بریده‌هایی از کتاب در ستایش تن‌آسانی

خالی از لذت نیست که آدم طرف‌دار هیچ‌کس نباشد

ما را چنان در وضعیتِ کارکردن گذاشته‌اند که امروزه هیچ‌کاری‌نکردن آموزش لازم دارد.

اشیاء بیهوده‌یی که زینت‌بخش این تجددِ دل‌مرده‌اند،

توجیه‌های اساسی دیگر نیز در همین راستا بود، یعنی کار را عامل تحقق‌بخشیدن به آن‌چیزی می‌دانست که در انسانِ اندیشه‌ورز انسانی است: با کارکردن از اوانِ کودکی هر کسی ارزش‌های حقیقی زندگی را یاد می‌گیرد؛ در هنگام کارکردن، دست‌ِ کم، آدم مشغول می‌شود. یعنی که به چیز دیگری فکر نمی‌کند، مانند کتاب‌خواندن، بحث‌کردن، کشفِ عشق، انقلاب‌کردن، یا صرفاً استراحت‌کردن.

حفظ محیط زیست بدون انتقاد از کار و بدون ستایش از تن‌آسایی بی‌معنی است.

یکی از رایج‌ترین کارهایی که می‌توان با پس‌انداز انجام داد، قرض‌دادنِ آن به دولت است. با توجه به ‌این واقعیت که بخش عمده‌ی هزینه‌های بیش‌تر دولت‌های متمدن مربوط به جنگ‌های گذشته یا تدارک جنگ‌های آینده می‌شود، کسی‌که پولش را به یک دولت قرض می‌دهد درست در همان موقعیتی قرار می‌گیرد که آدم‌های بدِ نمایش‌نامه‌های شکسپیر قرار دارند، یعنی همان‌هایی که قاتل اجیر می‌کنند.

آن‌چه در موردِ عشق صدق می‌کند در موردِ تن‌آسایی و کام‌یابی از آن نیز مصداق دارد.

زیرا دیارِ تن‌آسایی دیارِ عدمِ فعالیت نیست، منتها چیزی که در آن غایب است هرگونه فعالیتِ تحمیل‌شده از سوی مردانی است که بر ما حکومت می‌کنند،

تنها کاری که تن‌آسایی می‌پذیرد آن است که ما انجام‌اش را برای متمتع‌شدن از زندگی لازم بدانیم. هدف دیگر انباشتنِ پول و کالا نیست، بلکه کشفِ لذت‌ها و جهان سرشاری است که ما را در بر گرفته است. در این صورت تنها کارِ لازم و مفید توجیه‌اش را هم‌چون وسیله‌یی برای تن‌آسایی می‌یابد و نه هرگز هم‌چون ضرورتی برای هستیِ خلاصه شده در تولید.

تن‌آسایی شرط اجتناب ناپذیرِ صمیمانه‌ترین وحدتِ قابل‌تصور میان انسان و پیرامون اوست. ما بدون بازستاندن زمانی که ضرورتِ کذاییِ کار از ما می‌رباید نمی‌توانیم میل به جهان داشته باشیم.

تن‌آسایی شرطِ رسیدن به کیفیتِ برتری از زندگی است که با دلار و یورو، کیلو‌، تُن، ساعت، دقیقه، ثانیه، شاخص‌های بورس، گیگا‌وات و مگااُکته، قابل‌محاسبه نیست.

چه‌گونه می‌توان در بی‌کاره‌گی و عطالتی که در بدترین حالت نوعی پستی و در بهترین حالت نوعی عُذر به شمار می‌رود، به آسایش و استراحت دست یافت؟ زیرا همان‌گونه که کار، توان شمرده می‌شد، تن‌آسایی نیز به حدِ ناتوانی بیمارگونه‌ای فروکاسته می‌شد. با یک واژگونیِ معنایی، که جهانِ کهنه به آن عادت دارد، فرسودگی ناشی از زحمت‌کشی نشانه‌ی سلامت، و آسودگی و فارنینته علامتِ بیماری به شمار می‌رفت.

تعصب به نام افراط‌گرایی مذهبی هم واکنشی جز این ندارد. لولیدن زیرِ نگاهِ خدای اید‌ئولوژیک و درونِ فلاکتِ دنیا، در خدمتِ زدوبندهای اقتصادی به کار می‌رود.

آگاهی از خویش که لازمه‌ی تن‌آسایی است چیزی جز هوشمندی نسبت به امیال نیست، هوشمندی‌ای که خُردجهانِ جسمانی به آن نیاز دارد تا از دامِ کار، که صدها سال است اسیرش کرده، رهایی یابد.

فنون نوین، به‌گونه‌یی‌محدود، این امکان را فراهم آورده که فراغت امتیاز وی‌ژه‌ی طبقاتِ ممتازِ کوچک نباشد، بلکه حقی باشد مساوی برای تمام آحادِ جامعه. اخلاقِ کار، اخلاق برده‌هاست و دنیای نوین نیازی به برده‌داری ندارد.

تنبلی، از نظرِ کلیسا گناه کبیره است، و از نظر سرمایه عیبِ مطلق.

