کتاب سازمان و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران

کتاب سازمان و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران نوشتهٔ علیرضا مقدسی است و انتشارات چاپ و نشر بازرگانی آن را منتشر کرده است.

کتاب سازمان و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران

گمرک و فرایند خدمات گمرکی، مرز تعامل اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی و تامین‌کننده منافع ملی و عامل پیشبرد سازوکارهای قانونی و حقوقی است. لذا کیفیت ارائه خدمات گمرکی در هر کشور و هر نظام اقتصادی معرف سطح مدیریتی و کیفیت کارامدی آن کشور و نظام است.

گمرک ایران با درک حساسیت جایگاه خود در فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی خارجی و نیز نقش آن در افزایش منافع ملی و با توجه به وظایف و مسئولیت‌های سازمانی تلاش می‌نماید تا ضمن اجرای قوانین و مقررات جاری کشور و ایجاد تسهیلات مناسب در چارچوب قوانین و مقررات و بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعات و تجهیزات پیشرفته، حذف تشریفات زاید و افزایش کیفیت خدمات گمرکی و رضایت‌مندی خدمت‌گیرندگان و همچنین ارتقای کارآیی نظام گمرکی علاوه بر حمایت از حقوق شهروندان ایرانی و فراهم‌سازی بستر مناسب جهت رونق اقتصادی، در جهت تحقق اهداف توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور گام‌های مؤثری بردارد.

گمرک جمهوری اسلامی ایران عهده‌دار مسئولیت خطیر اجرای سیاست‌های اقتصادی و تجاری در مرزهای رسمی کشور است. تحولات سیاسی و اقتصادی جهان و خصوصاً منطقه، طی سالیان اخیر، ضرورت اتخاذ روش‌های روزآمد و پذیرش امور عدیده‌ای را علاوه بر تکالیف گذشته به این سازمان تحمیل کرده است. در حال حاضر گمرک صرفاً یک سازمان اجرایی و تأمین‌کننده منابع درآمدی دولت نیست، بلکه با کارکردهای کنترلی و نظارتی خود، از عوامل مؤثر در تسریع روند توسعه، افزایش میزان سرمایه‌گذاری خارجی، انتقال دانش فنی، حمایت از صنایع نوپای ملی، تنظیم بازار عرضه و تقاضا، تثبیت قیمت‌ها، ایجاد تعادل در تراز پرداخت‌ها، اشتغال‌آفرینی، تسهیل ترانزیت کالا و افزایش درآمد ارزی حاصله، رعایت مسائل امنیتی، ارتقای سطح بهداشت و سلامت جامعه، اعمال قوانین سازمان انرژی اتمی و کنترل مواد پرتوزا، رعایت مقررات زیست‌محیطی و محافظت از لایه ازون، اجرای قانون استاندارد ملی، برقراری انواع قرنطینه‌های ضروری، مبارزه با تجارت مواد مخدر، اسلحه و مواد منفجره، پول‌شویی، تجارت گونه‌های حیوانی و گیاهی در معرض خطر انقراض، سلاح‌های شیمیایی و تروریسم و حفظ میراث فرهنگی کشور محسوب می‌گردد.

با توجه به وظایف، مسئولیت‌ها و اختیارات گمرک ایران که طبق قانون امور گمرکی تفویض شده، همچنین نظارت بر حسن اجرای مقررات عمومی صادرات و واردات، شناخت سازمان گمرک و وظایف و اختیارات و حدود و حوزه عمل گمرک، اعم از واحدهای اجرائی و ستادی؛ شرح و تفکیک وظایف سازمانی‌هایی که به‌صورت تنگاتنگ با گمرک انجام وظیفه می‌‌کنند، برای دانشجویان که مجریان و مدیران آینده این سازمان اقتصادی خواهند بود و همچنین برای تجار، کارگزاران گمرکی و متقاضیان استخدام و کارکنان گمرک از اهمیت خاصی برخوردار است، بخصوص با توجه به نقش حساسی که گمرک در تحقق اهداف برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد، ضرورت شناخت بیشتر وظایف و اهداف سازمان گمرکی احساس می‌شود که با قلم پژوهشگران متخصص در این حوزه‌ها عملی خواهد شد. زیرا آنچه مدیران برجسته در سینه دارند، گنجینه باارزشی برای علم و هنرمدیریت است، و مکتوب‌کردن آن‌ها خدمت بزرگی به جامعه کشورمان است.

کتاب حاضر در هشت فصل ارائه شده که عناوین آن‌ها در فهرست کتاب ذکر شده است. این کتاب مطابق با عنوان و سرفصل‌های درس دانشگاهی سازمان و وظایف گمرک ایران بوده و حاصل سال‌ها تجربه شغلی و تدریس در دانشگاه‌ها (دانشگاه علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای علوم و تحقیقات و تهران مرکز) است که اطلاعات به‌روز و جامعی از سازماندهی و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران را دربردارد.

