کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران

کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران (تلفیق مطالعات سند ملّی آمایش سرزمین) نوشته‌ی مهرداد کاشف، محسن ابراهیمی خوسفی، مینا ابوطالبی، مهدی رازپور، مصطفی کشتکار و مرتضی مهرعلی‌تبار فیروزجائی، اثری تخصصی در حوزه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری توسعه فضایی کشور است. این کتاب توسط انتشارات مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری منتشر شده است و به بررسی جامع ابعاد مختلف توسعه فضایی ایران با تکیه‌بر تلفیق مطالعات سند ملی آمایش سرزمین می‌پردازد. نویسندگان با بهره‌گیری از تجربیات و مطالعات گسترده، تلاش کرده‌اند تصویری روشن از وضعیت فعلی، چالش‌ها و فرصت‌های توسعه فضایی کشور ارائه دهند و راهبردهایی برای آینده ترسیم کنند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران

راهبردهای توسعه فضایی ایران اثری پژوهشی و تحلیلی است که به موضوع آمایش سرزمین و توسعه فضایی کشور می‌پردازد. این کتاب با رویکردی چندرشته‌ای، حاصل همکاری گروهی از کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف جمعیتی، محیط‌زیست، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. ساختار کتاب بر پایه تلفیق مطالعات سند ملی آمایش سرزمین شکل گرفته و تلاش شده است تا با جمع‌بندی یافته‌های تخصصی، تصویری یکپارچه از وضعیت و آینده توسعه فضایی ایران ارائه شود. در این کتاب، ابتدا اصول و چارچوب تدوین سند ملی آمایش سرزمین و مدل تلفیق مطالعات تشریح شده است. سپس با بررسی کلان‌روندها و عوامل تأثیرگذار بر توسعه فضایی در افق ۱۴۲۴، موضوعاتی مانند جمعیت، تحولات ژئوپلیتیک، مخاطرات طبیعی، منابع آب، تغییرات اقلیمی، انرژی، فناوری و ساختار فضایی مناطق شهری و روستایی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. بخش‌های بعدی به ارزیابی توان اکولوژیکی، عدم‌توازن‌های منطقه‌ای، تعارضات بین‌بخشی و شناسایی مسائل کلیدی سرزمین اختصاص یافته است. در نهایت، اهداف، راهبردها و سیاست‌های سرزمینی و الزامات تحقق توسعه فضایی مطلوب در افق آینده ترسیم شده‌اند. کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران با تکیه‌بر اسناد بالادستی و سیاست‌های کلی نظام، تلاش دارد راهکارهایی برای تحقق توسعه پایدار، متوازن و عادلانه در سراسر کشور ارائه کند. این اثر نه‌تنها به مسائل فنی و تخصصی می‌پردازد، بلکه به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی توسعه نیز توجه ویژه دارد.

خلاصه کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران

راهبردهای توسعه فضایی ایران اثری غیرداستانی است و در این بخش به پیام‌ها و ایده‌های اصلی کتاب پرداخته می‌شود. کتاب با تبیین اهمیت آمایش سرزمین و نقش آن در برنامه‌ریزی ملی آغاز می‌شود. نویسندگان تأکید کرده‌اند که توسعه فضایی متعادل و پایدار، نیازمند شناخت دقیق ظرفیت‌ها و مزیت‌های هر منطقه و توجه به عدالت فضایی است. در ادامه، مدل تلفیق مطالعات سند ملی آمایش سرزمین معرفی شده که بر پایه ساختار شبکه‌ای چندلایه و تاب‌آور طراحی شده است. این مدل، توسعه سرزمینی را مبتنی بر تجدیدحیات مناطق، بهره‌گیری از منابع و تقویت همکاری‌ها می‌داند و هدف آن، متوازن‌کردن توسعه در سراسر کشور است. در بخش‌های بعدی، کلان‌روندها و عوامل مؤثر بر توسعه فضایی ایران در افق ۱۴۲۴ بررسی شده‌اند؛ از جمله تغییرات جمعیتی، تحولات ژئوپلیتیک، مخاطرات طبیعی، بیابان‌زایی، منابع آب، تغییرات اقلیمی، انرژی، فناوری و ساختار فضایی مناطق شهری و روستایی. کتاب با تحلیل وضعیت فعلی و آینده‌نگری جمعیت کشور، به ضرورت بازتوزیع فضایی جمعیت و فعالیت‌ها، تمرکززدایی و توجه به مناطق محروم می‌پردازد. در بخش تحلیل سازمان فضایی، عدم‌توازن‌های منطقه‌ای، تعارضات بین‌بخشی و نقاط قوت و ضعف سرزمین شناسایی شده‌اند. سپس اهداف و راهبردهای کلان برای توسعه فضایی مطلوب ایران در افق ۱۴۲۴ ارائه شده است؛ از جمله ارتقای بهره‌وری اقتصادی، حفاظت از محیط‌زیست، تقویت هویت ملی و منطقه‌ای، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد توازن در توزیع جمعیت و فعالیت‌ها. در نهایت، الزامات تحقق این اهداف و سیاست‌ها و نقش ذی‌نفعان مختلف در اجرای سند ملی آمایش سرزمین مورد توجه قرار گرفته است.

