کتاب همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک

کتاب الکترونیکی «همبستگی: شاخص‌های پارامتریک و ناپارامتریک» نوشتهٔ پیتر وای. چن و پائولا ام. پوپوویچ و با ترجمهٔ محمدحسن حسنی شلمانی، اثری تخصصی در حوزهٔ آمار و روش‌های تحلیل داده است که نشر رشد فرهنگ آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی مفاهیم و شاخص‌های مختلف همبستگی در آمار، به‌ویژه در علوم انسانی و اجتماعی می‌پردازد و تلاش می‌کند با زبانی دقیق و ساختاری منظم، همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک را برای دانشجویان و پژوهشگران شرح دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک

«همبستگی: شاخص‌های پارامتریک و ناپارامتریک» اثری در قالب ناداستان دانشگاهی است که به‌طور تخصصی به موضوع همبستگی در آمار می‌پردازد. این کتاب در سال ۲۰۰۲ تألیف شده و ساختار آن بر پایهٔ ارائهٔ مفاهیم پایه‌ای و پیشرفتهٔ همبستگی، معرفی شاخص‌های مختلف و کاربردهای عملی آن‌ها در پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی استوار است. نویسندگان، پیتر وای. چن و پائولا ام. پوپوویچ، با رویکردی تحلیلی، ابتدا به تعریف همبستگی و تمایز آن با رابطهٔ علی می‌پردازند و سپس انواع شاخص‌های پارامتریک مانند ضریب همبستگی پیرسون و شاخص‌های ناپارامتریک را معرفی می‌کنند. کتاب در قالب فصل‌های منظم، از مبانی نظری تا کاربردهای عملی و آزمون‌های آماری را پوشش می‌دهد و مثال‌های متعددی از پژوهش‌های واقعی ارائه می‌دهد تا خواننده بتواند ارتباط میان متغیرها را در شرایط مختلف تحلیل کند. این اثر نه‌تنها برای دانشجویان آمار، بلکه برای پژوهشگران حوزه‌های علوم رفتاری، اجتماعی و حتی پزشکی قابل استفاده است و به‌عنوان یک منبع مرجع برای تحلیل داده‌های همبستگی در پژوهش‌های غیرآزمایشی و آزمایشی مطرح شده است.

خلاصه کتاب همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک

این کتاب با مقدمه‌ای دربارهٔ اهمیت همبستگی در آمار آغاز می‌شود و توضیح می‌دهد که همبستگی یکی از پرکاربردترین و در عین حال، بیشترین موارد سوءتعبیر را در تحلیل داده‌ها دارد. نویسندگان ابتدا به تعریف همبستگی و تفاوت آن با رابطهٔ علی می‌پردازند و تأکید می‌کنند که وجود همبستگی میان دو متغیر لزوماً به معنای وجود رابطهٔ علت و معلولی نیست. مثال‌هایی از پژوهش‌های علوم رفتاری و اجتماعی آورده شده تا نشان دهد چگونه متغیر سومی می‌تواند بر رابطهٔ دو متغیر تأثیر بگذارد و تفسیر نتایج را پیچیده کند. در ادامه، کتاب به معرفی شاخص‌های مختلف همبستگی می‌پردازد. ضریب همبستگی پیرسون به‌عنوان شاخص پارامتریک اصلی معرفی شده و نحوهٔ محاسبه، تفسیر و مفروضات استفاده از آن به‌تفصیل شرح داده می‌شود. سپس شاخص‌های خاصی مانند ضریب فی، ضریب تتراکوریک، ضریب آتا و همبستگی رتبه‌ای اسپیرمن معرفی می‌شوند و تفاوت‌های آن‌ها با ضریب پیرسون توضیح داده می‌شود. کتاب همچنین به کاربردهای عملی همبستگی پیرسون در اندازهٔ اثر، تحلیل توان، فراتحلیل، تحلیل فایده، برآورد اعتبار و روایی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این شاخص‌ها می‌توانند در پژوهش‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند. در بخش دیگری از کتاب، عوامل مؤثر بر اندازه و تفسیر ضریب همبستگی پیرسون بررسی می‌شود؛ از جمله شکل توزیع داده‌ها، اندازهٔ نمونه، محدودیت دامنه، روابط غیرخطی، تراکم نمونه‌ها، خطای اندازه‌گیری و وجود متغیر سوم. نویسندگان تأکید کرده‌اند که این عوامل می‌توانند بر نتایج همبستگی تأثیر بگذارند و باید در تحلیل داده‌ها مورد توجه قرار گیرند. در فصل‌های پایانی، شاخص‌های ناپارامتریک همبستگی مانند ضریب کرامر، کندال، استوارت، گودمن و کروسکال و همبستگی رتبه‌ای جزئی کندال معرفی می‌شوند. تفاوت‌های میان شاخص‌های پارامتریک و ناپارامتریک، شرایط استفاده از هرکدام و مزایا و محدودیت‌های آن‌ها به‌روشنی بیان شده است. در مجموع، کتاب تلاش می‌کند تصویری جامع از روش‌های مختلف سنجش همبستگی و کاربردهای آن‌ها در پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی ارائه دهد.

