بریده‌هایی از کتاب دیوان رهی معیری

باید خریدارم شوی، تا من خریدارت شوم وزجان و دل یارم شوی، تا عاشق‌زارت شوم من نیستم چون دیگران، بازیچه‌ی بازیگران اول به دام آرم ترا، و آنگه گرفتارت شوم

آیینه صبح داریم دلی، صاف‌تر از سینه‌ی صبح در پاکی و روشنی، چو آیینه‌ی صبح پیکار حسود با من امروزی نیست خفاش بود دشمن دیرینه‌ی صبح ۱۳۴۱

سوزد مرا سازد مرا، در آتش اندازد مرا وز من رها سازد مرا، بیگانه از خویشم کند

کیم من، دردمندی، ناتوانی اسیری، خسته‌ای، افسرده جانی

کیم من؟ آرزو گُم کرده‌ای تنها و سرگردان نه آرامی، نه امیدی، نه همدردی، نه همراهی

در میان آشنایانم، ولی بیگانه‌ام

با دل روشن، در این ظلمت سرا افتاده‌ام نور مهتابم، که در ویرانه‌ها افتاده‌ام

امروز می‌خوری غم فردا و همچنان فردا به خاطرت، غم فردای دیگر است

از آتش سودایت، دارم من و دارد دل داغی که نمی‌بینی، دردی که نمی‌دانی

تارو پود هَستیم بر باد رفت، اما نرفت عاشقی‌ها از دلم، دیوانگی‌ها از سرم

ساقی بده پیمانه‌ای، زآن می‌که بی‌خویشم کند بر حسنِ شورانگیز تو، عاشق‌تر از پیشم کند زان می‌که در شب‌های غم، بارد فروغ صبحدم غافل کند از بیش و کم، فارغ ز تشویشم کند

با گریه سرشتند تو گویی گل ما را

تارو پود هَستیم بر باد رفت، اما نرفت عاشقی‌ها از دلم، دیوانگی‌ها از سرم

اشک لرزان، کی‌تواند خویشتن‌داری کند؟

ای شده نالان زغم و رنج خویش چند نداری خبر از گنج خویش؟ گنج تو باشد، دل آگاه تو گوهر تو، اشک سحرگاه تو مایه‌ی امید، مدان غیر را کعبه‌ی حاجات، مخوان دیر را غیر ز دلخواه تو، آگاه نیست ز آنکه دلی را به دلی راه نیست خواهش مرهم، ز دل ریش کن هرچه طلب می‌کنی از خویش کن مهرماه ۱۳۲۸

چون شمع نیمه جان، به هوای تو سوختیم با گریه ساختیم و به پای تو سوختیم اشکی که ریختیم، به یاد تو ریختیم عمری که سوختیم، برای تو سوختیم پروانه سوخت یک‌شب و آسود جان او ما عمرها، ز داغ جفای تو سوختیم دیشب که یار، انجمن افروز غیر بود ای شمع، تا سپیده به جای تو سوختیم کوتاه کن حکایت شب‌های غم، رهی کز برق آه و سوز نوای تو سوختیم

چون زلف توام جانا، در عین پریشانی چون باد سحرگاهم، در بی‌سر و سامانی

شکوه‌ای نیست ز طوفان حوادث ما را دل به دریازدگان، خنده به سیلاب زنند

مایه‌ی رفعت اگر ز هر خس‌وخاری، فراکشی دامن بهار عیش ترا، آفت خزان نرسد شکوه گنبد نیلوفری، از آن سبب است که دست خلق به دامان آسمان نرسد ۱۳۳۰

صبحدم خندید و من در خواب نوشینم هنوز

من کیستم؟ ز مردم دنیا رمیده‌ای چون کوهسار، پای به دامن کشیده‌ای از سوز دل، چو خرمن آتش گرفته‌ای وز اشک غم، چوکشتی طوفان رسیده‌ای چون شام، بی‌رخ تو به ماتم نشسته‌ای چون صبح، از غم تو گریبان دریده‌ای سرکن نوای عشق، که از های و هوی عقل آزرده‌ام، چو گوشِ نصیحت شنیده‌ای رفت از قفای او دل از خود رمیده‌ام بی‌تاب‌تر ز اشکِ به دامن دویده‌ای ما را چو گردباد، ز راحت نصیب نیست راحت کجا و خاطرِ ناآرمیده‌ای بیچاره‌ای که چاره طلب می‌کند ز خلق دارد امید میوه، ز شاخ بریده‌ای از بس که خون فروچکد از تیغ آسمان ماند شفق، به دامن در خون کشیده‌ای

نرم، نرم، از چاک پیراهن، تنش را بوسه داد سوختم در آتش غیرت، ز نیرنگِ نسیم

دیوان اشعار وی با تقدیم آن به مادرش با این مضمون آغاز می‌شود: این اثر ناچیز را به مادر بزرگوارم تقدیم می‌کنم: مهربان مادر، چو شاخِ گلُ مرا درسرای آب و گِل پرورده است می فشانم خون دل، در پای او کومرا با خون دل؛ پرورده است

در پیش بی‌دردان چرا، فریاد بی‌حاصل کنم؟ گر شکوه‌ای دارم زدل، با یار صاحبدل کنم

گفتی اندر خواب بینی بعد ازین روی مرا ماه من، در چشم عشق آب هست ‌و خواب نیست

زندگی بر دوش ما بار گرانی بیش نیست عمر جاویدان، عذاب جاودانی بیش نیست

سوزد مرا سازد مرا، در آتش اندازد مرا وز من رها سازد مرا، بیگانه از خویشم کند

نه راحت از فلک جویم، نه دولت از خدا خواهم وگر پرسی چه می‌خواهی؟ ترا خواهم ترا خواهم

دلم از خوی او، دمساز درد است زن بدخو، بلای جان مرد است زنان چون آتشند از تندخویی زن و آتش، ز یک جنسند گویی

هلاکم می‌کند آخر، پرستاری که من دارم