کتاب توهم کنترل

معرفی کتاب توهم کنترل

کتاب الکترونیکی «توهم کنترل (علل بروز بحران‌های مالی و آن‌چه در برابرشان می‌توان (یا نمی‌توان) انجام داد)» نوشتهٔ یون دانیلسون با ترجمهٔ ماندانا شیراوند و از انتشارات نور علم، اثری پژوهشی و تحلیلی دربارهٔ ریشه‌ها و سازوکار بحران‌های مالی است. نویسنده با تکیه بر تجربه و دانش خود در حوزه اقتصاد و مدیریت ریسک، به بررسی چرایی تکرار بحران‌ها، نقش سیاست‌گذاری، مقررات و رفتار انسانی در شکل‌گیری بحران‌های مالی می‌پردازد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب توهم کنترل

این کتاب به بررسی بحران‌های مالی از منظر تاریخی، نظری و تجربی می‌پردازد و تلاش می‌کند نشان دهد چرا با وجود پیشرفت‌های علمی و مقرراتی، بحران‌های مالی همچنان رخ می‌دهند. نویسنده با مثال‌هایی از بحران‌های مهم قرون اخیر، مانند بحران ۲۰۰۸، رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰، بحران ۱۹۱۴ و حتی بحران‌های قرن هجدهم، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را تحلیل می‌کند. کتاب در فضایی میان اقتصاد رفتاری، سیاست‌گذاری مالی و مدیریت ریسک حرکت می‌کند و به نقش مدل‌های ریسک، مقررات بین‌المللی، رفتار بانک‌ها و دولت‌ها، و حتی فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی در شکل‌گیری یا مهار بحران‌ها می‌پردازد. نویسنده با رویکردی انتقادی، به محدودیت‌های مدل‌سازی ریسک، ناکارآمدی برخی مقررات و چالش‌های نظارت مالی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه توهم کنترل و اعتماد بیش از حد به ابزارهای سنجش ریسک، می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های جدید شود. کتاب در دوره‌ای نوشته شده که بحران‌های مالی و اقتصادی، دغدغه‌ای جهانی هستند و مخاطب را به بازاندیشی دربارهٔ مفاهیم ثبات، ریسک و سیاست‌گذاری مالی دعوت می‌کند.

خلاصه کتاب توهم کنترل

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند! یون دانیلسون در «توهم کنترل» با روایتی تحلیلی و روایت‌محور، به واکاوی ریشه‌های بحران‌های مالی می‌پردازد. او ابتدا مفهوم ریسک و تفاوت میان ریسک کوتاه‌مدت و بلندمدت را شرح می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه تمرکز بیش از حد بر ریسک‌های قابل اندازه‌گیری و کوتاه‌مدت، ما را از تهدیدهای واقعی و نظام‌مند غافل می‌کند. نویسنده با مثال‌هایی از تاریخ مالی، مانند بحران‌های ۱۷۶۳، ۱۹۱۴، ۲۰۰۸ و بحران کووید-۱۹، نشان می‌دهد که بحران‌ها اغلب از تعاملات انسانی و ساختارهای پیچیدهٔ مالی ناشی می‌شوند، نه صرفاً از شوک‌های بیرونی. او به نقش سیاست‌گذاری، مقررات، رفتار بانک‌ها و دولت‌ها، و حتی فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی در شکل‌گیری یا مهار بحران‌ها می‌پردازد. دانیلسون تأکید می‌کند که مدل‌های ریسک و مقررات، اغلب با نیت کاهش ریسک طراحی می‌شوند اما به دلیل ماهیت درون‌زای ریسک و واکنش فعالان بازار، می‌توانند خود به عامل بی‌ثباتی تبدیل شوند. کتاب با نقد ابزارهای سنجش ریسک، مانند ریسک‌سنج‌ها و مدل‌های آماری، هشدار می‌دهد که اتکای بیش از حد به این ابزارها، توهم کنترل ایجاد می‌کند و ما را نسبت به آسیب‌پذیری‌های واقعی سیستم مالی کور می‌سازد. در نهایت، نویسنده بر اهمیت تنوع، شفافیت و نقش سیاست‌گذاری هوشمندانه برای کاهش احتمال بحران‌های نظام‌مند تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که هیچ راه‌حل ساده‌ای برای حذف کامل بحران‌ها وجود ندارد، اما می‌توان با شناخت بهتر ماهیت ریسک و رفتار انسانی، آسیب‌ها را کاهش داد.

