بریده‌هایی از کتاب طاعون

راه ساده برای شناسایی یک شهر، پی بردن به‌این مطلب است که در آنجا چگونه کار می‌کنند چگونه عشق می‌ورزند و چگونه جان می‌سپارند.

گوینده داستان بیشتر عقیده دارد که با قائل شدنِ اهمیت بیش از حد به‌اعمال پسندیده، در واقع به‌طور غیر مستقیم از بدی ستایش می‌شود. زیرا در آن صورت این تصور باقی می‌ماند که اگر اعمال پسندیده نادر نبود، این همه ارزش پیدا نمی‌کرد و بدجنسی و بی‌اعتنایی انگیزه بیشتر اعمال بشری است. گوینده داستان با این عقیده موافق نیست. بدی‌ای که در دنیا وجود دارد تقریبا همواره از نادانی سرچشمه می‌گیرد و حسن نیت اگر با فهمیدگی و روشن فکری همراه نباشد، به همان اندازه بدجنسی زیان میرساند. افراد بشر بیش از آنکه بد باشند، خوب هستند و در حقیقت موضوع بحث ما این نیست. ولی مردم کم و بیش در جهل و نادانی غوطه‌ورند و این است آنچه فضیلت یا عیب و نقصش می‌نامند. در حالی که یأس‌آورترین عیب‌ها نادانی مردم است که تصور می‌کنند همه‌چیز را می‌دانند و آنگاه به‌خود اجازه آدم‌کشی می‌دهند. روح قاتل نابینا است و نیکی واقعی و عشق پاک بدون همه روشن‌بینی که یک نفر ممکن است از آن برخوردار باشد، وجود ندارد.

همشهریان ما به‌سر عقل آمده و آن‌طور که می‌گویند خود را با محیط وفق داده بودند، چون چاره‌ای جز این نبود. البته هنوز آن حالت بدبختی و رنج را داشتند، اما دیگر شدت آن را احساس نمی‌کردند. وانگهی از نظر دکتر ریو، بدبختی همین بود و عقیده داشت که مثلاً عادت به‌ناامیدی بدتر از خود ناامیدی است.

شک نیست که جنگ واقعاًً «خیلی احمقانه است، ولی پوچی و نامربوطی جنگ مانع ادامه یافتن آن نمی‌شود. حماقت تا به‌ابد باقی و پا برجاست. و اگر انسان همواره به‌خویشتن فکر نمی‌کرد متوجه آن می‌شد. همشهریان ما هم در این مورد مثل همه مردم بودند، یعنی به‌خودشان فکر می‌کردند یا به‌عبارت دیگر، بشریت را پرستش میکردند و به‌مصائب اعتقادی نداشتند. چون انسان قدرت تحمل و درک مصائب بزرگ را ندارد، به‌خود می‌گوید که مصیبت واقعیت خارجی ندارد. رویای وحشتناکی است که اثر آن به‌زودی از بین خواهد رفت، امّا همیشه این‌طور نیست و در فاصله یک رویای وحشتناک تا رویای وحشتناک دیگر این موجود بشری است که درگذر است، در درجه اول دوستداران بشریت، زیرا که تدبیری برای نجات خود نیندیشیده‌اند، همشهریان ما بیش از دیگران مقصر نبودند، فراموش می‌کردند که متواضع باشند فقط همین و فکر می‌کردند که هنوز هم همه چیز برایشان امکان دارد، آنچه بروز بلایا را به‌نظر غیر ممکن جلوه می‌داد، به‌معامله و داد و ستد ادامه می‌دادند، مقدمات سفر را فراهم می‌کردند و برای خود عقاید و نظریاتی داشتند، چگونه ممکن بود به‌بیماری طاعون که برآینده، مسافرت‌ها، بحث‌ها، قلم بطلان می‌کشید، فکر بکنند؟ آن‌ها خود را آزاد تصور می‌کردند امّا تا موقعی که بلا وجود دارد، هیچ‌کس آزاد نخواهد بود.

چون انسان قدرت تحمل و درک مصائب بزرگ را ندارد، به‌خود می‌گوید که مصیبت واقعیت خارجی ندارد. رویای وحشتناکی است که اثر آن به‌زودی از بین خواهد رفت، امّا همیشه این‌طور نیست و در فاصله یک رویای وحشتناک تا رویای وحشتناک دیگر این موجود بشری است که درگذر است، در درجه اول دوستداران بشریت، زیرا که تدبیری برای نجات خود نیندیشیده‌اند،

