کتاب حرمسرای قذافی

کتاب حرمسرای قذافی نوشته‌ آنیک کوژان و با ترجمه‌ فاطمه علیشاری، اثری تکان‌دهنده در حوزه‌ی مستندنگاری و روایت‌های واقعی است که به بررسی زندگی و جنایات معمر قذافی، رهبر سابق لیبی، می‌پردازد. . انتشارات نیک فرجام این کتاب را به‌صورت الکترونیکی منتشر کرده است. این کتاب با روایتی از زبان قربانیان و شاهدان عینی، پرده از بخش تاریک و کمتر گفته‌شده‌ی حکومت قذافی برمی‌دارد؛ به‌ویژه تمرکز آن بر سوءاستفاده‌های جنسی و روانی از زنان و دختران جوان در دوران حکومت اوست. نویسنده با بهره‌گیری از مصاحبه‌ها، اسناد و خاطرات شخصی، تصویری بی‌پرده از ساختار قدرت، فساد و سرکوب در لیبی آن زمان ارائه داده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب حرمسرای قذافی

حرمسرای قذافی اثری مستند است که با نگاهی ژورنالیستی و تحقیقی، به زندگی خصوصی و سیاست‌های سرکوبگرانه‌ی معمر قذافی می‌پردازد. آنیک کوژان، روزنامه‌نگار فرانسوی، در این کتاب تلاش کرده است تا با جمع‌آوری روایت‌های قربانیان، اعضای خانواده، اطرافیان و حتی برخی از افراد نزدیک به حکومت، تصویری چندلایه و پیچیده از رژیم قذافی ارائه دهد. کتاب نه‌تنها به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی حکومت قذافی می‌پردازد، بلکه به‌طور خاص، ساختار مخوف و پنهان حرمسرای او را بررسی کرده است؛ جایی که دختران و زنان جوان، اغلب با فریب یا اجبار، به دام شبکه‌ای از سوءاستفاده و خشونت کشیده می‌شدند. روایت‌ها از دوران کودکی، خانواده، جامعه‌ی لیبی و فضای بسته و مردسالارانه‌ی آن آغاز می‌شود و به تدریج وارد جزئیات تلخ و هولناک زندگی در سایه‌ی قدرت مطلق قذافی می‌گردد. نویسنده با پرهیز از قضاوت‌های سطحی، تلاش کرده است تا صدای قربانیان را به گوش جهان برساند و لایه‌های پنهان یک دیکتاتوری را آشکار کند.

معمر محمد قذافی، رهبر و سیاستمدار جنجالی لیبی، در ۷ ژوئن ۱۹۴۲ در یک خانواده‌ی بدوی و فقیر از طایفه قذاذفه در نزدیکی سرت، در صحرای لیبی به دنیا آمد. خانواده‌ی او چادرنشین و گله‌دار بودند و قذافی از همان کودکی با تجربه‌ی سختی‌های زندگی بیابانی و فرهنگ قبیله‌ای رشد کرد. او در نوجوانی تحت تأثیر جریان‌های ناسیونالیستی عرب، به‌ویژه اندیشه‌های جمال عبدالناصر در مصر قرار گرفت و همین باورها مسیر زندگی سیاسی‌اش را شکل داد. قذافی پس از پایان تحصیلات اولیه به دانشگاه نظامی بنغازی رفت و در سال ۱۹۶۳ وارد ارتش شد. اوج‌گیری اندیشه‌های پان‌عربی و ضدغربی در آن دوران باعث شد قذافی و گروهی از افسران جوان لیبیایی به تشکیل یک هسته‌ی مخفی برای سرنگونی رژیم سلطنتی ادریس سنوسی فکر کنند. سرانجام در اول سپتامبر ۱۹۶۹، قذافی در ۲۷ سالگی با یک کودتای بدون خونریزی سلطنت را ساقط کرد و کنترل کشور را در دست گرفت. این کودتا آغاز بیش از چهار دهه رهبری او بر لیبی بود.

در سال‌های نخست قدرت، قذافی تلاش کرد خود را ادامه‌دهنده راه ناصر معرفی کند. او نام کشور را به جمهوری عربی لیبی تغییر داد و سیاست‌هایی ناسیونالیستی، ضدغربی و ضداسرائیلی در پیش گرفت. ملی‌سازی منابع نفتی، بیرون راندن پایگاه‌های نظامی آمریکا و بریتانیا و بازسازی اقتصادی از اقدامات مهم این دوره به شمار می‌رفت. درآمد نفتی فراوان باعث شد قذافی بتواند پروژه‌های گسترده‌ی رفاهی و عمرانی، از جمله رود بزرگ مصنوعی را اجرا کند؛ پروژه‌ای عظیم که هدف آن انتقال آب از صحرای جنوبی به شهرهای شمالی بود. قذافی در دهه‌ی ۱۹۷۰ کتاب مشهور خود، کتاب سبز را منتشر کرد؛ کتابی که مدعی ارائه‌ی راه‌حل سوم در برابر سرمایه‌داری و کمونیسم بود و مبنای حکومتی او به‌نام جماهیریه (حکومت توده‌ها) قرار گرفت. او ادعا می‌کرد نظام سیاسی‌اش مبتنی بر مشارکت مستقیم مردم است، اما در عمل، لیبی به‌تدریج به حکومتی تک‌محور و شخصی تبدیل شد. منتقدانش این نظام را نوعی دیکتاتوری کاریزماتیک و غیرقابل پیش‌بینی می‌دانستند.

