کتاب شرح زیارت عاشورا

کتاب شرح زیارت عاشورا نوشتهٔ سیداحمد میرخانی است. انتشارات شمس الضحی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر با هدف توضیح و تشریح نکات موجود در «زیارت عاشورا» نوشته شده است.

درباره کتاب شرح زیارت عاشورا

کتاب شرح زیارت عاشورا با شرح احوال و آثار سیداحمد میرخانی، نویسندهٔ کتاب، به قلم محمدعلی سلطانی آغاز شده است. در ادامه متن زیارت عاشورا به زبان اصلی آن و سپس ترجمهٔ این زیارت‌نامه در کتاب حاضر قرار داده شده است. بیشتر حجم کتاب را ۵۱ مجلس تشکیل داده است. هر یک از این مجلس‌ها به شرح یکی از نکات مربوط به زیارت عاشورا پرداخته است. برای نمونه مجلس سوم تاریخچهٔ سلام، سلام در قرآن، وجوب و منع سلام، سلام بر پیغمبر و ائمهٔ طاهرین، معنی سلام، آگاهی پیغمبر و امام از اعمال ما و موضوع حیات و ممات پیغمبر برای امت را تشریح کرده است و مجلس هفتم به موضوعاتی همچون شرح لفظ «امیرالمؤمنین»، «امیرالمؤمنین» لقب علی (ع)، علم علی (ع)، آگاهی علی (ع) از وقایع معراج، آگاهی علی (ع) از مشکلات مردم، فرمایش علی (ع) راجع به علم و دانش خود، اختصاص لقب «امیرالمؤمنین» برای علی (ع) و اخبار مربوط به آن پرداخته است.

زیارت عاشورا یادآور واقعهٔ عاشورا و نیایشی است که از دور و نزدیک برای زیارت امام حسین (ع) خوانده می‌شود. زیارت عاشورا را یک دعای سلام اسلامی برای خدا می‌دانند. این دعا بخشی از مراسم عبادی است که در زیارت حرم امام حسین (ع) در کربلا استفاده می‌شود.

در اسلام، زیارت یعنی دیدار از قبر یک قدیس یا شخص مقدس دیگر و «عاشورا» نیز به‌معنای واقعی کلمه مترادف با واژهٔ «دهم» است که به‌خاطر واقعه‌ای که در دهم محرم در کربلا رخ داد، یک روز تعطیل و روز غم و اندوه برای شیعیان است که در ۱۰ محرم تقویم اسلامی و ایرانی قرار دارد. در این روز از کشته‌شدن حسین بن علی و اعضای خانواده و ۷۲ همراهش در نبرد کربلا یاد می‌شود.

گفته می‌شود که زیارت عاشورا منسوب به امام محمد باقر (ع)، پنجمین امام شیعه، است که آن را به پیروان خود منتقل کرد. این دعا در حدیث قدسی وجود دارد که به‌ویژه «شیخ طوسی» در «مصباح المتهجید» و «ابن قولویه» در کامل «الزیارات» روایت شده است. این دعا نیز در «بحار الانوار» توسط «علامه مجلسی» و در «مفاتیح الجنان» توسط «شیخ عباس قومی» یافته شده است.

زیارت عاشورا شامل مفاهیمی مانند «تبری» (جداشدن از کسانی که با خدا و پیامبر اسلام مخالف‌اند)، «تولی» (محبت به اهل‌بیت پیامبر اسلام)، ایثار برای جامعه است. یکی دیگر از مفاهیم و درون‌مایه‌های این زیارت مشهور تسلیم ظلم و ستم نشدن است. تفسیرهای گوناگونی بر این زیارت نوشته شده است که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «جنت السارور فی کیفیث تحقیق زیارت عاشورا» به قلم «شیخ علی استرآبادی تهرانی» (به زبان عربی)،
• «تذکرات الزعرین» (تذکرة الزائرین) به قلم «سید ابوحسن بن محمد طباطبایی سراوی» (به زبان عربی)،
• «شفاء الصدور» اثر «میرزا ابوالفضل تهرانی» (فارسی) و نسخه‌های خطی تفسیر زیارت عاشورا توسط «محمدباقر مجلسی» (به زبان فارسی).

برخی می‌گویند که امام محمد باقر (ع)، پنجمین امام شیعیان، خواندن زیارت عاشورا در روز عاشورا را توصیه کرده است.

«زیارت عاشورا» مهم‌ترین متن در بین متون مشابه خود در زیارت ساحت مقدس سیدالشهدا است. مبادرت علما برای شرح متون ادعیه و زیارات به همین دلیل بوده است.