خواندن کتاب سازمان و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب اثر جامع و به‌روزی است که با نگرش فرایندی به سازمان و وظایف گمرک ایران در مجموعه‌ای یک‌پارچه و مرتبط به هم برای پژوهشگران، مدیران، دانشجویان، تجار و حق العمل‌کاران تنظیم شده است و مطالب آن در سازمان‌های ذی‌مدخل در بازرگانی خارجی به صورتی گسترده می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از این کتاب تجار، شرکت‌های بازرگانی، کارگزاران گمرکی، سازمان‌های مرتبط با تجارت خارجی، کارکنان گمرک ایران، دانشجویان کاردانی وکارشناسی امور گمرکی، مدیریت امور گمرکی، مدیریت و بازرگانی دریایی (گرایش گمرکی) و سایرعلاقه‌مندان می‌توانند بهره ببرند.

بخشی از کتاب سازمان و وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران

سابقه اولیه گمرک همچنان در ابهام قرار دارد و دانش ما درباره گمرک در دوران باستان بسیار ناچیز است. آدام اسمیت (کمیسیونر گمرک اسکاتلند) در کتاب معروف خود به‌نام "ثروت ملل" اشاره می‌کند که گمرکات به مفهوم پرداخت‌های همیشگی، از زمان‌های بسیار دور وجود داشته است، اما خود اسمیت نیز نتوانسته زمان اولین عملیات گمرکی را در کتابش ذکر کند. عبارت زیر در کتابی که به‌وسیله،“S.J Delaet”  نوشته شده است، اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه ارائه می‌دهد. وی در این عبارت می‌گوید: "قدیمی‌ترین اطلاعات موجود درباره سازمان گمرک در یونان به عصر "هومر" (حماسه‌سرای بزرگ یونانی) بازمی‌گردد. در آن دوره مالیات‌های ساده‌ای بر تجارت وضع می‌شد که این مالیات‌ها از دو لحاظ با عوارض وضع شده در دوران بعد متفاوت بودند. اول اینکه، این مالیات‌ها براساس ارزش کالاها تعیین نمی‌شدند، یعنی میزان این مالیات‌ها درصد معینی از ارزش کالاهای مشمول مالیات نبود و دوم اینکه این مالیات‌ها به‌صورت داوطلبانه و تخمینی پرداخت می‌شدند، یا حداقل ظاهر قضیه این‌طور نشان می‌داد. معمولاً مالیات‌ها به شکل هدایایی از سوی بازرگانان خارجی به بزرگانی که تجارت در منطقه آن‌ها صورت می‌گرفت، پرداخت می‌شد و تجار درقبال این هدایا حمایت یا رفتار ویژه‌ای از این بزرگان انتظار داشتند. با وجود اینکه پرداخت این‌گونه هدایا در ظاهر، امری داوطلبانه بود، اما اگر بازرگانی از پرداخت این هدایای مرسوم به پادشاه یا شاهزاده امتناع می‌کرد، از حق تجارت با سرزمینی که به آن حاکم تعلق داشت، محروم می‌شد.

هرچند به یمن تلاش‌های مورخان و باستان‌شناسان ما اکنون مدارک تاریخی قطعی از وجود گمرک به صورت پراکنده در دوران باستان دراختیار داریم، اما این‌گونه اطلاعات محدود هستند. به عبارت دیگر، دانش ما از گمرک در دوران باستان بیشتر ترکیبی است از مجموعه نکات پراکنده تا سلسله مطالبی روشن و به هم پیوسته که با به هم وصل کردن این نکات (یا به بیان دیگر پاره‌های کوچک اطلاعات) می‌توان تصویری کلی از گمرک در عهد باستان به‌دست آورد.

همگان با این گفته موافقند که قدیمی‌ترین تمدن‌های بشر در بین‌النهرین (حوزه رودهای دجله و فرات)، مصر (حوزه رود نیل)، شبه قاره هند (حوزه رود ایندوس) و سرزمین چین (حوزه رود زرد) به منصه ظهور رسیده‌اند. از آنجا که گمرک یکی از قدیمی‌ترین سازوکارهای مالی است، تصویر پیدایش گمرک در گهواره‌های تمدن بشری نیز منطقی به‌نظر می‌رسد. با توجه به اهمیت تجارت دریایی در عهد باستان (به‌ویژه در منطقه مدیترانه)، یونان و مدیترانه را نیز باید به‌عنوان پنجمین منطقه پیدایش گمرک به مناطق پیش‌گفته افزود. با توجه به اینکه هم‌اکنون اطلاعات فراوانی درمورد گمرک روم در دسترس است، روم را نیز باید وارد این فهرست کرد.

"بین‌النهرین" از واژه‌ای یونانی به مفهوم بین دو رودخانه مشتق می‌شود و همان‌طور که از واژه یونانی آن نیز قابل استنباط است، به منطقه تاریخی بین دو رود دجله و فرات اشاره دارد. در هر حال، این واژه همچنین می‌تواند منطقه وسیع‌تری را که شامل بخش‌هایی از سوریه، ترکیه و عراق می‌شود، دربرگیرد. در آغاز سخن باید گفت که اطلاعات چندان روشنی درمورد سازمان و وظایف گمرکات باستانی در منطقه بین‌النهرین و یا اینکه آیا حقوق گمرکی یا عوارض و مالیات‌های مشابهی حتی در آن عهد وجود داشت یا خیر در دست نیست. در هر حال، به دلیل آنکه بین‌النهرین عموماً و به‌طور گسترده به‌عنوان مهد یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری شناخته شده است، حذف این منطقه از تاریخ جهانی گمرک مناسب به‌نظر نمی‌رسد.