کتاب هدفمندی یارانه ها

کتاب هدفمندی یارانه ها نوشتهٔ علیرضا گرشاسبی و رضوان آقامیرزایی است و انتشارات چاپ و نشر بازرگانی آن را منتشر کرده است. این کتاب آسیب‌شناسی مرحلهٔ اول و پیش‌بینی آثار مرحلهٔ دوم هدفمندکردن یارانه‌هاست.

درباره کتاب هدفمندی یارانه ها

یارانه، پرداخت انتقالی بلاعوض نقدی و غیرنقدی است كه دولت به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای افزایش قدرت خرید مصرف‌كنندگان یا افزایش قدرت فروش تولیدكنندگان، عادلانه‌ترکردن توزیع درآمد، ثبات اقتصادی و جبران پیامدهای خارجی ناشی از سیاست‌های دولت در راستای حفظ یا ارتقای رفاه اجتماعی پرداخت می‌كند. با وجود این، افزایش حجم یارانه‌ها خود می‌تواند زمینه‌ساز مشكلات متعدد شود. در اقتصاد ایران ناعادلانه‌بودن توزیع، تحمیل هزینه‌های سنگین بر دولت، به‌روز و انحراف در تخصیص منابع از جمله مشكلاتی است که نظام پرداخت یارانه انرژی به بار آورده است. مشكلات مذكور سیاست‌گذاران را بر آن داشت، با تدوین و تصویب «قانون هدفمند كردن یارانه‌ها» درصدد رفع مشکلات برآیند.

اجرای مرحلهٔ اول «قانون هدفمند كردن یارانه‌ها» در آذر ماه سال ۱۳۸۹ آغاز شد و در حال حاضر، پس از گذشت ماه‌ها از اجرای مرحلهٔ اول قانون هدفمندكردن یارانه‌ها و وقوع نوسان‌های بسیار در بازارهای گوناگون، بحث و بررسی درخصوص اجرای مرحلهٔ دوم قانون مزبور به ضرورتی مهم برای مسئولان كشور تبدیل شده است. با تغییر نرخ ارز در كشور اصلاح قیمت‌ حامل‌های انرژی نیازمند تغییرات بیشتری نسبت به زمان تصویب قانون است. ضمن آنكه، تغییرات زیاد نرخ ارز عملاً موفقیت گام‌های باقیمانده از قانون هدفمندی را با تردید روبه‌رو خواهد ساخت. لذا اجرای موفق «قانون هدفمندكردن یارانه‌ها» در مرحلهٔ دوم، آسیب‌شناسی اجرای مرحلهٔ اول را طلب می‌كند تا نتایج حاصل از آن در كنار تجربهٔ سایر كشورها، در اجرای سیاست هدفمندی، زمینه‌های لازم برای اجرای مرحلهٔ دوم را فرآهم آورد. بنابراین، اجرای گام‌های باقیمانده از یكسو نیازمند بررسی تجربه سایر كشورها و از سوی دیگر بهره‌مندی از تجارب اجرای مرحلهٔ اول قانون و پیش‌بینی آثار در مرحلهٔ دوم برای اصلاح روش‌های اجرایی است.

این کتاب به آسیب‌شناسی مرحلهٔ اول «قانون هدفمندكردن یارانه‌ها» و بررسی آثار اجرای مرحلهٔ دوم می‌پردازد. کتاب هدفمندی یارانه ها مؤلفه‌های مهم در اجرای قانون در كشور، شیوهٔ قیمت‌گذاری، نحوهٔ اجرای مرحلهٔ اول، تجربهٔ كشورهای منتخب و ارزیابی آثار اجرا در مرحلهٔ دوم را شامل می‌شود. 

خواندن کتاب هدفمندی یارانه ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ اقتصاد پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هدفمندی یارانه ها

«یارانه و انواع آن

یكی از مهمترین ابزارهای دولت‌ها برای حمایت از تولیدكنندگان و مصرف‌كنندگان داخل كشور، پرداخت یارانه است. در واقع یارانه نوعی كمك دولتی است كه از بُعد مصرف به مصرف‌كنندگان اجازه می‌دهد كالا و خدمات را در قیمت‌های پایین‌تری از قیمت بازار خریداری كنند و از بُعد تولید سبب كاهش هزینه‌های تولید و یا افزایش درآمد تولید‌كنندگان در مقایسه با وضعیت بدون مداخله دولت می‌شود. حال تعاریف متعددی از یارانه ارایه شده كه در ادامه برخی از مهمترین آن‌ها ارایه شده است.

 تعاریف مختلف یارانه

براساس تعریف (OECD) هر معیاری كه قیمت مصرف‌كننده را كمتر از قیمت بازار و قیمت تولیدكننده را بالاتر از قیمت‌های بازار آزاد تعیین كند و نیز هزینه‌های تولید و مصرف را كاهش دهد، یارانه نام دارد.

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) هرگونه اقدام دولت را كه هزینه‌های تولید و قیمت‌های پرداختی مصرف‌كننده را كاهش و قیمت‌های دریافتی تولیدكنندگان را افزایش دهد، یارانه می‌نامد.

هرگونه پرداخت انتقالی که به منظور حمایت از اقشار کم درآمد و بهبود توزیع درآمد، از محل خزانه دولت و هر آنچه می‌تواند به خزانه دولت واریز شود به صورت نقدی یا غیر نقدی به خانوارها و تولیدکنندگان تعلق گیرد، یارانه نام دارد. علاوه بر این، در برخی تعاریف از یارانه به عنوان تفاوت قیمت تمام شده (قیمت واقعی بازار) با قیمت ارائه شده کالا از سوی دولت نیز تعبیر شده است.

صرف نظر از تعریف، یارانه به عنوان ابزاری برای حمایت از اقشار اجتماعی و یا فعالیت‌های اقتصادی و بازتوزیع بعد از تولید به شمار می‌آید. دولت‌ها با اعطای یارانه می‌كوشند قدرت خرید طبقات اجتماعی و یا توان تولید و رقابت فعالیت‌های اقتصادی را تقویت کنند. ساده‌ترین شکل یارانه، آن بخش از منابعی هستند که مستقیم در بودجه دولت قرار می‌گیرد.»