کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی

کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی نوشتهٔ سیدسلمان صفوی است. نشر سلمان آزاده این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی در باب ذکر.

درباره کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی

کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی که به قلم یک عرفان‌شناس معاصر و در ۴۰۰ صفحه نوشته شده، به‌وسیلهٔ انتشارات سلمان آزاده و «آکادمی مطالعات ایرانی لندن» منتشر شده است. سیدسلمان صفوی با رویکرد تاریخی، سیر تطور و اجمال و تفصیل مفهوم «ذکر» را با روش «تحلیل گفتمان» و رویکرد عرفانی و‌ جدید بیان کرده است. ذکر از منظر این فیلسوف نوصدرایی، از گفتمان‌های اصلی و مفاهیم کلیدی قرآن، احادیث و ادبیات عرفانی است. ذکر، توسل به اسماء الهی برای تقرب به‌ خداوند و نردبان صعود به لقای او است. ذکر را یکی از ارکان همهٔ طریقت‌های عرفانی در جهان اسلام (مانند شاذلیه، قادریه، مولویه، نعمت اللهیه، ذهبیه، خاکساریه و صفویه) دانسته‌اند.

کتاب حاضر دربردارندهٔ سه بخش است؛ «ذکر در قرآن»، «ذکر در روایات» و «ذکر در ادبیات عرفانی». نویسنده معتقد است که «ذکر» زبان حال اهل دل، زبان معاشقه مُحب با محبوب و زبان مؤآنست با مونس است. در این کتاب به آیات قرآنی، آرای مفسران حکیمی مانند «تستری»، «سلمی»، «قشیری»، «بقلی»، «ابوالفتوح رازی»، «طبرسی»، «شیخ صفی الدین اردبیلی»، «فیض کاشانی»، «طباطبایی» و روایات منقول در کتب معتبر حدیثی مانند «الکافی»، «الوافی»، «وسائل الشیعه» و ادبیات عرفانی به‌ترتیب تاریخی از «مِصْباحُ الشّریعَه و مِفْتاحُ الْحَقیقَه»، منسوب به امام صادق (قرن ۲) تا رسالهٔ سیروسلوک به قلم آیت‌الله العظمی بحرالعلوم (قرن ۱۳) و به شعر عرفانیِ پنج شاعر پارسی به نام‌های سنایی، عطار، مولوی، سعدی و حافظ استناد شده است.

خواندن کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی و نیز به دانشجویان و پژوهشگران ادبیات عرفانی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره سیدسلمان صفوی

سیدسلمان صفوی دارای دکترای فلسفه و فوق‌دکترای فلسفهٔ هنر از دانشگاه لندن، برندهٔ جایزهٔ جهانی کتاب سال ایران، کاشف ساختار معنایی مثنوی معنوی، نویسندهٔ ده‌ها کتاب در حوزهٔ فلسفه، عرفان و قرآن‌شناسی، سردبیر مجلهٔ علمی «ترانسندنت فیلوسوفی»، رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن، خالق «دانشنامهٔ معاصر قرآن کریم» و از فرزندزادگانِ شیخ صفی الدین اردبیلی بوده است. مهم‌ترین کتاب‌های عرفانی سیدسلمان صفوی عبارت است از «ساختار معنایی مثنوی معنوی»، «عرفان ثقلین: مبانی نظری و عملی عرفان و طریقت صفویه»، «مکتب عرفان اجتماعی شیخ صفی الدین اردبیلی» که قبلاً با مقدمهٔ «سید حسین نصر» در لندن و تهران منتشر شده است. «ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی» عنوان اثر دیگری به قلم اوست.

بخشی از کتاب ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی

«معناشناسی ذکر در ادبیات عرفانی: ذکر از جهت معناشناسی و حوزه نظری و عملی در ترابط با ساحت‌های کلیدی عرفان نظری و عملی است. ذکر در ترابط وجودی، معنایی و معنوی با یاد خدا، حق، حبیب، محبوب،  هو، عشق، حلقه‌ی عشاق، انس، اسماالله، تسبیح، تهلیل، تحمید، تکبیر،  اخلاص، دل، سلوک، تهذیب نفس، ترقی معنوی، وحدت ذکر ، ذاکر و مذکور، لقاالله، ملکوت، علم، ایمان، یقین، توکل، انشراح دل، حسن خلق، حسن سخا، خشیت، و معموری دل، طعام عارفان، مشتاقان. اولیا الله، باطن، مشاهده، حضور، کشف، عرش خدا، فکر، تهجد، حیات دل، وصال، تضرع، مفتاح جان، خلوت، هدایت، فنا و بقا، است. ذکر از سویی عمل است و از سویی معرفت و عشق است. ذکر مشاهده‌ی این نکته است که خداوند تو را می‌نگرد و تو هم با قلبت او را که نزدیک توست، ببینی. ذکر تجلی محبوب است در دل محب. ذکر وحدت حب و حبیب و محب است. ذکر یک منظومه‌ی ربانی است که خورشیدش حق تعالی، قمرش دل عاشق و ستارگانش تزکیه، تهجد، تضرع، تعاشق، و مشاهدت است. ذکر بدایتش یقظه و شوریدگی و غایتش وصال و مستی است. دل محل اصلی ذکر خداست. با ذکر حرکت جوهری در نفس ایجاد میشود و انسان برینِ متولد می‌شود.

ذکر در هنرهای تجسمی: اذکار الهی مانند واژه های مقدس «هُو»، الله، حق، لا اله الا الله، لا هو الا هو، بسم الله الرحمن الرحیم، سبحان الله، حسبناالله و نعم الوکیل، یا علی، .... از دیرباز با طنازی در هنر خوشنویسی و کتیبه‌سازی در معماری، قلمزنی  و...؛ دل و هُوش و قلب و خیال هنرمندان را مجذوب خویش نموده، و از قدیم‌ترین ایام آن‌ها را به هنر نمای‌های شگرف در جلوه‌گری هنری اذکار الهی هدایت نموده است. کتیبه‌های اذکار الهی در معماری های شکوهمند جهان اسلام فراوان است. به ترتیب تاریخی مثل کتیبه‌های بقعه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی در اردبیل، مسجد شیخ لطف الله در اصفهان، مسجد گوهرشاد در مشهد، و.....  «گنبد الله الله» بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بهترین تجلی ذکر در هنر معماری است. بقعه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی دارای کتیبه‌های زیادی در باب ذکر است و به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شده است.»