پانلو در حالی که اعلام می‌کرد که می‌خواهد از گفته‌های خویش نتیجه بگیرد، سرانجام اظهار داشت: برادران من عشق به‌خدا عشق دشواری است. این عشق مستلزم آن است که خود را کاملاً تسلیم کرده و وجود خویشتن را تحقیر کنیم. ولی تنها این عشق است که می‌تواند تأثیر شکنجه و مرگ اطفال را خنثی سازد و تنها این عشق می‌تواند آن را لازم جلوه‌گر نماید، زیرا درک این شکنجه غیرممکن بوده و انسان چاره‌ای جز پذیرفتن آن ندارد. این آموزش مشکلی بود که می‌خواستم با شما در میان بگذارم. ایمان، یعنی همین که به‌نظر افراد بشر بی‌رحمانه می‌رسد و به‌نظر خدایی که باید به‌او نزدیک شویم، قطعی و مسلم، ما بایستی تا به‌پایه این تصویر وحشتناک بالا برویم و به‌آن برسیم. در این مرحله غایی همه چیز آمیخته شده و مساوی خواهد شد و حقیقت از بی‌عدالتی ظاهری برون خواهد جست. بدین طریق است که در بسیاری از کلیساهای جنوب فرانسه، از قرن‌ها پیش طاعون زده‌ها در زیر سنگفرش معابد غنوده‌اند و کشیش‌ها به‌روی گور آن‌ها صحبت می‌کنند و افکاری که آن‌ها منتشر می‌کنند، از این خاکستری تجلی می‌کند که بچه‌ها نیز در آن سهمی دارند.

ایمان، یعنی همین که به‌نظر افراد بشر بی‌رحمانه می‌رسد و به‌نظر خدایی که باید به‌او نزدیک شویم، قطعی و مسلم، ما بایستی تا به‌پایه این تصویر وحشتناک بالا برویم و به‌آن برسیم

پانلو در حالی که اعلام می‌کرد که می‌خواهد از گفته‌های خویش نتیجه بگیرد، سرانجام اظهار داشت: برادران من عشق به‌خدا عشق دشواری است. این عشق مستلزم آن است که خود را کاملاً تسلیم کرده و وجود خویشتن را تحقیر کنیم. ولی تنها این عشق است که می‌تواند تأثیر شکنجه و مرگ اطفال را خنثی سازد و تنها این عشق می‌تواند آن را لازم جلوه‌گر نماید، زیرا درک این شکنجه غیرممکن بوده و انسان چاره‌ای جز پذیرفتن آن ندارد. این آموزش مشکلی بود که می‌خواستم با شما در میان بگذارم

موضوع خواری و مذلت مطرح است، اما خواری توأم با رضایت، البته، رنج یک طفل برای قلب و روح انسان توهین‌آمیز است. ولی به‌همین دلیل بایستی به‌خواری و مذلت راضی شد.

موضوع خواری و مذلت مطرح است، اما خواری توأم با رضایت

خواری توأم با رضایت،

دوره‌هایی هست که در طی آن انسان نمی‌تواند از گناهان صغیره صحبتی به‌میان آورد. هرگناهی کشنده است و هربی‌اعتنایی جنایت محسوب می‌شود. یا همه چیز وجود دارد یا هیچ چیزنیست.

اگر خدا بتواند بپذیرد یا حتی بخواهد که روح انسان در دوران خوشبختی استراحت کرده و لذت ببرد، می‌خواهد که در اوج بدبختی هم به‌منتهی درجه ناراحتی برسد. امروز خدا بربندگان خود لطف کرده و آن‌ها را دچار مصیبتی کرده است، تا بتوانند بزرگترین فضیلت‌ها را که عبارت از پذیرفتن همه چیز یا نفی آن است، پیدا کرده و برطبق آن عمل کنند.

اگر خدا بتواند بپذیرد یا حتی بخواهد که روح انسان در دوران خوشبختی استراحت کرده و لذت ببرد، می‌خواهد که در اوج بدبختی هم به‌منتهی درجه ناراحتی برسد. امروز خدا بربندگان خود لطف کرده و آن‌ها را دچار مصیبتی کرده است، تا بتوانند بزرگترین فضیلت‌ها را که عبارت از پذیرفتن همه چیز یا نفی آن است، پیدا کرده و برطبق آن عمل کنند.

پدر روحانی وفادار به‌آن شکنجه‌ای که صلیب مظهر آن است، در برابر رنج یک طفل در پای دیوار باقی می‌ماند و بدون هیچگونه هراس، به‌کسانی که آن روز به‌سخنان او گوش می‌دادند، می‌گفت: «برادران من! آن لحظه بزرگ فرا رسیده است. بایستی به‌همه چیز اعتقاد پیدا کرد یا همه چیز را تکذیب کرد و چه کسی در بین شما جرأت انکار همه معتقدات خود را دارد؟»

واقع، چه کسی می‌تواند ثابت کند که ابدی بودن شادی بتواند یک لحظه رنج بشری را جبران کند؟

به‌حدی تسلیم بیماری طاعون شده بودند که گاهی برای آن‌ها اتفاق می‌افتاد که جز در خواب آرزو نکنند و امید در دل نپرورند و گاهی خود را غرق در این فکر که «چه خوب است این غده‌ها تمام بشود.» غافگیر کنند