کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب قاعده ما لایعلم نوشته‌ی محمدمهدی دانش محمودآبادی اثری پژوهشی در حوزه‌ی فقه و اصول فقه شیعه است که به‌صورت الکترونیکی توسط نشر سنجاق منتشر شده است. این کتاب به بررسی یکی از قواعد مهم فقهی با عنوان «قاعده ما لایعلم الا من قبل مدعیه یقبل منه» می‌پردازد؛ قاعده‌ای که در بسیاری از دعاوی و مسائل فقهی و حقوقی کاربرد دارد و نقش تعیین‌کننده‌ای در اثبات یا رد دعاوی ایفا می‌کند. نویسنده با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، مفاد، مستندات، شرایط و کاربردهای این قاعده را در ابواب مختلف فقهی مورد واکاوی قرار داده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که هم برای پژوهشگران فقه و حقوق و هم برای دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث اجتهادی قابل استفاده باشد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب قاعده ما لایعلم نوشته‌ی محمدمهدی دانش محمودآبادی اثری تخصصی در حوزه‌ی فقه شیعه است که به یکی از قواعد پرکاربرد و بحث‌برانگیز فقهی می‌پردازد. این قاعده، که با عناوین مختلفی در متون فقهی آمده، ناظر به مواردی است که حقیقت یک ادعا فقط از طریق خود مدعی قابل اثبات است و راه دیگری برای کشف صدق یا کذب آن وجود ندارد. نویسنده در این کتاب، ابتدا مفاهیم پایه‌ای مانند قاعده، قاعده فقهی، قاعده اصولی، مدعی و منکر را با دقت شرح داده و تفاوت‌های آن‌ها را روشن کرده است. سپس به سراغ مستندات قرآنی، روایی، اجماعی و عقلایی این قاعده رفته و دیدگاه‌های مختلف فقیهان را درباره‌ی عمومیت یا اختصاص آن بررسی کرده است. ساختار کتاب شامل چهار فصل است: مفاهیم و کلیات، مبانی و مستندات قاعده، شرایط و کیفیت اجرای قاعده، و کاربردهای قاعده در ابواب مختلف فقهی مانند معاملات، عبادات، احوال شخصیه و حدود. در هر بخش، نویسنده تلاش کرده است ضمن نقل اقوال و آرای فقیهان، موارد اختلاف و نقدهای وارد بر قاعده را نیز مطرح کند و نسبت این قاعده را با قواعد مشابه مانند قاعده ید، قاعده من ملک شیئا و قاعده تصدیق امین روشن سازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، هم به مباحث نظری و هم به کاربردهای عملی قاعده توجه دارد و تلاش کرده است خلأ پژوهشی موجود در این زمینه را تا حدی پوشش دهد.

خلاصه کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب قاعده ما لایعلم با مقدمه‌ای درباره اهمیت قواعد فقهی در فرآیند اجتهاد و استنباط احکام آغاز می‌شود و جایگاه این قاعده را در میان دیگر قواعد فقهی تبیین می‌کند. در فصل اول، مفاهیم کلیدی مانند قاعده، قاعده فقهی، قاعده اصولی، مدعی و منکر به‌تفصیل شرح داده شده و تفاوت‌های آن‌ها با مثال‌های متنوع روشن می‌شود. نویسنده نشان داده است که قاعده ما لایعلم، برخلاف برخی قواعد اصولی، مستقیماً بر احکام فرعی منطبق می‌شود و نقش تطبیقی دارد. در فصل دوم، مستندات قاعده از منابع مختلف فقهی بررسی شده است. نویسنده با استناد به آیات قرآن، روایات متعدد، اجماع فقیهان و سیره عقلا، اعتبار و حجیت این قاعده را تحلیل کرده و به اختلاف‌نظرها درباره عمومیت یا اختصاص آن پرداخته است. در این بخش، نمونه‌هایی از روایات مربوط به ادعای حیض، عده، حمل و موارد مشابه آورده شده و نحوه استناد فقیهان به این روایات توضیح داده شده است. فصل سوم به شرایط و کیفیت اجرای قاعده اختصاص دارد. نویسنده شرایطی مانند خفی بودن مدعا، عدم اضرار به غیر، وثاقت مدعی و نزاعی بودن موضوع را به‌عنوان پیش‌نیازهای اجرای قاعده برشمرده و ضوابط پذیرش ادعا بدون قسم یا همراه با قسم را شرح داده است. در این بخش، تفاوت اجرای قاعده در دعاوی مختلف و نقش قاضی در پذیرش یا رد ادعا بررسی شده است. در فصل چهارم، کاربردهای قاعده در ابواب مختلف فقهی مانند معاملات (ودیعه، وکالت، رهن، اجاره، عاریه، مضاربه، نکاح، طلاق)، عبادات (نماز، خمس، حج)، احوال شخصیه (بلوغ، فقر، عدالت، اجتهاد و تقلید) و حتی در مسائل ارث و حدود و تعزیرات با مثال‌های متنوع بیان شده است. نویسنده نشان داده است که این قاعده در بسیاری از موارد که اثبات یک امر فقط از طریق خود مدعی ممکن است، راهگشا بوده و می‌تواند مبنای صدور حکم قرار گیرد. در پایان، نسبت قاعده ما لایعلم با قواعد مشابه و نقدهای وارد بر عمومیت یا اختصاص آن جمع‌بندی شده است.

چرا باید کتاب قاعده ما لایعلم را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، یکی از قواعد مهم و پرکاربرد فقهی را به‌صورت جامع و نظام‌مند بررسی کرده است. از ویژگی‌های شاخص آن می‌توان به جمع‌آوری عناوین و کاربردهای متنوع قاعده، بررسی مستندات قرآنی و روایی، تحلیل شرایط و ضوابط اجرای قاعده و مقایسه با قواعد مشابه اشاره کرد. خواننده با مطالعه این اثر، نه‌تنها با مبانی نظری و مستندات قاعده ما لایعلم آشنا می‌شود، بلکه با کاربردهای عملی آن در ابواب مختلف فقهی و حقوقی نیز آگاهی می‌یابد. این کتاب می‌تواند به فهم بهتر فرآیند استنباط احکام و نقش قواعد فقهی در حل دعاوی و مسائل حقوقی کمک کند و برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به فقه و حقوق اسلامی منبعی قابل اتکا باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان فقه و حقوق اسلامی، طلاب حوزه‌های علمیه، قضات و وکلای دادگستری و همه علاقه‌مندان به مباحث اجتهادی و قواعد فقهی پیشنهاد می‌شود؛ به‌ویژه کسانی که با مسائل اثبات دعاوی، قواعد حقوقی و کاربردهای عملی فقه درگیر هستند یا به دنبال درک عمیق‌تر از مبانی استنباط احکام شرعی‌اند.