بریده‌هایی از کتاب کید پنهان

عبودیت، با شناخت و عشق و عمل همراه است و از سنت و نیت و اهمیت برخوردار است و با تفویض و توکل و اعتصام و توسل و ابتهال و تضرع گره خورده است؛ و این‌چنین عبودیتی برای چنین معبودی سزاست که می‌تواند در تنهایی، پناهگاه، و در بن‌بست، راه باشد.

اگر آدمی به اندازه وجودی خویش واقف شود و قدر خود را بشناسد و میان آنچه که دارد و آنچه که می‌تواند داشته باشد و باید داشته باشد، فاصله ببیند، حرکت می‌کند و درگیر می‌شود، حتی اگر در رفاه و راحتی هم باشد و کمبودی هم نداشته باشد.

الفت اجتماعی و الفت اقتصادی، محور امنی می‌خواهد که با شکستن اصحاب فیل، تحقق یافته. و معرفت و بصیرتی می‌خواهد تا در نور، خود را بیابند و قدر و نقش خویش را بشناسند و در برابر کسانی که از آنها بیش‌تر و بزرگ‌تر نیستند، بایستند و همچون موسی به همین دلیل که در دامان فرعون بزرگ شده و از خوان نعمت او بهره‌مند گردیده و از دامان مادرش جدا شده و در نیل افتاده، با ولی‌نعمت مقتدر خویش درگیر شوند. و دعوتی می‌خواهد تا با تکیه بر آن، قیام کنند و ریشه‌های طاغوت را بیرون بیاورند. این محور امن و این بصیرت و هدایت و این دعوت نیرومند می‌تواند جامعه‌ای جدید را پایه بگذارد و اجتماعی بالاتر از ملت‌های متحد بسازد و طرح امت واحده را بریزد.

در برابر طاغوت‌های حاکم که آدم‌ها را در ظلمات و تاریکی‌ها می‌گذارند و از شناخت خود و جهان و نقش انسان در جهان، محروم می‌کنند، این هدایت خدا و دعوت رسول است که آنها را با خویش آشنا می‌کند تا خود را باور کنند و خدا را باور کنند و به بیش‌تر از جهان مشهود و بیش‌تر از امروز روی بیاورند و به دنیا قانع نشوند و در دنیا نمانند: (الَّذِینَ خَسِروُا اَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لایُؤمِنُونَ)؛ «کسانی که خود را از دست داده‌اند، دیگر به هیچ چیز ایمان نمی‌آورند و به هیچ چیز روی نمی‌آورند»؛ که آغاز هر تحول و شناخت و ایمانی، خود را یافتن و شناختن و باور کردن است.

راستی خدا چگونه امن و غنا را در دل‌ها می‌ریزد که بی‌خیال فیل و فیلبان، پیرمردی با چشم نابینا،۱۹ می‌بیند دسته‌دسته‌های سپاه مهاجم را و می‌شنود صدای بال‌ها را و انتظار می‌کشد لحظه مصاف را؟ ‫هنگامی که بر پادشاه وارد می‌شود، آن‌قدر بزرگ و عزیز است که اگر بازگشت آنها را بخواهد، خواسته‌اش برآورده می‌شود؛ ولی شترهای به‌غارت‌رفته‌اش را می‌خواهد؛ و هنگامی که تحقیر نگاه و سنگینی کلام پادشاه را می‌شنود و می‌فهمد، آن‌چنان جوابی می‌دهد که از آن‌چنان بزرگی سزاوار است؛ و ضربه‌ای می‌زند که پیش از سنگ‌های سجیل، ریشه آنها را می‌لرزاند. عبدالمطلب از مترجم می‌خواهد که بگوید: «اَنَا رَبُّ الْاِبِلِ وَ لِلْبَیْتِ رَبٌّ یَمْنَعُک»؛۲۰ بگوید که «من خداوند شترهای به‌غارت‌رفته‌ام و خانه امن و کعبه رب و حرم اللَّه هم خداوندی دارد که جلوگیر تو خواهد بود.»