در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، نام قذافی بارها در اتهام‌های بین‌المللی مطرح شد؛ از حمایت از گروه‌های شورشی در آفریقا و خاورمیانه تا دست داشتن در بمب‌گذاری‌های خارجی. مهم‌ترین حادثه، انفجار لاکربی در سال ۱۹۸۸ بود که باعث تحریم‌های سنگین سازمان ملل علیه لیبی شد. سال‌ها بعد، قذافی برای رفع تحریم‌ها مسئولیت سیاسی این واقعه را پذیرفت و غرامت پرداخت کرد؛ اقدامی که به بهبود نسبی روابطش با غرب انجامید. با وجود این، نارضایتی داخلی در لیبی به‌طور پنهان رو به افزایش بود. ساختار قبیله‌ای، تبعیض، تمرکز شدید قدرت، فساد دولتی و فقدان آزادی‌های مدنی زمینه‌های ناآرامی را ایجاد کرده بود. سرانجام در سال ۲۰۱۱ و هم‌زمان با موج بهار عربی، اعتراضات مردمی در بنغازی شعله‌ور شد و به‌سرعت به جنگ داخلی تبدیل گردید. ناتو در حمایت از مخالفان وارد عمل شد و تعادل جنگ به‌طور کامل تغییر کرد.

قذافی پس از ماه‌ها مقاومت، در اکتبر ۲۰۱۱ هنگام فرار از سرت دستگیر شد و ساعاتی بعد به قتل رسید. مرگ او پایان دوره‌ای ۴۲ ساله در لیبی بود؛ دوره‌ای که در آن برخی از لیبیایی‌ها پیشرفت‌های اقتصادی و زیرساختی را به یاد می‌آورند و برخی دیگر از سرکوب، ترس و نبود آزادی سخن می‌گویند.

خلاصه کتاب حرمسرای قذافی

کتاب با روایت زندگی دختری به نام ثریا آغاز می‌شود که در خانواده‌ای معمولی در لیبی به دنیا آمده و بزرگ می‌شود. او از کودکی با فضای مردسالارانه و محدودیت‌های اجتماعی روبه‌روست و مادرش که اصالتی تونسی دارد، همواره با نگاه‌های سنگین و قضاوت‌های جامعه مواجه است. ثریا در نوجوانی، به‌طور ناخواسته وارد دایره‌ی توجهات معمر قذافی می‌شود؛ زمانی که برای استقبال از او در مدرسه انتخاب می‌شود و همین دیدار، سرنوشتش را تغییر می‌دهد. پس از این اتفاق، او توسط زنان نزدیک به قذافی به بهانه‌ی تقدیم دسته‌گل و انجام وظایف تشریفاتی، از خانواده جدا و به مکانی ناشناخته منتقل می‌شود. در ادامه، ثریا وارد شبکه‌ای از کنترل، ارعاب و سوءاستفاده می‌شود که توسط اطرافیان قذافی مدیریت می‌شود. او و دیگر دختران جوان، تحت نظارت شدید، آزمایش‌های پزشکی و آماده‌سازی‌های خاص قرار می‌گیرند و به تدریج متوجه می‌شوند که هدف اصلی، چیزی فراتر از تشریفات است.

روایت کتاب، با جزئیات تلخ و بی‌پرده، تجربه‌های دردناک ثریا و دیگر قربانیان را از اسارت، خشونت جنسی، تحقیر و بی‌پناهی در برابر قدرت مطلق قذافی و حلقه‌ی نزدیکانش بازگو می‌کند. در این میان، تضاد میان تصویر عمومی قذافی به‌عنوان رهبر مذهبی و انقلابی با واقعیت‌های پنهان زندگی خصوصی او، بارها مورد تأکید قرار می‌گیرد. کتاب همچنین به فضای ترس، سانسور و بی‌اعتمادی در جامعه‌ی لیبی و نقش زنان در این ساختار سرکوبگر می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه حتی خانواده‌ها نیز در برابر قدرت حکومت، ناتوان و بی‌دفاع هستند.

