کتاب ملاهادی سبزواری

کتاب ملاهادی سبزواری نوشته احمد علامه فلسفی است. این کتاب به زندگی ملاهادی سبزواری می‌پردازد که یکی از بزرگ‌ترین علما و اندیشمندان جهان اسلام است. کتاب ملاهادی سبزواری راهنمایی است برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی.

درباره کتاب ملاهادی سبزواری

ملا هادی سبزواری (۱۲۱۲-۱۲۸۹ هجری قمری) ، در هشت سالگی در سایه پدر صرف و نحو عربی را در سبزوار آموخت و در ده سالگی، همراه دانشی مرد باتقوا، حاج ملّا حسین سبزواری، پسر عمّه خودکه سال‌ها در مشهد مقدّس به امر تعلّم، تعلیم، تزکیه و عبادت مشغول بود راهی آن دیار شد.

هادی، در این محیط علمی و عرفانی در جوار بارگاه ملکوتی هشتمین پیشوای شیعیان، حضرت امام علی بن موسی الرّضا (ع)، به فراگیری علم و دانش و تزکیه و تهذیب نفس پرداخت؛ او «علوم عربی، فقه، اصول، منطق و ریاضی را نزد استاد گرانقدر، عمّه‌زاده‌اش حاج ملّا حسین، به خوبی فراگرفت.» و چنان در علم و عمل پرورش یافت که در حدود بیست سالگی، هم در علوم مرسوم سرآمد اقران گردید و هم در مراتب‌ تهذیب و تزکیه نفس و کمالات معنوی به ملکات فاضله آراسته شد. وی دانشمند علوم اسلامی ، فیلسوف ، متخلص به «اسرار»، حکیم، فقیه ، عارف و شاعر شیعی و بزرگ‌ترین فیلسوف قرن سیزدهم و مجموعه ای از منطق، الهیات و طبیعیات و علم النفس را به صورت کتاب شرح المنظومه فراهم آورد. وی در سبزوار متولد شد و در همانجا درگذشت. او گرچه مکتب مستقلی در فلسفه ندارد و بیشتر نظریه فلسفی ملا عبدالرزاق لاهیجی و ملا صدرا را توضیح و شرح داده است، اما منظومه او دوره کامل منطق و فلسفه است و جایگاه مهمی در مکتب صدرائی دارد. او هرچند یکی از مهم‌ترین شارحان فلسفه صدرائی است اما اختلاف نظرهایی نیز با او دارد؛ از جمله در علم خدا به ذات خویش، حادث بودن عالم امر، تفاوت حرکت با تحریک، جوهر دانستن برخی اقسام علم، قول به "معاد جسمانی و روحانی". منظومه مشهورترین اثر اوست که در آن حکمت و منطق را به نظم درآورده است.

سبزواری سال ۱۲۸۹ قمری در سن ۷۷ سالگی درگذشت. پیکر او پس از تشییع، در بیرون دروازه سبزوار (دروازه نیشابور) که امروزه به فلکه زند معروف است، به خاک سپرده شد. ملامحمد کاظم ابن آخوند ملامحمدرضا سبزواری، از شاگردانش به رمز در تاریخ وفاتش چنین سروده است :

تاریخ وفاتش ار بجویی گویم: «که نمرد، زنده‌‌تر شد»

خواندن کتاب ملاهادی سبزواری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به فلسفه پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب ملاهادی سبزواری

ناصرالدین شاه درسفر اول خود به خراسان، در سال ۱۲۸۴ ه.ق هنگام عبور از سبزوار و اقامت کوتاه در آنجا، با حاجی ملا هادی سبزواری نیز ملاقات کرد.

ناصرالدین شاه در سبزوار به خانه‌اش رفت و بر روی حصیری که فرش اتاق تدریس بوده نشست و تألیف کتابی در اصول دین به زبان فارسی را درخواست کرد و بعد از رفتن پانصد تومان برایش فرستاد. حاجی نیمی از آن را به طلاب و نیم دیگر را به فقرا داد و مقرر کرد که به سادات دوبرابر بدهند. 

نویسنده ریحانة الادب به یک واسطه از خود ناصرالدین شاه نقل می‌کند که او در اثنای مسافرت به اروپا در تبریز توقف کرد. موقع بازدید از یکی از علمای متمکن آن شهر به او (به زبان ترکی) گفت: در این مسافرت به هر شهری که وارد می‌شدیم، اهالی آن شهر حسب الوظیفه استقبال می‌کردند؛ ولی ملاهادی که شاه و وزیر نمی‌شناسد؛ گذشته از استقبال حتی به دیدن ما هم نیامد. شاه می‌گوید: من این کار را بسیار پسندیدم و گفتم اگر او شاه نمی‌شناسد، شاه او را می‌شناسد. بعد از تعیین وقت، روزی نزدیک ناهار فقط با یک پیش خدمت به خانه حاجی رفتم تا با وی ناهاری خورده باشم. بعد از پاره‌ای مذاکرات متفرقه، گفتم که خداوند تمامی نعمت‌ها را در حق من تکمیل کرده و هر نعمتی شکر مناسب خود را لازم دارد؛ چنان‌که شکرانه علم، تدریس و ارشاد بندگان، شکرانه مال، دستگیری از فقرا و شکرانه قدرت و سلطنت نیز انجام احتیاجات مردم است. از شما خواهش می‌کنم که مرا خدمتی مقرر کنید که به انجام آن، شکرانه نعمت سلطنت را به جای آورده باشم. حاجی اظهار بی‌حاجتی کرد و اصرار من فایده‌ای نداشت تا آن که گفتم شنیده‌ام شما زمینی زراعتی دارید. خواهش می‌کنم برای آن مالیات دولتی ندهید که لااقل به این خدمت جزئی موفق بوده باشم. آن را نیز با عذر موجهی رد کرد و گفت: کتابچه مالیات دولتی هر ایالتی به لحاظ کمی و کیفی صورتی قطعی گرفته که اساس آن با تغییرات جزئی به هم نمی‌خورد. اگر من مالیاتم را ندهم ناچار مقدار آن از طرف والی مالیات بین سایر مردم سرشکن خواهد شد و ممکن است قسمتی از آن به بیوه زن یا یتیمی تحمیل شود. پادشاه راضی نباشند که تخفیف یا معافیت مالیات من سبب تحمیل بر یتیمان و بیوه زنان باشد. به علاوه، دولت مخارج هنگفتی دارد که تأمین آن وظیفه حتمی افراد ملت است، ما با رضا و رغبت خودمان این مالیات را می‌دهیم.