کتاب دریافت مفهوم مکان، پاسخ به نیاز زمان: طراحی معماری در بافت تاریخی اصفهان

«دریافت مفهوم مکان، پاسخ به نیاز زمان: طراحی معماری در بافت تاریخی اصفهان» نوشته عاطفه کرباسی( -۱۳۵۸)(استادیار دانشگاه شهید بهشتی) و علی سلطانی( -۱۳۵۷)، به همراه مقدمه‌ای از مهرداد قیومی بیدهندی ( -۱۳۳۸) استادیار دانشگاه شهید بهشتی است. موضوع مطالعه و طراحی در این کتاب، تصمیم‌گیری طراحانه در باب عرصه‌ای وسیع؛ پشت گنبد مسجد جامع عباسی در شهر اصفهان است که در دل خود «باغ زره‌سازان» را جای داده است و خاطرات مبهمی از گذشته را در خود پنهان دارد. این عرصه از شمال به مسجد جامع عباسی، از شرق به محور حسن‌آباد، از غرب به خیابان استانداری و از جنوب به مادی فرشادی می‌رسد. نقشه کامل مجموعه به همراه نام مکان‌ها و معابر در صفحه ۱۰۰ قابل ملاحظه است. برای تصمیم‌گیری و طراحی در این بافت باارزش ابتدا می‌بایست مؤلفه‌های مهم مکان را کاوید. این کاویدن از جوانب گوناگون تاریخی، اجتماعی، کالبدی و طبیعی، «دریافت مفهوم مکان» نامیده شده است. کتاب ابتدا با اتکا به منابع نوشتاری و تصویری و نیز تاریخ شفاهی، به جست‌وجو در گذشته تاریخی بستر کلان طراحی، میدان نقش‌جهان و محوطه جنوب میدان یعنی پشت مسجد جامع عباسی می‌پردازد. سپس در معرفی دقیق‌تری از وضعیت کالبدی و طبیعی بستر طراحی، بر معابر و بناهای تاریخی ارزشمند، ازجمله خانه‌های قابل حفظ و عناصر طبیعی مکان، تحقیقی میدانی و دقیق‌تر می‌کند. مطالعه اجتماعی در بستر طراحی، در تأیید و تکمیل مطالعات تاریخی و کالبدی مبنی بر ارزشمند بودن مکان و پر بودن آن از پتانسیل‌ها، نشان می‌دهد محله پشت مسجد از نظر اجتماعی نیز کانونی قابل توجه بوده است و هنوز سایه‌هایی از عملکرد گذشته خود را در دل خانه‌های باقی‌مانده از امامان جمعه مسجد جامع عباسی یا نوادگان سرشناسشان محفوظ دارد که به آن هویتی خاص و قدرتمند و قابل تداوم می‌بخشد.