کتاب توهم کنترل

کتاب توهم کنترل با عنوان اصلی The Illusion of Control نوشتهٔ «یون دانیلسون» و ترجمهٔ «ماندانا شیراوند» توسط انتشارات نور علم در سال ۱۴۰۴ روانهٔ بازار کتاب ایران شده است. این کتاب اثری پژوهشی و تحلیلی دربارهٔ ریشه‌ها و سازوکار بحران‌های مالی است. نویسنده با تکیه بر تجربه و دانش خود در حوزهٔ اقتصاد و مدیریت ریسک، به بررسی چرایی تکرار بحران‌ها، نقش سیاست‌گذاری، مقررات و رفتار انسانی در شکل‌گیری بحران‌های مالی پرداخته است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب توهم کنترل اثر یون دانیلسون

کتاب «توهم کنترل» (علل بروز بحران‌های مالی و آنچه در برابرشان می‌توان (یا نمی‌توان) انجام داد) به بررسی بحران‌های مالی از منظر تاریخی، نظری و تجربی پرداخته و تلاش کرده نشان دهد چرا با وجود پیشرفت‌های علمی و مقرراتی، بحران‌های مالی همچنان رخ می‌دهد. نویسنده با مثال‌هایی از بحران‌های مهم قرن‌های اخیر مانند بحران ۲۰۰۸، رکود بزرگ دههٔ ۱۹۳۰، بحران ۱۹۱۴ و حتی بحران‌های قرن هجدهم میلادی، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را تحلیل کرده است. این کتاب در فضایی میان اقتصاد رفتاری، سیاست‌گذاری مالی و مدیریت ریسک حرکت کرده و به نقش مدل‌های ریسک، مقررات بین‌المللی، رفتار بانک‌ها و دولت‌ها و حتی فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی در شکل‌گیری یا مهار بحران‌ها پرداخته است. «یون دانیلسون» (Jon Danielsson) با رویکردی انتقادی به محدودیت‌های مدل‌سازی ریسک، ناکارآمدی برخی مقررات و چالش‌های نظارت مالی اشاره کرده و نشان داده است که چگونه توهم کنترل و اعتماد بیش از حد به ابزارهای سنجش ریسک، می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های جدید شود. کتاب حاضر در دوره‌ای نوشته شده که بحران‌های مالی و اقتصادی، دغدغه‌ای جهانی هستند. این اثر، مخاطب را به بازاندیشی دربارهٔ مفاهیم ثبات، ریسک و سیاست‌گذاری مالی دعوت کرده است.

خلاصه کتاب توهم کنترل

«یون دانیلسون» (Jon Danielsson) در کتاب «توهم کنترل» با روایتی تحلیلی و روایت‌محور به واکاوی ریشه‌های بحران‌های مالی می‌پردازد. او ابتدا مفهوم ریسک و تفاوت میان ریسک کوتاه‌مدت و بلندمدت را شرح و نشان می‌دهد که چگونه تمرکز بیش از حد بر ریسک‌های قابل اندازه‌گیری و کوتاه‌مدت، ما را از تهدیدهای واقعی و نظام‌مند غافل می‌کند. نویسنده با مثال‌هایی از تاریخ مالی مانند بحران‌های ۱۷۶۳، ۱۹۱۴، ۲۰۰۸ و بحران کووید - ۱۹ نشان می‌دهد که بحران‌ها اغلب از تعاملات انسانی و ساختارهای پیچیدهٔ مالی ناشی می‌شوند؛ نه صرفاً از شوک‌های بیرونی. او به نقش سیاست‌گذاری، مقررات، رفتار بانک‌ها و دولت‌ها و حتی فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی در شکل‌گیری یا مهار بحران‌ها می‌پردازد. این نویسنده تأکید می‌کند که مدل‌های ریسک و مقررات، اغلب با نیت کاهش ریسک طراحی می‌شوند اما به‌دلیل ماهیت درون‌زای ریسک و واکنش فعالان بازار، می‌توانند خود به عامل بی‌ثباتی تبدیل شوند. کتاب حاضر با نقد ابزارهای سنجش ریسک مانند ریسک‌سنج‌ها و مدل‌های آماری، هشدار می‌دهد که اتکای بیش از حد به این ابزارها، توهم کنترل ایجاد و ما را نسبت به آسیب‌پذیری‌های واقعی سیستم مالی کور می‌کند. نویسنده بر اهمیت تنوع، شفافیت و نقش سیاست‌گذاری هوشمندانه برای کاهش احتمال بحران‌های نظام‌مند تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که هیچ راه‌حل ساده‌ای برای حذف کامل بحران‌ها وجود ندارد، اما می‌توان با شناخت بهتر ماهیت ریسک و رفتار انسانی، آسیب‌ها را کاهش داد.

