محمد بن محمد عوفی

سدیدالدین (نورالدین) محمد بن محمد بن یحیی بن طاهر بن عثمان عوفی بخاری حنفی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم قمری در بخارا می‌زیست. او از اولاد «عبدالرحمن بن عوف» از مشاهیر صحابهٔ رسول‌الله بود و بدین‌خاطر «عوفی»اش می‌خواندند. خاندان او از فضلای ماوراءالنهر بودند.

محمدبن محمد عوفی تحصیلاتش را در بخارا به پایان رساند؛ سپس در طلب علم و ملاقات با مشایخ به ماوراءالنهر، خراسان، هندوستان، سمرقند، آموی، خوارزم، مرو، نیشابور، هرات، اسفزار، اسفراین، شهرنو، سیستان، غزنین، لاهور، کمبایه، نهرواله و دهلی سفر کرد و از بسیاری از آنان اجازهٔ روایت احادیث را کسب کرد و همواره به شغل تذکیر و وعظ مشغول بود ؛چنان‌که از این طریق به خدمت ملوک و امرای وقت می‌پرداخت.

در سال ۵۹۷ به دربار سمرقند رفت و آنجا به خدمت ولیعهد رسید. عوفی در دوران پادشاهی «قلج‌ارسلان خاقان نصرت‌الدین عثمان» صاحب‌دیوان او شد. در حدود سال ۶۰۰ به خوارزم و سپس خراسان هجرت کرد. در زمان حملهٔ مغولان به سند رفت و در سال‌های ۶۲۵ ـ ۶۱۷ به خدمت «ناصرالدین قباجه» (متوفای ۶۲۵ قمری) از حکام سلسلهٔ غوریان (۶۱۲ ـ ۵۴۳) درآمد که در بلاد سند و مولتان سلطنت می‌کرد و در زمان هجوم مغولان بسیاری از اکابر و اشراف خراسان، غور و غزنه به او پیوستند. عوفی در این مدت در اُچه مقر ناصرالدین قباجه به‌سر می‌برد و طی آن کتاب «لباب‌الالباب» را به نام وزیر او عین‌الملک فخرالدین حسین بن شرف‌الملک رضی‌الدین ابی‌بکر اشعری تصنیف کرد.

«لباب‌الالباب»، «جوامع‌الحکایات و لوامع‌الروایات»، «تاریخ ملوک ترکستان»، «دیوان مدایح‌السلطان» و ترجمهٔ کتاب «الفرج بعد الشدة» (اثر قاضی ابوعلی المحصّن بن علی بن محمد بن داود التنوخی) از آثار این نویسندهٔ کهن هستند.

ظاهراً محمدبن محمد عوفی تا سال ۶۳۰ در دهلی می‌زیست.