کتاب بررسی و تحلیل صنایع لفظی بدیع

بررسی و تحلیل صنایع لفظی بدیع کتابی نوشته زینب طالبی است. نویسنده در این اثر با تکیه بر مقایسه صنایع لفظی قرن ششم با روزگار حاضر، صنایع لفظی بدیع را بررسی کرده است.

درباره کتاب بررسی و تحلیل صنایع لفظی بدیع

دانش بدیع یکی از شاخه های علم بلاغت است که در دو بخش لفظی و معنوی به بررسی آرایش الفاظ و زیبایی سخن می‌پردازد. در این کتاب با تکیه بر مقایسه صنایع لفظی قرن ششم با روزگار حاضر)، صنایع لفظی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند. بسامد صنایع لفظی در امّهات کتب بدیعی قرن ششم (ترجمان البلاغه، حدائق السحر، المعجم) و کتاب‌های روزگار حاضر، توجه خاصّ بدیع نویسان به هر کدام از این صنایع و همچنین نوآوری‌های بدیع نویسان امروزی در این حوزه بدیعی، اساس این پژوهش به شمار می‌رود.

با وجود انجام برخی پژوهش‌ها درباره نقد و بررسی صنایع لفظی و طبقه بندی آنها، به نظر می رسد تا کنون پژوهش جامعی به این شکل و ساختار درباره بررسی و تحلیل و مقایسه صنایع لفظی قرن ششم با روزگار حاضر صورت نگرفته است.

این کتاب در سه فصل تنظیم و تدوین شده است : 

فصل اوّل، به بدیع از آغاز تا قرن ششم اختصاص دارد. در فصل دوم، بررسی و تحلیل صنایع لفظی در قرن ششم نشان داده شده است. فصل سوم بررسی و تحلیل صنایع لفظی در روزگار حاضر آمده است. 

فصل اول با عنوان بدیع از آغاز تا قرن ششم، به بررسی پیشینه و سیر بلاغت و بدیع قبل از تألیف کتب بدیعی فارسی پرداخته است. در فصل دوم با عنوان بررسی و تحلیل صنایع لفظی در قرن ششم، صنایع لفظی در کتاب‌های مهم بدیعی این دوره (ترجمان البلاغه، حدائق السحر و المعجم) مورد بررسی و تحلیل و مقایسه قرار گرفته‌اند تا به جایگاه بدیع لفظی و بسامد و انواع آن در کتاب‌های بدیع این دوره پی برده شود. درفصل سوم با عنوان بررسی و تحلیل صنایع لفظی در روزگار حاضر، به بررسی صنایع لفظی در مشهورترین کتاب‌های بدیع امروزی از جمله «فنون بلاغت و صناعات ادبی»، «بدیع» (زیباشناسی سخن پارسی)، «نگاهی تازه به بدیع»، «بدیع از دیدگاه زیباشناسی»، «هنر سخن آرایی» (فن بدیع)، «نقد بدیع»، «عروسان سخن» و مقایسه آنها با صنایع لفظی کتاب‌های مهم بدیعی قرن ششم پرداخته شده است تا از این منظر به بسامد و جایگاه صنایع لفظی در دو دوره و مقایسه آنها با هم به نوآوری‌های بدیع نویسان امروزی در حوزه بدیع لفظی پی برده شود.

خواندن کتاب بررسی و تحلیل صنایع لفظی بدیع را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه مندان به موضوع صنایع ادبی و پژوهشگران این حوزه

 بخشی از کتاب بررسی و تحلیل صنایع لفظی بدیع

ابتدا لازم می دانیم به اختصار از بدیع تعریفی بیاوریم آن گاه به بررسی و تحول آن بپردازیم.

واژه بدیع که به معنی، نو، تازه، شگفت آور و... آمده است، امروزه به همراه دو دانش معانی و بیان حوزه های علم بلاغت را تشکیل می دهند. (راستگو، ۱۳۸۲، ۷)

در تعریف بدیع گفته اند : دانشی است که از امور و عواملی که به کارگیری آن ها باعث زیبایی کلام می شود، بحث می کند؛ این عوامل زیبا آفرین گاه برونی اند که از راه لفظ و ظاهر سخن بر موسیقی کلام می افزایند که به آن ها صنعت لفظی گفته می شود؛ نظیر انواع جناس، تسجیع و تکرار و گاه درونی اند که با ارتباط بین اجزای کلام از راه معنی بر زیبایی سخن می افزایند که صنعت معنوی نامیده می شوند؛ نظیر اغراق، مراعات نظیر، ایهام، تلمیح، لف و نشر و ... .

به هر حال صنایع بدیعی زمانی می توانند باعث زیبا آفرینی کلام شوند که کلام خود، دارای فصاحت و بلاغت باشد وگرنه سخنی که از این ویژگی ها عاری باشد، به گفته ی تفتازانی، آرایه های بدیعی به گردن بند مرواریدی شبیه اند، که به گردن خوکی آویخته شوند. (تفتازانی، بی تا، ۴۱۶)

در این بخش به سیر تحوّل بدیع از آغاز تا قرن ششم می پردازیم تا با پیشینه ی بلاغت و بدیع قبل از تالیف کتاب های بدیعی آشنا شویم و از این رهگذر بتوانیم تحوّل بدیع به ویژه بدیع لفظی را در قرن ششم، بهتر بررسی نماییم.

برای شناخت سیر تحول علم بدیع و رشد و بالش آن در زبان فارسی ابتدا باید از بدیع و بلاغت عربی سخن برانیم؛ زیرا این علم ابتدا در فرهنگ اسلامی و عربی مجال بروز و خود نمایی یافت و رشد و گسترش آن در زبان فارسی وابسته به بلاغت عربی است.