خواندن کتاب شرح زیارت عاشورا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب را به دوستداران مطالعه پیرامون زیارت عاشورا پیشنهاد می‌کنیم.

بخش‌هایی از کتاب شرح زیارت عاشورا

«مجلس هفتم: «السلامُ علیکَ یابن أمیرالمؤمنین»

سلام بر تو ای پسر فرمانروای تمام اهل ایمان

امیرالمؤمنین؛ لقب علی (ع)

لقب اسمی است که بعد از اسم اوّل وضع می‌شود، برای تعریف یا تشریف یا تحقیر می‌باشد. امّا وضع لقب برای تحقیر منع شده است چنانکه خدای تعالی می‌فرماید: (وَلاَ تَنَابَزُوا بِالأَلْقَابِ) از همدینان خود عیبجویی نکنید و لقب‌های زشت به یکدیگر ندهید.

معنای امیرالمؤمنین

امیر بر وزن فعیل به معنای فروانروا است، پس علی (ع) فرمانروای همه مؤمنین است، یعنی مؤمنینِ هر زمانی تا روز قیامت.

اگر اشکال شود که علی با نبودن در دنیا چگونه ممکن است فرمانروای همه مؤمنین عالم باشد؟

جوابش این است که بنا بر نقل معانی الاخبار و علل صدوق مردی از امام باقر (ع) سؤال کرد: به چه علّت «علی» امیرالمؤمنین نام نهاده شد؟ حضرت فرمود: لأنّه یمیرهم العلم یعنی به جهت آنکه به اهل ایمان علم اطعام می‌کنند.

در صحاح می‌گوید: اصل میره به معنی طعام است، و مار یمیر به معنی تحصیل کردن وجلب نمودن طعام است، پس چون مردمِ اهل عالم از علم علی استفاده کرده و می‌کنند لذا امیرالمؤمنین نام نهاده شد، کلُّ من یمیر قوماً فهو أمیرهم.

در اخبار تولّد حضرت علی (ع) نقل شده که چون قنداقه را خدمت رسول اکرم (ص) آوردند بر روی رسول خدا (ص) خندید و گفت: السلام علیک یا رسول الله، بعداً سوره مؤمنون را تلاوت کرد: (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاَتِهِمْ خَاشِعُونَ).

رسول خدا (ص) فرمود: «قد أُفلحوا بک، أنت والله أمیرهم، تمیرهم من علومک، وأنت والله دلیلهم وبک یهتدون».

دراین عبارت «تمیرهم» فرع بر «أنت أمیرهم» شده و امارت علّت جلب علوم برای مؤمنان است.

لقب «امیرالمؤمنین» را وجود مبارک پیغمبر (ص) به آن حضرت نداده است بلکه خداوند این لقب را به آن حضرت عنایت فرموده است. دلیل بر این مطلب حدیثی از پیغمبر (ص) است که از طریق اهل سنّت و جماعت نقل شده که خدای تعالی در عالم ذر فرمود: ألست بربّکم؟ همه ارواح گفتند: بلی. فرمود: أنا ربّکم ومحمّد نبیکم وعلی أمیرکم.

نیز پیغمبر فرمود: لو علم الناس متی سُمّی علی أمیرالمؤمنین ما أنکروا فضله. اگر مردم می‌دانستند که در چه زمانی «علی» امیرالمؤمنین نام نهاده شد فضیلت او را انکار نمی‌کردند.

نیز از کتب عامّه نقل شده که پیغمبر فرمود: فی اللوح المحفوظ تحت العرش علی أمیرالمؤمنین.

علم علی (ع)

در مورد علم علی (ع) مطالبی نوشته شده که یک از هزار هم نمی‌شود و تازه آن مقداری که علی (ع) به مردم آموخته و امیر آنها شده یک از میلیاردهای علم او نبوده است زیرا مردم قابلیت و استعداد علم علی را ندارند و لذا خودش به کمیل فرمود: إنّ هاهنا لَعِلْماً جمّاً لو أصبتُ له حَمَلَةً.

ابن ابی الحدید در اوّل شرح نهج البلاغه می‌گوید: جمیع علوم به علی (ع)

منتهی می‌شود چون معتزله که اهل توحید و عدل و ارباب فکر و نظرند شاگردِ واصل بن عطا هستند که او شاگرد ابو هاشم و او شاگرد محمّد بن حنفیه است که محمّد بن حنفیه هرچه دارد از پدرش علی (ع) دارد.

و امّا اشعریه نسبت تعلیم را به ابوالحسن اشعری می‌رسانند و او شاگرد ابو علی جبّائی و او از تلامذه مشایخ معتزله است، و گفته شد که علم معتزله به علی (ع) می‌رسد.»