چرا باید کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی جامع و تلفیقی، تصویری روشن از وضعیت فعلی و آینده توسعه فضایی ایران ارائه می‌دهد. یکی از ویژگی‌های شاخص آن، استفاده از مدل تلفیق مطالعات و بهره‌گیری از داده‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف است که امکان تحلیل چندبعدی مسائل سرزمینی را فراهم می‌کند. کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران نه‌تنها به ابعاد فنی و برنامه‌ریزی می‌پردازد، بلکه مسائل اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی را نیز در نظر گرفته است. مطالعه این اثر به درک بهتر چالش‌ها و فرصت‌های توسعه فضایی کشور کمک می‌کند و راهبردهایی برای تحقق توسعه پایدار، متوازن و عادلانه در سراسر ایران ارائه می‌دهد. همچنین، آشنایی با روندهای جمعیتی، تحولات فناوری، تغییرات اقلیمی و نقش سیاست‌های ملی در توسعه سرزمین از دیگر دستاوردهای خواندن این کتاب است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران، برنامه‌ریزان شهری و منطقه‌ای، مدیران و کارشناسان حوزه توسعه، دانشجویان رشته‌های جغرافیا، برنامه‌ریزی شهری، محیط‌زیست و اقتصاد، و همچنین سیاست‌گذاران علاقه‌مند به آمایش سرزمین و توسعه پایدار پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغه عدالت فضایی، مدیریت منابع و آینده‌نگری در توسعه کشور را دارند، مناسب است.

بخشی از کتاب راهبردهای توسعه فضایی ایران

«آمایش سرزمین به دنبال چیدمان سه مؤلفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی برای تحقق مطلوب‌ترین، عادلانه‌ترین و پایدارترین سازمان فضایی در سرزمین است. در این‌راستا، بدیهی است که آمایش سرزمین، در چهارچوب اصول مصوّب از طریق حفاظت کاربری‌های پایدار اراضی، افزایش بهره‌وری، کارایی و بازده اقتصادی، گسترش عدالت اجتماعی، رفع فقر و محرومیت، برقراری تعادل و توازن در برخورداری از سطح معقول توسعه و رفاه در تمام مناطق جغرافیایی، ایجاد و تحکیم پیوندهای اقتصادی درون و برون‌منطقه‌ای و هماهنگ‌سازی تأثیرات فضایی - زمانی سیاست‌های بخشی، استانی، منطقه‌ای و ملی، به‌گونه‌ای عمل کرده است تا بتواند اهداف چشم‌انداز بلندمدت توسعه کشور و مدیریت یکپارچه سرزمین را به‌صورت تحقق‌پذیر، متوازن، پایدار و عادلانه عملی سازد. درمجموع، می‌توان چنین بیان داشت که آمایش سرزمین، نوعی برنامه‌ریزی فضایی راهبردی است که با بهره‌مندی از خرد، دانش و بینش سرزمینی، به‌دنبال تحقق توسعه فضایی متعادل و متوازن سرزمین با رعایت توان اکولوژیک، حفظ وحدت و یکپارچگی سرزمین، بهره‌وری بهینه از سرزمین متناسب با ظرفیت‌های فضایی و موقعیت مکانی، کاهش اختلاف در بهره‌مندی نواحی و اقوام گوناگون کشور از مواهب توسعه، ارتقای بهره‌وری و کارایی اقتصادی، ارتقای رقابت‌پذیری بین‌المللی مبتنی بر فعال‌سازی مزیت‌های مغفول‌مانده و خلق مزیت‌های جدید سرزمینی و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان همه مناطق کشور است.»