چرا باید کتاب توهم کنترل را خواند؟

این کتاب با ترکیب روایت تاریخی، تحلیل اقتصادی و نقد سیاست‌گذاری، تصویری چندلایه از بحران‌های مالی ارائه می‌دهد. خواننده با مطالعهٔ آن، درک عمیق‌تری از چرایی تکرار بحران‌ها، محدودیت‌های مدل‌سازی ریسک و نقش سیاست و مقررات در ثبات یا بی‌ثباتی مالی به دست می‌آورد. اثر حاضر برای کسانی که به دنبال فهم ریشه‌ای‌تر بحران‌های اقتصادی و مالی هستند، فرصتی برای بازاندیشی دربارهٔ مفاهیمی چون ریسک، اعتماد به مدل‌ها و نقش دولت‌ها فراهم می‌کند.

خواندن کتاب توهم کنترل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران اقتصاد، مدیریت مالی، سیاست‌گذاری عمومی و علاقه‌مندان به تاریخ بحران‌های مالی مناسب است. همچنین برای فعالان بازارهای مالی، مدیران ریسک، سیاست‌گذاران و کسانی که دغدغهٔ فهم چرایی و چگونگی وقوع بحران‌های اقتصادی را دارند، اثری کاربردی و آموزنده است.

فهرست کتاب توهم کنترل

۱. سوار بر ببر: مقدمه‌ای بر اهمیت ریسک‌های بلندمدت و نقد تمرکز بر ریسک‌های کوتاه‌مدت؛ معرفی مفهوم توهم کنترل و نقش مدل‌های ریسک در مدیریت مالی. ۲. ریسک سیستماتیک: بررسی تاریخی بحران‌های مالی، تعریف ریسک نظام‌مند، تحلیل چرخه‌های بحران و نقش سیاست و ساختار شبکه‌ای نظام مالی در گسترش بحران‌ها. ۳. روز موش‌خرما: تکرارپذیری بحران‌های بانکی، آسیب‌پذیری ذاتی بانک‌ها، نقش اعتماد و هجوم بانکی، و بررسی نمونه‌های تاریخی از بحران‌های بانکی و واکنش دولت‌ها. ۴. نظارتی‌سازی ریسک: چالش‌های مقررات‌گذاری و نظارت مالی، تفاوت مقررات و نظارت، مفهوم پان‌اپتیکون ریسک، انگیزه‌های بانکداران و دشواری مجازات سوءرفتارها، و نقش سرمایه بانکی در کنترل ریسک. ۵. افسانه ریسک‌سنج: نقد ابزارهای سنجش ریسک، محدودیت‌های مدل‌های آماری، تفاوت ریسک‌های قابل اندازه‌گیری و واقعی، و هشدار نسبت به اتکای بیش از حد به مدل‌ها و اعداد ظاهراً دقیق.

بخشی از کتاب توهم کنترل

«تقریباً تمام نتایج اقتصادی‌ای که برای ما اهمیت دارند، بلندمدت‌اند: بازنشستگی، محیط زیست، بحران‌ها، بازار مسکن، آموزش—هرچه را نام ببری، آنچه اهمیت دارد، اتفاقاتی است که در سال‌ها و دهه‌های آینده رخ می‌دهند. نوسانات روزانه برای بیشتر ما اهمیتی ندارند—دورهٔ کوتاه‌مدت چندان مهم نیست. پس منطقی است که نحوهٔ مدیریت مالی‌مان نیز باید بر افق بلندمدت متمرکز باشد. اما در عمل، چنین نیست. ما در مدیریت ریسک‌های روزمره مهارت داریم، اما اغلب در قبال وعده‌ها و تهدیدهای آینده، بی‌توجه هستیم. این همان توهم کنترل است. به‌نظر شما پرریسک‌ترین سال‌های قرن گذشته کدام‌اند؟ سال ۲۰۲۰ و همه‌گیری کووید؟ بحران جهانی ۲۰۰۸؟ یا رکود بزرگ دههٔ ۱۹۳۰؟ بیایید از بازارهای مالی و معیار همیشگی آن‌ها برای سنجش ریسک—یعنی نوسان‌پذیری—سؤال کنیم. نموداری که در ادامه آمده، ریسک سالانهٔ بازار سهام ایالات متحده را نشان می‌دهد (شکل ۱). اما این‌ها لزوماً پرریسک‌ترین سال‌ها نیستند. در سال‌های ۱۹۶۲ و ۱۹۸۳، ما در آستانهٔ وقوع یک رویداد فاجعه‌بار نادر قرار داشتیم، با وجود آنکه بازارهای مالی آرام بودند. در سال ۱۹۶۲، بحران موشکی کوبا نزدیک بود ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی را به جنگ بکشاند، تا اینکه شوروی در آخرین لحظه عقب‌نشینی کرد. اما ماجرای سال ۱۹۸۳ حتی جالب‌تر است، چون در آن زمان نزدیک بود به جنگ اتمی کشیده شویم—اتفاقی که بعدها از آن باخبر شدیم.»