چرا باید کتاب حرمسرای قذافی را بخوانیم؟

این کتاب با روایتی مستند و بی‌پرده، به یکی از تاریک‌ترین جنبه‌های تاریخ معاصر لیبی و چهره‌ی واقعی یک دیکتاتور می‌پردازد. حرمسرای قذافی نه‌تنها تجربه‌ی شخصی قربانیان را بازگو می‌کند، بلکه ساختار قدرت، فساد و سرکوب در یک نظام استبدادی را به تصویر می‌کشد. خواندن این اثر، فرصتی برای درک عمیق‌تر از پیامدهای قدرت مطلق، نقش زنان در جوامع بسته و تأثیرات روانی و اجتماعی خشونت‌های پنهان است. کتاب با جزئیات و روایت‌های انسانی، به مخاطب امکان می‌دهد تا فراتر از تیترهای خبری، با واقعیت‌های تلخ و پیچیده‌ی زندگی در سایه‌ی دیکتاتوری آشنا شود. همچنین، این اثر می‌تواند به عنوان نمونه‌ای از روزنامه‌نگاری تحقیقی و مستندسازی اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان به تاریخ معاصر، مطالعات جنسیت، حقوق بشر، روزنامه‌نگاری تحقیقی و کسانی که دغدغه‌ی شناخت ساختارهای قدرت و سرکوب در جوامع بسته را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به روایت‌های واقعی از زندگی زنان در جوامع استبدادی علاقه‌مندند، این کتاب می‌تواند تجربه‌ای تأثیرگذار باشد.

درباره آنیک کوژان

آنیک کوژان (Annick Cojean)، روزنامه‌نگار برجسته و نویسنده‌ی شناخته‌شده‌ی فرانسوی، در دوم اوت ۱۹۵۷ در شهر برِست، واقع در ناحیه‌ی بریتانی فرانسه به دنیا آمد. او یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های روزنامه‌نگاری معاصر فرانسه است و سال‌هاست که با قلم تیز، نگاه دقیق و رویکرد انسانی خود در نشریات و رسانه‌های مهم حضور فعال دارد.

کوژان تحصیلات عالی خود را در مؤسسه‌ی علوم سیاسی پاریس (Sciences Po) گذراند؛ یکی از معتبرترین مراکز آموزشی فرانسه که بسیاری از سیاستمداران، روزنامه‌نگاران و روشنفکران برجسته از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند. او در سال ۱۹۸۱ فعالیت حرفه‌ای خود را در روزنامه‌ی لوموند، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رسانه‌های اروپایی آغاز کرد و از همان زمان تا امروز یکی از چهره‌های ثابت و معتبر این روزنامه به شمار می‌رود. کوژان به‌ویژه با گزارش‌ها و مقالات عمیق و تحقیقی‌اش درباره‌ی دیانا اسپنسر، شاهدخت ولز و ایزابل آجانی، بازیگر نامدار فرانسوی، شهرت گسترده‌ای کسب کرد. توانایی او در ترکیب روایت‌گری دقیق با تحلیل روان‌شناختی و اجتماعی، گزارش‌هایش را همواره متفاوت و ماندگار کرده است.

آنیک کوژان در کنار روزنامه‌نگاری و فعالیت رسانه‌ای نویسنده‌ای پربار نیز هست. او چندین کتاب در حوزه‌های گوناگون منتشر کرده که از آن جمله می‌توان به دو اثر درباره‌ی عکاسان معروف آژانس Magnum Photos یعنی مارک ریبو و مارتین فرانک اشاره کرد. همچنین دو کتاب سفرنامه درباره‌ی کانادا و استرالیا به نام‌های Cap sur le Grand Nord و L'Échappée australienne از او منتشر شده‌اند. کوژان عضو بنیاد فرانسوی-آمریکایی نیز هست؛ نهادی که به تقویت روابط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی میان فرانسه و ایالات متحده می‌پردازد. در سال ۱۹۹۶، او مهم‌ترین جایزه‌ی روزنامه‌نگاری فرانسه، یعنی جایزه آلبر لوندرس را برای گزارشی درباره‌ی بازماندگان هولوکاست دریافت کرد. این جایزه‌ی معتبر، جایگاهی ویژه برای او در میان روزنامه‌نگاران تحقیقی تثبیت کرد. یکی از مهم‌ترین و جنجالی‌ترین آثار آنیک کوژان در سال ۲۰۱۲ منتشر شد: کتاب حرمسرای قذافی. درباره زندگی پنهان قذافی و نقض گسترده حقوق بشر، به‌ویژه سوءاستفاده از دختران و زنان جوان در کاخ او. این کتاب موجی از توجه بین‌المللی برانگیخت و بعدها به زبان‌های آلمانی و عربی نیز منتشر شد. انتشار این اثر، نقش مهمی در روشن‌کردن بخش‌هایی از واقعیت تاریک رژیم قذافی و تجربه‌های قربانیان داشت و جایگاه کوژان را به‌عنوان یک روزنامه‌نگار جسور و عدالت‌جو بیش از پیش تقویت کرد.