بااین‌حال نبوغِ فیلسوفانِ بزرگِ سرمایه‌داری هم‌چنان زیرِ سیطره‌ی پیش‌داوریِ مزدبگیری، یعنی بدترین نوع بردگی، است. آن‌ها هنوز نمی‌فهمند که ماشین رستگار‌کننده‌ی بشریت است، خدایی است که انسان را از حرفه‌های پست و کارِ مزدوری نجات خواهد داد، خدایی که به او فراغت تفریح و آزادی خواهد داد.

اما وقتی به جایی برسیم که هرکس بتواند بدون کارِ طولانی در رفاه باشد، آن‌وقت چه خواهد شد؟

«آن‌چه می‌خواهی بُکن» ، گیاهی است اِتیک[ مرامی، اخلاقی ]که فقط رشد و تزیین می‌خواهد و بس. قساوتِ شرایطِ تحمل‌ناپذیر، که بااین‌حال ما تحمل می‌کنیم، ما را وامی‌دارد تا این گیاه را وابگذاریم، گویی اضطراری ما را فراخوانده تا خود نباشیم، تا هرگز از آنِ خود نباشیم.

تنبلِ آمازونی نمی‌توانسته به اسم دیگری با بارِ معناییِ مثبت نامیده شود: این جانور که بخش عمده‌یی از وقت‌اش را در خواب به سر می‌بَرَد نوعی نابه‌هنجاری در داستان آفرینش به شمار می‌آید.

«شکستگی»[ وقفه ]، که اصطلاحی بود در زبانِ کارگرانِ قدیم، مجال می‌دهد که کار در وضعیتِ مساعدتری از سر گرفته شود، به این علت ساده که وقفه و شکستنِ ریتمِ کار اجازه می‌دهد تا آدم چیز دیگری را به‌گونه‌ای‌دیگر ببیند، و در مدتِ این «زمانِ مرده» راه‌حل‌هایی ابداع کند که تا وقتی کسی اسیر ریتمِ جهنمیِ ماشین و نظامِ تولیدی است نمی‌تواند به آن‌ها بیندیشد زیرا جز کارکردن کار دیگری، به‌ویژه اندیشیدن، از او برنمی‌آید.

از کلنجاررفتن با خود دست خواهید کشید. دیگر نمی‌گذارید در الزاماتی غرق شوید که دیگران برایتان تعیین می‌کنند یا خودتان بر خودتان تحمیل می‌کنید. که این نوعِ اخیر بدترینِ آن‌هاست! نخست و پیش از هر چیز به حرفِ دل خود، به زخم‌های کوچک و بزرگِ خود گوش فراخواهید داد. به اعماق این دریا فرو روید و در آن غرقه شوید، تا سرانجام شناکنان به جایی برسید که تن‌آسایی شما را تسخیر کند و در آغوش بگیرد.

مسابقه‌یی لگام‌گسیخته‌ علیه زمان، علیه مرگ، فروکش کرده و فروخورده شده‌اند، از حالت کرختی‌یی که در آن به سر می‌برید بیرون می‌آیند و شما را به سوی زندگیِ بیش‌تر می‌کشانند.

گئورگ گرودِک به‌درستی دریافته بود که هنرِ هیچ‌کاری‌نکردن نشانه‌ی یک خودآگاهی به‌راستی رهاشده از چنگِ اجبارهایی است که از گهواره تا گور زندگی را به تولیدِ سرسام‌آورِ نیستی تبدیل می‌کنند.

شخصِ بی‌کار و فاقدِ شغل اغلب از آنِ خودش نیست و هم‌چنان متعلق به کار است. آن‌چه او را در باخودبیگانگی برآمده ازکارخانه و دفتر ویران می‌کرد اکنون در بیرون از کارخانه و دفتر نیز هم‌چون دردی در عضوی واهی او را از درون می‌فرساید. هم‌سانِ استثمارگر، استثمارشده نیز بختِ چندانی برای آن ندارد که زندگی‌اش را بی‌پروا وقفِ لذایذِ تن‌آسایی کند.

تن‌آسایی حافظِ تن‌درستی است و به براندازی خصلتی دل‌پذیرانه نیروبخش می‌دهد. ملالِ ناشی از بندگی را بر هم ‌می‌زند، حکم و دستور را در هم می‌شکند، و به زمانی که هرروزه هشت ساعت از زندگی شما را می‌ستاند و هیچ دست‌مزدی نمی‌تواند آن را به شما بازگرداند پاسخی به‌سزا می‌دهد

انسان هم‌چون کودک، با تمایلِ طبیعی به جستنِ لذت و دورشدن از ِآن‌چه مانع‌اش می‌شود، به تن‌آسایی روی می‌آورد. این امرِ ساده را دورانِ بزرگ‌سالی با چیره‌دستی پیچیده می‌سازد.

آدم بی‌خیالِ ولخرجی که پولش را صرف اهداف انسان‌دوستانه می‌کند آدمی ابله و بی‌فکر شمرده می‌شود.

کار اقدامی مذبوحانه برای یافتن پناه‌گاهی در دنیای کالاست.

زیرا، مگر نه آن است که دیوانگیِ تولیدیِ آدمیان در کار از ترس‌شان در برابرِ زندگی، در برابر ناشناخته، سرچشمه می‌گیرد که در مقابلِ آن گریزی راحت، مجهز به تله‌ویزیون و یخچال و ماشین را ترجیح می‌دهند؟ این گریز اما به سوی چیزی پوچ و عبث است زیرا کار اقدامی مذبوحانه برای یافتن پناه‌گاهی در دنیای کالاست.