علوّ و قدرت در این‌هنگام شکل می‌گیرد که آدم‌های وابسته به زمین را دسته‌دسته کنی و به یک دسته بدهی تا از تو اطاعت کنند و یک دسته را ضعیف و مستضعف بداری تا بترسند و کار کنند و محورهای قدرت آنها را بشکنی که در آینده سر برندارند و ذلیل بمانند. فقر و محدودیت، زمینه‌ساز درگیری است. غفلت و جهلِ از عامل‌ها و علت‌ها، باعث برخوردهای سطحی و بدبینی‌ها و بدرفتاری‌ها و درگیری با معلول است و در نتیجه، غارت و جنگ و خیانت حتی در زمینه خصلت‌های انسانی، نتیجه معکوس می‌دهد، تا آنجا که عاطفه پدری به دخترکشی، و مناعت طبع و حمیت به زنده‌به‌گور کردن می‌انجامد. حال در چنین اجتماع پراکنده‌ای چه می‌توان کرد؟

عبودیت، شناخت و عشق و عمل را و سنت و نیت و اهمیت را با هم دارد؛ و عبودیت با عبادت، تفاوت دارد. عبادتی که از شناخت و عشق برخاسته باشد و مطابق سنت باشد و خلوص نیت را داشته باشد و مهم‌ترین کار تو در لحظه باشد، این عبادت، عبودیت است. و این عبودیت، هنگامی میسر است که انسان به قدر خویش، یعنی ارزش و اندازه وجود و برنامه‌ریزی تمامی عمر خویش واقف شده باشد

لطافت این است که صاحبان قدرت را با سنگ‌ریزه‌ها، و فیل را با پشه یا پرنده‌های کوچک نابود کند. لطافت این است که فرعونی که موسی را از نیل گرفته، در نیل غرق شود

آدمی با شناخت قدر و اندازه و نقش و کار خویش، می‌تواند جهان بیرون را همراه حق و هدف و نظام و سنت و جمال و زیبایی و اجل و مهلت‌ها و مرحله‌ها بشناسد؛ اما کسانی که حق و هدف را ندیده‌اند و با نظام و سنت‌های هستی درگیر شده‌اند، ناچار می‌شکنند.

آن عاملی که حتی در کمون اولیه و شرایط برابر، عامل اختلاف و تحول است، همین بیش‌تر خواستن و بهتر خواستن آدمی است که به دگرگونی تولید و اختلاف و بهره‌کشی هم می‌انجامد.

حکمت که در برابر جهل است و از آموزش‌های رسول است، در همین شناخت قدر است؛ و انسان با تفکر در همین قدر و استنتاج از همین معرفت حضور، به شناخت جهان بیرون، با چهار خصوصیت نظام و جمال و حق و اجل، واقف می‌شود: (اَوَلَمْ یَتَفَکرُوا فِی اَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللهُ السَّماواتِ وَالْاَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما اِلّا بِالْحَقِّ وَاَجَلٍ‌مُسَمًّی)، (الَّذِی اَتْقَنَ کلَّ شَیْ‌ءٍ)، (الَّذِی اَحْسَنَ کلَّ شَیْ‌ءٍ خَلَقَهُ).

راستی را که دل‌های سرشار و امین، حتی در هنگام ضعف و تنهایی، آن‌قدر عزیز هستند که دشمن مسلط را بلرزانند، و آن‌قدر آرام هستند که توفان به پا کنند، و آن‌قدر مطمئن هستند که پایین کوه‌های مکه در انتظار فعل رب و کیفیت کار حق باشند

کسانی که خود را باور نمی‌کنند، خدا و غیب و روز دیگر و وحی را باور نخواهند کرد و دست‌آموز طاغوت‌های مسلط و حاکم‌های بهره‌بردار خواهند شد و بر گور خویش رقص مرگ خواهند کرد.

کارهای خدا که تجلی اسما و مظهر صفات حق است، در ماهیت و در کیفیت، در چیستی و چگونگی، نشانه‌های گوناگون و شهادت‌های متفاوتی دارد.

