بریده‌هایی از کتاب قانون، قانون‌گذاری و آزادی (جلد ۲: سراب عدالت اجتماعی)

در چارچوب یک نظم خودجوش، به‌کارگیری زور فقط زمانی توجیه‌پذیر است که برای تضمین قلمرو خصوصی فرد در مقابل دخالت دیگران لازم باشد؛ ولی، این اِعمال زور، در قلمرو خصوصی، هنگامی که برای حفاظت دیگران ضرورتی ندارد، نباید انجام گیرد

در مورد واقعیت‌هایی مانند تولد با عیب ونقصی جسمانی یا ابتلا به بیماری یا ازدست‌دادن یک عزیز، تنها در صورتی به‌کاربردن کلمۀ غیرعادلانه می‌تواند معنی داشته باشد که قصد ملامت خالقی انسان‌وار را داشته باشیم. طبیعت نه می‌تواند عادلانه باشد، نه غیرعادلانه. هرچند که عادت مزمن ما به تفسیر جاندارانگارانه یا انسان‌وارانگارانۀ عالم طبیعت غالباً ما را به‌سوی چنین استفادۀ نادرستی از کلمات سوق می‌دهد و باعث می‌شود در پی عاملی باشیم که مسئول هر چیزی است که به ما مربوط می‌شود، با این حال، بی‌معناست که وضعیتی واقعی را عادلانه یا غیرعادلانه قلمداد کنیم مگر اینکه باور داشته باشیم کسی می‌توانست و می‌بایست چیزها را به‌گونه‌ای دیگر ترتیب دهد.

فقط رفتار انسان است که می‌تواند عادلانه یا غیرعادلانه نامیده شود. اگر این کلمات را برای یک وضعیت به کار ببریم، فقط در صورتی معنا خواهند داشت که کسی را به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای برقراری آن وضعیت مسئول بشناسیم. واقعیتِ محض یا وضعیتی که کسی نمی‌تواند تغییری در آن بدهد ممکن است خوب یا بد باشد، ولی نمی‌تواند عادلانه یا غیرعادلانه باشد.

آزادی به این معنا است که ما تا اندازه‌ای سرنوشت خود را به نیروهایی که تحت کنترلمان نیست واگذاریم، و این واگذاری به نظر آن صنع گرایانی که طبق تصورشان انسان می‌تواند بر سرنوشت خود مسلط باشد انگار که تمدن و خود عقل ساختۀ خود اوست غیرقابل تحمل است.

مسئلۀ «نسبیت اخلاقی‌» ، که این همه مورد بحث قرار گرفته، به‌روشنی با این واقعیت گره خورده است که تمام قواعد اخلاقی (و حقوقی) در خدمت یک نظم واقعی موجودند که هیچ فردی قدرت تغییر اساسی آن را ندارد؛ چون چنین تغییری مستلزم تغییراتی در قواعدی است که دیگر افراد جامعه، تا اندازه‌ای ناآگاهانه یا صرفاً از روی عادت، رعایت می‌کنند، و اگر بخواهیم جامعۀ کارآمدی از نوعی دیگر بسازیم، باید به جای آن‌ها قواعد دیگری بگذاریم که هیچ‌کس قدرت جاری‌کردنشان را ندارد. بنابراین نظام مطلق اخلاقی‌ای مستقل از نوع نظام اجتماعی‌ای که انسان در آن زندگی می‌کند نمی‌تواند وجود داشته باشد؛ و تکلیف ما برای رعایت برخی قواعد ناشی از منافعی است که آن‌ها را مدیون نظمی هستیم که در آن زندگی می‌کنیم.