کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان

کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان نوشتهٔ مهدی شمیاتی در انتشارات نظری به چاپ رسیده است. 

درباره کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان

معماری یکی از مهم‌ترین مظاهر فرهنگ تمدن ملت‌ها محسوب می‌شود و در شکل‌گیری آن عواملی همچون جغرافیا، حکومت، دین، فرهنگ، میراث دوران‌های قبل و حتی اقتصاد نیز تأثیرگذار است. هنر معماری دودمان هخامنشی به‌عنوان نخستین شاهنشاهـی بزرگ ایران، هنـری درباری و متأثر از ملل تابعه این شاهنشاهـی، ماننـد بین‌النهرین، ایـلام، اورارتـو و. .. بود. از این میان کاخ‌سازی هخامنشیان که بخش عمده‌ای از معماری این دوره را به خود اختصاص داده بود؛ در پاسارگاد، تخت‌جمشید و شوش قابل‌پیگیری است. با سقوط هخامنشیان و به قدرت رسیدن سلسله‌های سلوکی و سپس اشکانی، معماری هخامنشی نیز افول کرد و اشکانیان در معماری سبک جدیدی به وجود آوردند که توسط جانشینان آن‌ها یعنی ساسانیان ادامه پیدا کرد و به تکامل رسید. معماری ساسانی شامل طیفی از بناهای متنوع از قبیل کاخ‌ها، بناهای دینی، پل‌ها و استحکامات نظامی می‌شد.

 باتوجه‌به این شاخصه‌ها سؤال اصلی بدین‌گونه مطرح می‌شود: وجوه اشتراک و افتراق میان معماری کاخ‌های دوره‌های هخامنشی و ساسانی چه بود؟ آن‌گونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد، در خصوص وجوه اشتراک می‌توان به درون‌گرایی بناها و تأکید بر کاخ سازی برای نشان‌دادن قدرت و عظمت حکومت در هر دو دوره اشاره کرد؛ ستون و سقف‌های مسطح در معماری کاخ‌های هخامنشی، و ایوان و گنبد در کاخ‌های ساسانی، از جملهٔ وجوه افتراق دو دورهٔ هخامنشی و ساسانی به شمار می‌آیند. همچنین باتوجه‌به پژوهش‌های انجام شده دربارهٔ ساختار کاخ سازی، نوع مصالح و نقشه در این دو دوره متفاوت بوده‌اند.

 پژوهش حاضر در این کتاب با توجه‌ به سرشت تحقیقات تاریخی به روش نظری و شیوهٔ توصیفی - تحلیلی و در تطبیق معماری ادوار موردبحث، انجام گرفته است. به‌طورکلی، معماری کاخ‌های دورهٔ ساسانی بیشتر تحت‌تأثیر دستاوردهای اشکانیان بوده تا دورهٔ هخامنشیان، آن‌گونه که ظاهراً ممکن است به نظر آید.

کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان معماری و علاقه‌مندان به معماری‌های قدیمی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هنر معماری کاخ های ایران باستان

ایران کشوری با قدمت تاریخی و با سابقۀ فرهنگی و تمدنی طولانی است. معماری ایران که یکی از غنی‌ترین نمونه‌های معماری بومی با دستاوردهای فرمی و نیارشی قابل ذکر در جهان است، در گذر از دوران اسلامی نیز به یکی از نمونه‌های موفق معماری مفهومی، معناگرا و عرفانی بدل شد. برای رسیدن به این مقصود، از یک سو نقشه‌های معماری کاخ‌ها، و مصالح و عناصر معماری آنها را تحلیل، و از سوی دیگر مستندات تاریخی را بررسی می‌کنیم. در دورۀ هخامنشی به‌عنوان نخستین شاهنشاهی بزرگ ایران و باتوجه‌به گستردگی این شاهنشاهی و تنوع ملل تابعه با فرهنگ‎ها و آداب‌ورسوم مختلف، با بهره‌گیری از اندیشه ایرانی و هنر هنرمندان و معماران و مهندسین ملل تابعه خود، بناهایی شامل کاخ‎ها، کوشک‎ها و پرستشگاه‎هایی در پایتخت و شهرهای بزرگ ساخته شد و ستون را به‌عنوان عنصر مهم در ساخت کاخ‌ها به کار می‌بردند. اشکانیان با درآمیختن طرح‎های ایرانی و یونانی، موفق شدند معماری نوینی را بنیان‌گذاری نمایند.

از دوره پارت آثار معماری اندکی در داخل محدوده کنونی ایران وجود دارد، بیشتر آثار معماری پارت‎ها در کشورهای همسایه ایران قرار دارند. بااین‌وجود، آنچه در دوره پارتی دارای اهمیت ویژه‌ای است این است که دو عنصر مهم در معماری به وجود آمد که تأثیر بسیار زیادی برمشماری دورهٔ ساسانی گذاشت: یکی از این دو عنصر، ایوان بود و دیگری گنبد. در این دوره مصالح بناها را سنگ لاشه، خشت و گل، آجر، گچ و ملات ساروج تشکیل می‌داد. معماری دورهٔ ساسانی، در حقیقت دنبالهٔ معماری پارتی است؛ زیرا مبنا و نماد معماری ساسانیان، آثار تاریخی و ارزشمند شهرگور (فیروزآباد)، آتشکده و قلعه دختر آنجاست که توسط اردشیر ساسانی ساخته شده‌اند.