کتاب برنامه ریزی آموزشی

کتاب برنامه ریزی آموزشی نوشته محمدرضا نیستانی راهبردهای بهبود کیفیت در سطح یک واحد (مدرسه، واحد دانشگاه و آموزش مجازی) را تشریح کرده است.

 درباره کتاب برنامه ریزی آموزشی

مجموعۀ حاضر یک اثر کاربردی در حوزۀ برنامه‌ریزی در سطح واحد آموزشی است. این نوشتار چندین ویژگی‌ دارد: اول آنکه کمتر به تعاریف، اصول و مبانی برنامه‌ریزی آموزشی می‌پردازد. هدف نخست این اثر، کمک به دانشجویان و دست‌اندرکاران آموزش و پرورش کشور است، تا بتوانند در عمل به کار برنامه‌ریزی مبادرت نمایند. بنابراین کتاب حاضر برای کسانی نوشته شده که به دنبال کسب توانایی عملی در برنامه‌ریزی آموزشی هستند.

اگر کسی بخواهد برای بهبود کیفیت آموزش در مدرسه، واحد دانشگاهی یا آموزش مجازی به برنامه‌ریزی مبادرت ورزد، این اثر رهنمودهای عملی و عینی را در این زمینه فراهم می‌آورد. این مجموعه به‌گونه‌ای نگارش یافته است که مدیران و برنامه‌ریزان در محیط‌های آموزشی با پیروی از الگوهای طرح شده در آن بتوانند به برنامه‌ریزی آموزشی اقدام نمایند.

ویژگی دوم این مجموعه، ارائۀ فرایند و الگوی خاصی از برنامه‌ریزی است که می‌تواند در هر واحد آموزشی مورد استفاده قرار گیرد. نگارنده تلاش کرده است تا به بررسی روندهای برنامه‌ریزی آموزشی در سه حوزۀ مختلف، یعنی برنامه‌ریزی در سطح مدرسه، برنامه‌ریزی در سطح واحد دانشگاهی و برنامه‌ریزی آموزشی در سطح مرکز آموزش الکترونیکی بپردازد. تمامی روندها، روش‌ها و الگوهای برنامه‌ریزی آموزشی ارائه شده در این مجموعه براساس تعریف زیر از برنامه‌ریزی آموزشی بنا شده است:

«برنامه‌ریزی آموزشی عبارت است از شکل‌گیری یک گروه برنامه‌ریزی به‌منظور بررسی و شناسایی وضعیت کمّی و کیفی یک واحد آموزشی، تشخیص نقاط قوت و ضعف، محدودیت‌ها و منابع و امکانات واحد، تدوین اهداف برنامه برای رفع کمبودها و بهبود کیفیت آموزش، تعیین ‌سیاست‌های اجرایی برای رسیدن به اهداف، اولویت‌بندی در ‌سیاست‌های اجرایی تدوین شده، برنامه‌ریزی برای عملیاتی کردن ‌سیاست‌های اجرایی اولویت‌دار، اجرا و در نهایت ارزیابی برنامه‌های اجرایی».

تمامی بخش‌های این اثر بر مبنای همین تعریف از برنامه‌ریزی آموزشی توضیح و تبیین شده است. در این مجموعه کوشش شده تا براساس تعریف پیشین، چگونگی برنامه‌ریزی برای بهبود کیفیت آموزش در سطح مدرسه، دانشکده و مرکز یادگیری الکترونیکی به‌طور عینی و عملی تشریح شود.

فصل اول این مجموعه، «ویژگی‌های عمدۀ برنامه‌ریزی در سطح واحد آموزشی» را معرفی می‌کند. این قسمت پیش‌درآمدی خواهد بود برای ورود به مباحث برنامه‌ریزی آموزشی در سطح مدرسه، دانشگاه و واحد مجازی. در این قسمت به تبیین گامهای برنامه‌ریزی در سطح واحد آموزشی اشاره و هر مرحله با ذکر نمونه‌هایی توضیح داده می‌شود.

در بخش‌های‌ بعدی این اثر به‌طور جداگانه به روند برنامه‌ریزی آموزشی در سطح مدارس، واحد دانشگاهی و واحد مجازی پرداخته می‌شود. در این بخش‌ها، نخست به بررسی جایگاه برنامه‌ریزی برای بهبود کیفیت هر واحد آموزشی اشاره می‌گردد. سپس، به تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های تشکیل‌دهندۀ برنامه‌ریزی و در نهایت به مراحل برنامه‌ریزی آموزشی پرداخته‌ می‌شود. در این بخش‌ها، خواننده به‌طور عملی و عینی، گامهای برنامه‌ریزی آموزشی و شیوه‌های کاربردی آن‌را در سطح مدرسه، واحد دانشگاهی یا مرکز الکترونیکی خواهد آموخت.

بنابراین بخش‌های عمدۀ این مجموعه در خصوص فرایند و گام‌های برنامه‌ریزی در سطح واحد آموزشی است و در آنها به‌طور مفصل و با تمام جزئیات مراحل برنامه‌ریزی آموزشی شرح داده می‌شود. طبیعی است که اگر خوانندگان فرایندها و روندهای برنامه‌ریزی آموزشی در این زمینه‌ها را بیاموزند، به سادگی می‌توانند مراحل برنامه‌ریزی آموزشی را به حوزه‌های دیگر همچون آموزش روستایی، صنعتی، بازرگانی، محیط‌زیستی، بهداشت عمومی و مسائل اجتماعی نیز تعمیم دهند.

برای درک کامل مطالب کتاب، نگارنده در متن خوانندگان را به پیوست‌های مختلف که در پایان کتاب ارائه شده ارجاع می‌دهد. این پیوست‌ها از نظر کاربردی گاهی بیش از اصل مطالب کتاب اهمیت دارد و در برگیرندۀ عوامل و معیارهای کیفیت همراه با پرسشنامه‌هایی است که به‌طور معمول برای ارزیابی وضعیت موجود واحد آموزشی تدوین شده‌اند. به خوانندگان گرامی توصیه می‌شود که برای درک عینی مطالب ارائه شده از مطالعۀ پیوست‌های هر موضوع غفلت نورزند.

ویژگی بارز و کلی اثر آن است که برگرفته از تجربه‌های ارزیابی و برنامه‌ریزی نگارنده است. برخلاف آثار دیگر نویسنده، از جمله آموزش عالی در عصر رایانه که ضمن واکاوی و تحلیل‌ علمی، بر شانۀ اندیشه‌های دیگران نشانده شده و مملو از نتایج پژوهشی و یافته‌های دیگران است، یا اصول و مبانی دیالوگ: روش شناخت و آموزش و تفکر انتقادی: مبنای شناخت و آموزش که مبتنی بر تحلیل‌ انتقادی و اندیشه‌های فلسفی‌اند، اثر حاضر به‌طور کامل متکی به تجربه‌های اجرایی، پژوهشی و آموزشی نگارنده است و در آن کمتر به مطالعات دیگر پژوهشگران پرداخته شده است.

 خواندن کتاب برنامه ریزی آموزشی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 دست اندرکاران امر برنامه ریزی آموزشی مخاطبان این کتاب‌اند.