آن‌ها» مستغرَق. فرد خود را تسلیم دنیای روزمره و دلواپسی برای شیوهٔ وجود چیزها می‌کند.

فرد ابتدا باید بیاموزد که خود را برای زمان حال و آینده ببخشد. تا زمانی که فرد هم‌اکنون با خود همان گونه رفتار کند که در گذشته رفتار می‌کرده، نمی‌تواند خود را به‌خاطر گذشته ببخشد.

جِین در آن جلسه عمیقاً دریافت هر کاری بکند و هرقدر خود را نزار نشان بدهد، در نهایت باید به‌تنهایی با مرگ روبه‌رو شود، کسی نمی‌تواند برایش پادرمیانی کند و کسی نمی‌تواند به‌جای او بمیرد.

«فلسفه‌پردازی، آماده شدن برای مرگ است»

چه‌چیز افراد را از اتخاذ تصمیم‌هایی که به‌وضوح به نفعشان است، باز می‌دارد؟ یک پاسخ بدیهی این است: بیماری که در دستیابی به نیازها و آرمان‌های بالغانهٔ خود کارشکنی می‌کند، در حال ارضای رشتهٔ دیگری از نیازهاست که اغلب ناخودآگاهند و با اولی‌ها همخوانی ندارند. به‌عبارت دیگر، بیمار انگیزه‌های متضاد و متعارضی دارد که نمی‌توان همزمان ارضایشان کرد.

«فقط کسی از طعم واقعی زندگی لذت می‌بَرَد که مشتاق و آمادهٔ دست‌کشیدن از آن باشد.»

موقعیت اگزیستانسیال می‌گوید دنیا تصادفی‌ست یعنی هر آنچه هست، می‌توانست طور دیگری باشد؛ یعنی خود انسان‌ها هستند که خود، دنیای خود و موقعیتشان را در آن می‌سازند؛ یعنی «معنا» یی در کار نیست، جهان از نقشه‌ای عظیم برخوردار نیست، هیچ خط مشی‌ای جز آنچه فرد خود می‌آفریند، وجود ندارد. پس معضل بنیادی اینجاست: چطور کسی که نیازمند معناست، آن را در جهانی فاقد معنا بیابَد؟

تمامی انسان‌ها متحیر و سرگشته‌اند، ولی بعضی قادر به کنار آمدن با این سرگشتگی نیستند

‘هر ترسی در نهایت ترس از مرگ است’

فرانکل می‌گوید: «مهم بزرگی شعاع فعالیت‌های شما نیست، بلکه مهم این است که بتوانید دایره‌اش را خوب پُر کنید.»

علاقه به دیگری به‌معنای علاقه به هستی و رشد اوست.

«چرا از آخرین روز زندگی‌ات می‌هراسی؟ بیش از روزهای دیگر در مرگت سهیم نیست. آخرین گام خستگی نمی‌آوَرَد، تنها خستگی را آشکار می‌کند.

فرد روان‌نژند می‌کوشد گذشته را در آینده بیابد و به‌این‌ترتیب اکنون را از دست می‌دهد و نابود می‌کند.

گاه طلاق به‌جای آنکه سرود عزا باشد، مایهٔ رهایی و رستگاری‌ست.

اگر فرد می‌خواهد خودش را دوست بدارد، باید شیوه‌ای را در پیش بگیرد که خود آن را می‌پسندد و تحسینش می‌کند.

بنابراین تنهایی درون‌فردی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد احساسات یا خواسته‌هایش را خفه کند، «بایدها» و «اجبارها» را به‌جای آرزوهایش بپذیرد، به قضاوت خود بی‌اعتماد شود یا استعدادهای خود را به بوتهٔ فراموشی سپارد.

محبت فعال است. عشق بالغانه دوست داشتن است، نه دوست داشته شدن. فرد عاشقانه به دیگری می‌بخشد؛ «تسلیم» دیگری نمی‌شود. محبت شیوهٔ بودن و حضور فرد در دنیاست؛ ارتباطی انحصاری، دشوار و جادویی با یک فرد خاص نیست.

اضطراب بخشی از هستی‌ست و انسانی که به رشد و خلاقیت ادامه می‌دهد، هرگز از آن رها نمی‌شود.

بیشتر فعالیت‌های زندگی، اگر با دیدی خلاق نگریسته شوند، انسان را آکنده از معنا می‌کنند.

حقیقت شخصیت‌های داستانی به این دلیل ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که حقیقت خودِ ماست. علاوه بر این‌ها، آثار بزرگ ادبی به ما دربارهٔ خودمان می‌آموزند، زیرا به‌شدت راستگو و صریحند؛

اعتمادبه‌نفس بروس به‌شدت پایین بود و اغوای موفق زنان، تلاشی بود در جهت تحکیم ارزش خود.

در عمق ماتمِ فقدانِ دیگری این پیام نهفته است که «اگر مادر (پدر، فرزند، دوست، همسر) تو می‌میرد، پس تو هم خواهی مُرد.»

آنچه والتر با آن مواجه بود و از آن طفره می‌رفت، یک پارادوکس عمیق انسانی بود: ما در حسرت خودمختاری هستیم، ولی از پیامد ناگزیر خودمختاری یعنی تنهایی طفره می‌رویم.

بعضی‌ها بر سر چهارراه می‌نشینند و هیچ راهی را در پیش نمی‌گیرند چون نمی‌توانند هر دو راه را بروند و این تصور باطل را در ذهن می‌پرورانند که اگر به اندازهٔ کافی آنجا بنشینند، دو راه ادغام شده و به یک راه بدل می‌شود و به این ترتیب عبور از هر دو امکان‌پذیر خواهد شد. رشدیافتگی و شجاعت در آن است که بتوانیم چشم‌پوشی کنیم و خرد در آن است که جویای راه‌هایی باشیم که ما را به کمترین چشم‌پوشی ممکن وامی‌دارند.