کتاب خرچنگ‌های بلوری

مصطفی دشتی(۱۳۳۹- )، نقاش اهل خاش است. « بارها پیش می آمد که آن قدر در خود گم می‌شدم و با احوالاتی پیچیده و گنگ در عمق ناامیدی و ندانم کاری می‌افتادم و با دست و پازدن‌های زیاد به سطح هوشیاری باز می‌گشتم. بی قراری در جانم تخم‌هایی می‌کاشت که جز میوه‌های یأس وناامیدی ثمره دیگری نداشت. از روزگار و گرفتاری‌هایش شدیداً دلزده شده بودم. مثل نوزادی بودم که از پستان مادر جدایش کرده باشند، قدرت حرکت نداشتم. بعد در خود مثل سبویی در شب یخبندان می‌شکستم. ناتوان و افسرده در جست‌و‌جوی طولانی در دهلیزهای تو در توی ذهنم وامی‌ماندم، بی آنکه توانسته باشم قواعد بازی را به هم بزنم، تازه اگر هم می توانستم در عوض پیشنهادی نداشتم». این قسمتی از «خرچنگ‌های بلوری» است. نوعی زندگینامه قصه‌وار که مصطفی دشتی در سوگ برادرش، علی دشتی، نوشته است. راوی در چنگال بختکی گرفتار است که « مثل باد گرمی که به صورت بخورد و منبع آن مشخص نباشد»، همچون کابوسی او را آسوده نمی‌گذارد. بختکی که با نوشتن سایه خود را رفته‌رفته جمع می‌کند و دور می‌شود. کتاب علاوه بر اینکه احساسات همدلانه و عاشقانه دو برادر را که هفت سال با هم تفاوت سنی دارند نقل می‌کند، سرشار از وصف تصاویر بکری از طبیعت ایران است. این کتاب نوعی گفت‌وگوی همدلانه را با طبیعت پیش می‌برد واز این رو می‌توان آن ‌را یک اثر اکولوژیک نامید. تصادفی نیست که پدر راوی یک جستجوگر آب و سازنده قنات در بلوچستان و یزد است و درواقع روح و زندگی فرزندانش را با همین عشق و حرمت به طبیعت سیراب کرده است. جهان داستان را همین رابطه میان افراد این خانواده و طبیعت پر می‌کند، چندان که جایی برای واقعیت‌های تاریخی و اجتماعی باقی نمی گذارد.