کتاب قاضی تحکیم

کتاب قاضی تحکیم نوشتهٔ مرتضی نوذری کامل است و انتشارات راه بصیرت آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب قاضی تحکیم

کتاب قاضی تحکیم حقوقی و در خصوص داوری و شغل قاضی و وظایف محوله قضات است.

مرحوم شهید اول در کتاب لمعه آورده که شرایط قاضی منصوب (نصب از جانب امام معصوم (علیه السلام) - بلوغ - عقل - حلال‌زادگی - عدالت - ایمان - اهلیت فتوا داشتن یعنی مجتهد بودن - مرد بودن - بینایی - قدرت نوشتن) لازم نیست در قاضی تحکیم باشد که این مطلب محل اختلاف فقهاء است؛ تا حدی که خود شهید اول در کتاب دروس فرموده که شرایط قاضی تحکیم دقبقا همان شرایط قاضی تحکیم است و این قول اخیر، نظر محقق در شرائع و علامه در قواعد است.

توجیه کلام شهید اول :

شهید ثانی (رحمه الله) در روضه البهیه دو توجیه برای این حرف شهید اول (رحمه الله) آورده است.

توجیه اول: احتمال می‌رود شهید اول شرائط قاضی تحکیم را از مجموع شرایط قاضی منصوب استثنا کرده است؛ بدین معنا که قاضی تحکیم لازم نیست همه شرایط قاضی منصوب را با هم داشته باشد، بلکه اگر نصب از جانب امام (علیه السلام) را نداشته باشد، باز هم می‌توان به عنوان قاضی تحکیم انتخاب شود.

توجیه دوم: احتمال می‌رود مرحوم مصنف دو قید «قدرت نوشتن و بینایی» را از قاضی تحکیم مستثی کرده است؛ چنانچه این دو قید در قاضی منصوب نیز محل خلاف بود چون بعضی از فقاء قائل بودن که این دو قید از شروط قاضی منصوب است و برخی این دو قید را لازم نمی‌دانستند. (یکی از دلائلی که ثابت می‌‌کند این دو قید برای قاضی منصوب است و نه قاضی تحکیم این است که قاضی تحکیم فقط بین دعوای خصمین رسیدگی می‌کردند نه مانند قاضی منصوب که وقایع اختلافی زیادی را باید رسیدگی کند.)

یکی از اقسام قاضی، قاضی تحکیم است که بنابر نظر فقهایی نظیر شهید اول و شهید ثانی که از شرایط قاضی "اجتهاد خود قاضی" را شرط می‌دانند، فقط در عصر معصوم (علیه السلام) تحقق می‌یابد.

شش قید مهم در تعریف قاضی تحکیم بدین شرح است:

اول: قاضی تحکیم شخصی است که طرفین و خصمین بر او راضی می‌شوند.

دوم: رضایت طرفین دعوا بر این شخص برای حکم دادن و اجرای حق است در بین آنان.

سوم: قاضی تحکیم انتخاب می‌شود لکن درحالی که از جانب امام (علیه السلام) قاضی منصوب وجود دارد.

چهارم: این شخص (قاضی تحکیم) فقط در زمان امام (علسه السلام) مشروعیت دارد.

پنجم: حکم این بر طرفین دعوا نافذ است.

ششم: این قید که بین فقه اختلاف است در این است که قاضی تحکیم لازم نیست دارای همه شرایط قاضی منصوب باشد که برخی نظیر محقق و علامه این حرف را قبول ندارند و در برخی دیگر نیز که به این قول قائل هستند، اختلاف وجود دارد که قاضی تحکیم کدام شرایط و یا شرط را لازم نیست دارا باشد. لکن بالاجمال باید دانست که احسن الاقوال در این قید، این است که قائل شویم قاضی تحکیم لازم نیست همه شرایط را با هم دارا باشد؛ بلکه لازم نیست شرط نصب از جانب امام (علیه السلام) در او باشد.

خواندن کتاب قاضی تحکیم را به چه کسانی پیشنهاد می‌‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران و دانشجویان حقوق پیشنهاد می‌کنیم.