آدمی محدود است؛ با رسیدن به قدرت و غنا، به غرور، به طغیان، به تجاوز، به فساد می‌رسد؛ در پوست خود نمی‌گنجد؛ از خود غافل می‌شود؛ نعمت‌ها را به خود می‌بندد. از هدف و از نظام چشم می‌پوشد و دیگران را به اسارت می‌کشد. ترس از تحول و افول نعمت‌ها و قدرت‌ها او را در متن قدرت، هراسناک و ضعیف می‌کند و در اوج اقتدار، به وسوسه و بدبینی و سخت‌گیری و بدرفتاری می‌کشاند.

دنیا تمامش راه نیست. جهان یکسره راه نیست. اگر این راه و این نظام را نشناختی و شلنگ و تخته راه انداختی، ناچار درگیری و شکست، طبیعی است؛ و این تو هستی که می‌شکنی؛ مگر آنکه نظام را بشناسی و تسخیر کنی و تغییر بدهی؛ که باز این تسخیر و تغییر، خود نظامی دارد و حدودی دارد و هماهنگی با مجموعه نظام‌ها و رابطه با دیگر مجموعه‌ها را دارد؛ و در این مجموعه هماهنگ، چراغ علم و عصای مراعات و دقت را باید با دو دست بگیری و لجاجت نکنی و راه بیفتی و هدف را فراموش نکنی، که ماندن گندیدن است و رفتن مقصد می‌خواهد... .

پاداش و جزا عکس‌العمل نیست، که خودِ عمل است. کسی که کبریت را به دامان خود می‌کشد، سوختنش پاداش کبریت کشیدن نیست، که خود کبریت کشیدن است. و اگر این پاداش و جزا به خدا نسبت می‌یابد، به‌خاطر این است که این نظام و سنت‌ها وابسته به اوست؛ دست و کبریت و هوا از اوست؛ و حتی اختیار و آزادی انسان هم داده اوست و آفرینش و خلقت اوست.

اینکه دسته‌دسته پرنده‌هایی از سمت دریا هجوم بیاورند و سنگ‌های رسوبی و گلواره را به منقارها و چنگ‌ها بگیرند و فقط به اصحاب فیل حمله کنند و حتی تا کنار پادشاه و در جلوی چشم همه آنها، آخرین نفر را تعقیب کنند و با همان سنگ‌ریزه‌ها پلاسیده و پوسیده بر زمین بیندازند. این را هیچ‌گونه نمی‌توان توجیه کرد؛ نه با تصادف، نه با تحلیل‌های طبیعی و نه با هیچ‌گونه آسمان و ریسمانی.

در این آیه به عنصر اصلی و پنهان در معادله قدرت مستضعفین اشاره دارد که آن عامل اساسی، خداوندی است که با نصر و با جمع مؤمنین تو را یاری کرد و تأیید نمود و دل‌هاشان را پیوند زد. اگر تمامی ثروت‌های زمین را می‌دادی، نمی‌توانستی پیوندی میان این دل‌های پراکنده بزنی؛ لکن خداوند آنها را الفت داد و پیوند زد که او عزت و حکمت را دارد.

عبودیت با عبادت، تفاوت دارد. عبادتی که از شناخت و عشق برخاسته باشد و مطابق سنت باشد و خلوص نیت را داشته باشد و مهم‌ترین کار تو در لحظه باشد، این عبادت، عبودیت است. و این عبودیت، هنگامی میسر است که انسان به قدر خویش، یعنی ارزش و اندازه وجود و برنامه‌ریزی تمامی عمر خویش واقف شده باشد

عبودیت، با شناخت و عشق و عمل همراه است و از سنت و نیت و اهمیت برخوردار است و با تفویض و توکل و اعتصام و توسل و ابتهال و تضرع گره خورده است؛ و این‌چنین عبودیتی برای چنین معبودی سزاست که می‌تواند در تنهایی، پناهگاه، و در بن‌بست، راه باشد.