کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب قاعده ما لایعلم نوشته محمدمهدی دانش محمودآبادی اثری پژوهشی در حوزه‌ی فقه و اصول فقه شیعه است که به‌صورت الکترونیکی توسط نشر سنجاق منتشر شده است. این کتاب به بررسی یکی از قواعد مهم فقهی با عنوان «قاعده ما لایعلم الا من قبل مدعیه یقبل منه» می‌پردازد؛ قاعده‌ای که در بسیاری از دعاوی و مسائل فقهی و حقوقی کاربرد دارد و نقش تعیین‌کننده‌ای در اثبات یا رد دعاوی ایفا می‌کند. نویسنده با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، مفاد، مستندات، شرایط و کاربردهای این قاعده را در ابواب مختلف فقهی واکاوی کرده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که هم برای پژوهشگران فقه و حقوق و هم برای دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث اجتهادی قابل‌استفاده باشد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب قاعده‌ی ما لایعلم نوشته‌ی محمدمهدی دانش محمودآبادی اثری تخصصی در حوزه‌ی فقه شیعه است که به یکی از قواعد پرکاربرد و بحث‌برانگیز فقهی می‌پردازد. این قاعده که با عناوین مختلفی در متون فقهی آمده، ناظر به مواردی است که حقیقت یک ادعا فقط از طریق خود مدعی قابل‌اثبات است و راه دیگری برای کشف صدق یا کذب آن وجود ندارد. نویسنده در این کتاب، ابتدا مفاهیم پایه‌ای مانند قاعده، قاعده فقهی، قاعده اصولی، مدعی و منکر را با دقت شرح داده و تفاوت‌های آن‌ها را روشن کرده است؛ سپس به‌سراغ مستندات قرآنی، روایی، اجماعی و عقلایی این قاعده رفته و دیدگاه‌های مختلف فقیهان را درباره‌ی عمومیت یا اختصاص آن بررسی کرده است. ساختار کتاب شامل چهار فصل است؛ مفاهیم و کلیات، مبانی و مستندات قاعده، شرایط و کیفیت اجرای قاعده و کاربردهای قاعده در ابواب مختلف فقهی؛ مانند معاملات، عبادات، احوال شخصیه و حدود. در هر بخش، نویسنده تلاش کرده است ضمن نقل اقوال و آرای فقیهان، موارد اختلاف و نقدهای وارد بر قاعده را نیز مطرح کند و نسبت این قاعده را با قواعد مشابه مانند قاعده‌ی ید، قاعده‌ی من ملک شیئا و قاعده‌ی تصدیق امین روشن کند. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، هم به مباحث نظری و هم به کاربردهای عملی قاعده توجه و تلاش کرده است خلأ پژوهشی موجود در این زمینه را تا حدی پوشش دهد.

خلاصه کتاب قاعده ما لایعلم

کتاب با مقدمه‌ای درباره‌ی اهمیت قواعد فقهی در فرایند اجتهاد و استنباط احکام آغاز می‌شود و جایگاه این قاعده را در میان دیگر قواعد فقهی تبیین می‌کند. در فصل اول، مفاهیم کلیدی مانند قاعده، قاعده‌ی فقهی، قاعده‌ی اصولی، مدعی و منکر به‌تفصیل شرح داده شده و تفاوت‌های آن‌ها با مثال‌های متنوع روشن می‌شود. نویسنده نشان داده که قاعده‌ی ما لایعلم برخلاف برخی قواعد اصولی، مستقیماً بر احکام فرعی منطبق می‌شود و نقش تطبیقی دارد. در فصل دوم، مستندات قاعده از منابع مختلف فقهی بررسی شده است. نویسنده با استناد به آیات قرآن، روایات متعدد، اجماع فقیهان و سیره‌ی عقلا، اعتبار و حجیت این قاعده را تحلیل کرده و به اختلاف‌نظرها درباره‌ی عمومیت یا اختصاص آن پرداخته است. در این بخش، نمونه‌هایی از روایات مربوط به ادعای حیض، عده، حمل و موارد مشابه آورده شده و نحوه‌ی استناد فقیهان به این روایات توضیح داده شده است. فصل سوم به شرایط و کیفیت اجرای قاعده اختصاص دارد. نویسنده شرایطی مانند خفی‌بودن مدعا، عدم اضرار به غیر، وثاقت مدعی و نزاعی‌بودن موضوع را به‌عنوان پیش‌نیازهای اجرای قاعده برشمرده و ضوابط پذیرش ادعا بدون قسم یا همراه با قسم را شرح داده است. در این بخش، تفاوت اجرای قاعده در دعاوی مختلف و نقش قاضی در پذیرش یا رد ادعا بررسی شده است. در فصل چهارم، کاربردهای قاعده در ابواب مختلف فقهی مانند معاملات (ودیعه، وکالت، رهن، اجاره، عاریه، مضاربه، نکاح، طلاق)، عبادات (نماز، خمس، حج)، احوال شخصیه (بلوغ، فقر، عدالت، اجتهاد و تقلید) و حتی در مسائل ارث و حدود و تعزیرات با مثال‌های متنوع بیان شده است. نویسنده نشان داده که این قاعده در بسیاری از موارد که اثبات یک امر فقط از طریق خود مدعی ممکن است، راهگشا بوده و می‌تواند مبنای صدور حکم قرار گیرد. در پایان، نسبت قاعده‌ی ما لایعلم با قواعد مشابه و نقدهای وارد بر عمومیت یا اختصاص آن جمع‌بندی شده است.

چرا باید کتاب قاعده ما لایعلم را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، یکی از قواعد مهم و پرکاربرد فقهی را به‌صورت جامع و نظام‌مند بررسی کرده است. از ویژگی‌های شاخص این کتاب می‌توان به جمع‌آوری عناوین و کاربردهای متنوع قاعده، بررسی مستندات قرآنی و روایی، تحلیل شرایط و ضوابط اجرای قاعده و مقایسه با قواعد مشابه اشاره کرد. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، نه‌تنها با مبانی نظری و مستندات قاعده‌ی ما لایعلم آشنا می‌شود، بلکه از کاربردهای عملی آن در ابواب مختلف فقهی و حقوقی نیز آگاهی می‌یابد. این کتاب می‌تواند به فهم بهتر فرایند استنباط احکام و نقش قواعد فقهی در حل دعاوی و مسائل حقوقی کمک کند و برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به فقه و حقوق اسلامی منبعی قابل‌اتکا باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان فقه و حقوق اسلامی، طلاب حوزه‌های علمیه، قضات و وکلای دادگستری و همه‌ی علاقه‌مندان به مباحث اجتهادی و قواعد فقهی پیشنهاد می‌شود؛ به‌ویژه کسانی که با مسائل اثبات دعاوی، قواعد حقوقی و کاربردهای عملی فقه درگیر یا به‌دنبال درک عمیق‌تر مبانی استنباط احکام شرعی هستند.