کتاب تلخیص المحصل

کتاب تلخیص المحصَّل(عربی ـ فارسی) [فی شرح المحصَّل فی علم الکلام] اثر خواجه نصیرالدین محمد بن محمد بن حسن طوسی نسخه‌برگردان دستنویس شمارۀ ۸۳۴، مجموعۀ فاضل احمد پاشا کتابخانۀ کوپریلی (کتابت ۶۶۹ ق) با مقدمه حسن انصاری و  با همکاری مؤسسه مطالعات اسماعیلی (لندن) و مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) در نشر میراث مکتوب به چاپ رسیده است.

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب در سال ۱۳۷۲ ش به قصد حمایت از کوشش‌های محققان و مصححان و احیا و انتشار مهمترین آثار مکتوب فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی با نام «دفتر نشر میراث مکتوب» و با کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأسیس شد. پس از یک دهه فعالیت، مؤسسه نخست به «مرکز نشر میراث مکتوب» و سپس در سال ۱۳۸۴ ش با دریافت مجوز چهار گروه پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به «مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب» تغییر نام داد و علاوه بر کار نشر به کار پژوهشی نیز رو آورد.

فعالیت‌های موسسه میراث مکتوب بر تصحیح نسخه‌های خطی فارسی و عربی و تحقیق در متون، پژوهشهای متن شناسی، نسخه‌شناسی و فهرست‌نویسی، میراث‌های مشترک ایران و حوزة ایران فرهنگی، و تاریخ علم متمرکز است.

میراث مکتوب آثار خود را در چند عنوان اصلی و بر اساس موضوع منتشر می کند. در حوزه متون کهن، منشورات مؤسسه به ۱۶ موضوع اصلی تقسیم می شود، از جمله زبان و ادبیات فارسی، علوم و معارف اسلامی، علوم و فنون، تاریخ و جغرافیا، متن‌شناسی، فهرست نسخه‌های خطی، نسخه‌برگردان، رسائل، ارج نامه‌ها، همایش ها و نکوداشت ها و ....

بخش اصلی این آثار به متون فارسی اختصاص دارد. بسیاری از این متون که در سلسله­ ای غیر از زبان و ادبیات فارسی نیز منتشر شده اند، به عنوان یک متن کهن فارسی نیز دارای اهمیت بسیارند.

جدای از این آثار ، میراث مکتوب مجموعه‌ای با عنوان «کارنامۀ دانشوران اسلام و ایران» به چاپ می‌رساند. در این مجموعه متون کهن به قصد استفادۀ جوانان یا کسانی که دانش استفاده از اصل متون کهن را ندارند، تلخیص، ساده‌نویسی و بازنویسی می شود

میراث مکتوب همچنین سه نشریه منتشر می‌کند:

«آینه میراث» که دوفصلنامه است و هر شش ماه یکبار منتشر می شود و «ویژه کتابشناسی، نقد کتاب و اطلاع رسانی در حوزۀ متون» است. «گزارش میراث» که فصلنامه است و به پژوهشهای «حوزۀ نقد و تصحیح متون نسخه شناسی و ایران شناسی» اختصاص دارد و میراث علمی ایران و اسلام که دوفصلنامه است و به «تاریخ علوم و فناوری دورۀ اسلامی» اختصاص دارد

افزون بر این، موسسه میراث مکتوب تا کنون نشست‌های نقد و بررسی متعددی دربارۀ مباحث متن پژوهی و متون کهنِ منتشر شده در مؤسسه با حضور استادان و صاحب نظران برگزار کرده است. همچنین همایش‌هایی را در حوزه ‌های مختلف ادبی و فرهنگی و پژوهشی برگزار یا در برگزاری آنها مشارکت کرده است.

 درباره کتاب تلخیص المحصَّل

کتاب المحصّل اثری است کلامی از فخرالدین رازی که تأثیر مهمی بر نوشته‌های کلامی و ساختارهای تألیفی آنها داشته است. بر این اثر شرح‌های بسیاری نگاشته شده است که یکی از مهم‌ترین آنها تلخیص المحصّل اثر خواجه نصیرالدین طوسی (درگذشته ۶۷۲ ق) است که به نقد المحصّل نیز شهرت یافته است.

خواجه طوسی در تلخیص المحصّل که آن را به صاحب دیوان خواجه علاءالدین عطا ملک جوینی تقدیم کرده، عبارات فخرالدین رازی را در المحصّل نقل می‌کند و هر جا که لازم می‌بیند به شرح و نقد و بررسی آن می‌پردازد.

اثر حاضر چاپ نسخه‌برگردان کهن‌ترین دست‌نوشت موجود از کتاب تلخیص المحصّل است که در زمان حیات مؤلف، و به خط حسین بن حسن زرندی در ۲۰ جمادی الاول سالِ ۶۶۹ ق یعنی حدود سه سال پیش از درگذشت خواجه کتابت شده است.

 خواندن کتاب تلخیص المحصَّل را به چه کسانی یپشنهاد می‌کنیم

پژوهشگران حوزه نسخه‌شناسی و کلام اسلامی.