چرا باید کتاب همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر تبیین دقیق مفاهیم همبستگی و معرفی شاخص‌های متنوع پارامتریک و ناپارامتریک، به پژوهشگران و دانشجویان کمک می‌کند تا تحلیل‌های آماری خود را با دقت بیشتری انجام دهند. از ویژگی‌های شاخص این اثر می‌توان به ارائهٔ مثال‌های کاربردی، توضیح مفصل دربارهٔ تفاوت همبستگی و رابطهٔ علی، و بررسی عوامل مؤثر بر تفسیر نتایج اشاره کرد. همچنین، کتاب به‌گونه‌ای تدوین شده که هم برای مبتدیان و هم برای پژوهشگران باتجربه قابل استفاده باشد و امکان انتخاب شاخص مناسب برای شرایط مختلف پژوهشی را فراهم می‌کند. آشنایی با کاربردهای عملی همبستگی در تحلیل داده‌ها، از جمله اندازهٔ اثر، تحلیل توان و فراتحلیل، از دیگر دستاوردهای مطالعهٔ این کتاب است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های آمار، علوم اجتماعی، روان‌شناسی، علوم تربیتی و پزشکی که با تحلیل داده‌های همبستگی سروکار دارند، بسیار مفید است. همچنین، برای کسانی که در پژوهش‌های خود نیاز به انتخاب شاخص مناسب همبستگی دارند یا به دنبال درک عمیق‌تری از تفاوت‌های پارامتریک و ناپارامتریک هستند، این کتاب توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب همبستگی پارامتریک و ناپارامتریک

«همبستگی احتمالاً یکی از وسیع‌ترین موارد استفاده و در عین حال فراوان‌ترین استفاده نابجای آماری را در علوم رفتاری و طبیعی داراست (کارول ۱۹۶۱). مفهوم همبستگی را می‌توان به عنوان پایه آمار مقدماتی (مثل آزمون) و آمار پیشرفته (مثلاً تحلیل واریانس چندمتغیری) در نظر گرفت زیرا تمامی این آزمون‌ها به گونه مشهود و یا ضمنی به دنبال توصیف ارتباط و یا همخوانی میان متغیرها هستند. فرض کنید مایلیم بخواهیم میان دو متغیر (مثلاً سرعت و خشم در رانندگی) ارتباط برقرار کنیم. اطلاعات کمی دربارهٔ این دو متغیر را از یک گروه گردآوری می‌کنیم و سپس یکی از شاخص‌های پارامتریک و غیرپارامتریک همبستگی مانند همبستگی گشتاوری پیرسون یا همبستگی رتبه‌ای کندال را به کار می‌گیریم. ویژگی مشترک تمامی این شاخص‌های همبستگی دست‌کم بیانگر قدرت همخوانی میان دو متغیر است. برخی از شاخص‌های همبستگی علاوه‌بر قدرت همخوانی، جهت ارتباط را نیز توصیف می‌کنند. توجه داشته باشید که در سراسر این کتاب واژهٔ ارتباط را هم برای قدرت و هم برای جهت به کار می‌بریم در حالی که اصطلاح همخوانی تنها بیانگر قدرت رابطه است. فراوانی استفاده از همبستگی به دلیل وجود روش‌های متعدد در توصیف ارتباط یا همخوانی میان متغیرهاست. مثلاً اگر بخواهیم میان متغیرهای تجربهٔ رانندگی مانند پرخاشگری، میزان توجه و خشم در رانندگی و سایر متغیرهایی که رفتار ایمن در رانندگی محسوب می‌شود مثل ترافیک شهری، ثبت تصادفات و سرعت در رانندگی ارتباط برقرار کنیم، این اطلاعات را می‌توان از گروهی که با ویژگی‌های یکسان گردآوری کرد و روش همبستگی متعارف آماری را برای آن به کار گرفت. در حالی که اگر مان یکی از رفتارهایی که ایمنی در رانندگی را نشان می‌دهد با مجموعه‌ای از متغیرهایی که مهارت رانندگی را نشان می‌دهد بخواهیم ارتباط برقرار کنیم، از رگرسیون چندمتغیری یا رگرسیون لوجستیک استفاده می‌کنیم.»