چرا باید کتاب توهم کنترل را خواند؟

این کتاب با ترکیب روایت تاریخی، تحلیل اقتصادی و نقد سیاست‌گذاری، تصویری چندلایه از بحران‌های مالی ارائه می‌دهد. خواننده با مطالعهٔ این اثر، درک عمیق‌تری از چرایی تکرار بحران‌ها، محدودیت‌های مدل‌سازی ریسک و نقش سیاست و مقررات در ثبات یا بی‌ثباتی مالی به دست می‌آورد. اثر حاضر برای کسانی که به‌دنبال فهم ریشه‌ای‌تر بحران‌های اقتصادی و مالی هستند، فرصتی برای بازاندیشی دربارهٔ مفاهیمی همچون ریسک، اعتماد به مدل‌ها و نقش دولت‌ها فراهم می‌کند.

خواندن کتاب توهم کنترل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران اقتصاد، مدیریت مالی، سیاست‌گذاری عمومی و علاقه‌مندان به تاریخ بحران‌های مالی مناسب است؛ همچنین برای فعالان بازارهای مالی، مدیران ریسک، سیاست‌گذاران و کسانی که دغدغهٔ فهم چرایی و چگونگی وقوع بحران‌های اقتصادی را دارند، می‌تواند کاربردی و آموزنده باشد.

بخشی از کتاب توهم کنترل

«تبدیل بانک‌ها به ولوو کمکی نمی‌کند

امن‌ترین خودروساز جهان ولوو است. مخترع کمربند ایمنی که آن را در دهه ۱۹۵۰ به‌صورت رایگان در اختیار دیگران قرار داد. خودروی XC۹۰ ولوو در بریتانیا به‌عنوان امن‌ترین خودرو شناخته شد: از زمان عرضه آن در سال ۲۰۰۲، هیچ مرگی از میان سرنشینان گزارش نشده است. هدف ولوو، صفر مرگ‌ومیر است. با این حال، به طرز طعنه‌آمیزی، زنی به نام الین هرتزبرگ در سال ۲۰۱۸ توسط یک خودروی ولوو XC۹۰ خودران کشته شد—اما مقصر خود ولوو نبود. شرکت اوبر که این خودرو را برای آزمایش استفاده می‌کرد، سیستم ترمز خودکار آن را غیرفعال کرده بود. ولوو قصد ترمز کردن داشت، اما نرم‌افزار اوبر چنین اجازه‌ای نداد.

حال فرض کنید مقامات مالی موفق شوند تمام نهادهای مالی را همانند ولوو، محتاط و مطمئن سازند. هیچ سرمایه‌گذاری دیوانه‌واری انجام نشود، همه قوانین را رعایت کنند، و تمام ریسک‌ها به‌درستی سنجیده شوند—همه نهادها محتاط عمل کنند. آیا در این صورت دیگر هیچ بانکی ورشکست نخواهد شد؟ هیچ بحرانی رخ نمی‌دهد؟ همان‌طور که اگر همه قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کنیم، کسی با گوشی حین رانندگی صحبت نکند، کسی مست پشت فرمان ننشیند، و همه سوار بر ولوو باشند، تصادفی رخ نخواهد داد.

آیا مقررات می‌توانند از بحران‌های مالی جلوگیری کنند؟ شواهد دوره پس از جنگ جهانی دوم، یعنی دوران برتون وودز (۱۹۴۴ تا ۱۹۷۲) به‌ظاهر پاسخ مثبت می‌دهند. در آن زمان نظام مالی شدیداً تحت نظارت بود، و در طول ۲۸ سال تنها دو بحران بانکی در سراسر جهان رخ داد. اما آن نظام تقریباً کاملاً ملی بود، با بانکداری فرامرزی بسیار اندک و خدمات مالی گران‌قیمت. شاید آن نظام برای زمان خود مناسب بود، اما نه برای قرن بیست‌ویکم. دنیا تغییر کرد. پس از فروپاشی برتون وودز در سال ۱۹۷۲ و ظهور «اجماع واشنگتن»، بانکداری به‌شدت جهانی شد. مقررات نیز از پی آن آمدند. اما مقررات جدید با گذشته تفاوت داشتند. دیگر تمرکز بر کنترل‌های سخت‌گیرانه نبود، بلکه هدف «مدیریت ریسک» بود—اطمینان از اینکه بانک‌ها همانند ولوو، محتاطانه اداره می‌شوند.»