کتاب قومیت ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی

کتاب «قومیت ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی» نوشتۀ مجتبی مقصودی است و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی آن را منتشر کرده است. این کتاب، با تحلیل روابط قومیت، قدرت و توسعه، خواننده را به درکی عمیق‌تر از ساختار اجتماعی و سیاسی ایران در دوران پهلوی دوم می‌رساند.

درباره کتاب قومیت ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی

کتاب قومیت‌ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی، اثری جامع و تحلیلی است که به بررسی جایگاه و تأثیر اقوام مختلف ایرانی در تحولات سیاسی و اجتماعی دوران پهلوی دوم می‌پردازد. نویسنده در این کتاب تلاش کرده است تا با بهره‌گیری از نظریات متنوع در حوزۀ قومیت، دولت‌ملت‌سازی و روابط بین‌الملل، تعاملات میان دولت مرکزی و اقوام ایرانی را از زوایای مختلف تحلیل کند. این کتاب نه‌تنها به نقش اقوام در درگیری‌ها و چالش‌های سیاسی می‌پردازد، بلکه به تاریخچۀ آن‌ها در ایجاد و تقویت هویت ملی نیز اشاره می‌کند.

کتاب قومیت‌ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی در ۲ بخش اصلی تنظیم شده است. بخش نخست به کلیات و چارچوب نظری اختصاص دارد. در این بخش، نویسنده با مرور نظریات مختلف، به رابطۀ میان قومیت و دولت پرداخته و ساختار قومی ایران را بررسی می‌کند. اقوامی مانند کردها، ترک‌ها، ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، عرب‌ها و لرها به طور مختصر معرفی شده‌اند تا خواننده تصویری کلی از جایگاه و تنوع آن‌ها در ایران داشته باشد. همچنین، پیشینۀ تاریخی اقوام ایرانی از دورۀ صفویه تا پایان سلطنت رضاشاه بررسی شده است، به‌ویژه در زمینه تعاملات آن‌ها با دولت‌های وقت.

در بخش دوم، کتاب به بررسی دقیق‌تر روابط میان دولت مرکزی و اقوام ایرانی در دوران پهلوی دوم می‌پردازد. این دوران به ۴ مقطع زمانی تقسیم شده است: سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۶، که مصادف با اشغال ایران توسط نیروهای متفقین بود؛ سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۳۲، دوره‌ای که با تحولات ملی شدن صنعت نفت همراه بود؛ سال‌های۱۳۳۲ تا ۱۳۴۲، که پس از کودتای ۲۸ مرداد و تغییرات اساسی در فضای سیاسی کشور شکل گرفت؛ و نهایتاً سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷، که اصلاحات ارضی و انقلاب سفید موجب تغییرات عمده‌ای در ساختار اجتماعی و سیاسی ایران شد.

نویسنده در هر مقطع، به تحلیل وضعیت اجتماعی داخلی، سیاست‌های دولت، نقش نیروهای خارجی و اقدامات اقوام مختلف پرداخته است. او نشان می‌دهد که چگونه اقوام گوناگون در قالب‌های انفعالی یا فعالانه در تحولات سیاسی مشارکت داشتند. برای مثال، در برخی دوره‌ها این اقوام در مقابل دولت مرکزی مقاومت کردند و در دوره‌های دیگر به‌عنوان بخشی از تلاش‌های ملی در ساختار سیاسی و اجتماعی کشور نقش ایفا کردند.

آنچه کتاب قومیت‌ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی را ارزشمند می‌کند، نگاه چندوجهی نویسنده به نقش اقوام است. از یک سو، تلاش شده است جایگاه مثبت آن‌ها در تقویت هویت و فرهنگ ایرانی نشان داده شود، و از سوی دیگر، نقش آن‌ها در چالش‌های سیاسی و گاه تنش‌های قومی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه‌گیری کتاب نشان می‌دهد که اقوام ایرانی، علی‌رغم تنوع فرهنگی و زبانی، همواره بخش جدایی‌ناپذیر از تاریخ و تحولات کشور بوده‌اند.

خواندن کتاب قومیت ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به پژوهشگران حوزۀ تاریخ و علوم اجتماعی پیشنهاد می‌کنیم.