بریده‌هایی از کتاب چند خوردی چرب و شیرین از طعام؟!

مولوی داستانی نقل می‌کند که کسی زمینی خرید و در آن خانه‌ای ساخت. بعد از اتمام بنا، متوجه شد که افسوس! آن خانه را در زمین فرد دیگری ساخته است! در زمین دیگران خانه مکن کار خود کن کار بیگانه مکن کیست بیگانه؟ تنِ خاکی تو کز برای اوست غمناکی تو اگر فقط به بدن خود (و حتی به معلومات و محفوظات و هنرهای خود) بپردازیم، معلوم می‌شود که خودمان را نشناخته‌ایم.

ظهر بود و مشغول خوردن غذا نان خشک و دوغ. ظرف غذا جلویش بود که نوکر ارباب شهر آمد و ورقه‌ای را گذاشت جلوی او - ارباب گفته این را امضا کنید. مرحوم میرزا ابوالقاسم کبیر قمی نگاه کرد و دید یک حکم ظالمانه است. رو کرد به نوکر ارباب - این چیست من می‌خورم؟ - نان و دوغ است. - برو به اربابت بگو میرزا ابوالقاسم نان و دوغ می‌خورد تا این چیزها را امضا نکند! * کسی که شکم خودش را نگه دارد، می‌تواند این طور محکم حرف بزند.

ضرر پنجم پرخوری (که از بزرگ‌ترین مضرات است): گرایش به تمام گناهان سرچشمهٔ بیشتر گناهان شهوت است و اساس شهوت، خورد و خوراک است. کم خوردن غذا باعث کاهش شهوت و تسلط بر نفس اماره است. همان‌طور که بر یک اسب چموش وقتی می‌توان مسلط شد که با گرسنگی او را ضعیف کرد، چون وقتی سیر شد و نیرو گرفت، سرکش می‌شود و چموشی می‌کند. ذوالنون گوید هرگز سیر نشدم، مگر این‌که مرتکب گناه شدم یا قصد گناه کردم.

مهم‌تر این‌که زیاد خوابیدن موجب تباه شدن عمر و زندگی است و شخص نسبت به این‌که سرمایهٔ وقت خویش را چنین ارزان از دست می‌دهد که مثلاً بجای کار و فعالیت، یا مطالعه و عبادت، روزانه ده ساعت یا بیشتر می‌خوابد بی‌تفاوت می‌شود. فرد پس از پرخوری هم از نظر بدنی سنگین می‌شود و هم از نظر ذهنی. مثل مست‌ها!

مرد، اعتراض خود را به سلمان تکرار کرد. سلمان چنین پاسخ داد آن‌طور که تو گمان کردی نیست. من در هر ماه سه روز روزه می‌گیرم و قرآن کریم می‌فرماید هر کسی کار نیکی بیاورد، ده برابر پاداش دارد. (انعام ۱۶۰) بنابراین با سه روز روزه در ماه، من مانند کسی هستم که تمام ماه را روزه دارد. و من از حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود هر کس شب با وضو بخوابد مانند کسی است که تا صبح عبادت کرده و من همیشه با وضو می‌خوابم. و همچنین آن حضرت فرموده هر کس سورهٔ توحید (قل هو الله احد) را سه بار بخواند، مانند کسی است که تمام قرآن را خوانده و من هر روز سه بار این سوره را می‌خوانم.

کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَمَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوَی (طه ۸۱) از نعمت‌های پاکیزه‌ای که به شما داده‌ایم بخورید، اما طغیان و تجاوز نکنید که در این صورت غضب من شما را می‌گیرد و هر کس غضب من بر او وارد شد سقوط می‌کند.

جنید گفت برخی از سالکان بین خود و خدا انبانی از غذا مانع و حامل قرار می‌دهند و می‌خواهند شیرینی مناجات را هم در یابند. هیهات. (محجه البیضاء، ج ۵، ص ۱۵۵)

تا کسی منظم نباشد، تربیت نمی‌شود. روح نامنظم، تربیت‌پذیر نیست و تا جسم منظم نشود، روح منظم نمی‌شود. انسان باید نظم را در چیزهایی که دائم با آن ارتباط دارد مثل غذا خوردن رعایت کند. کسی که هر وقت دلش خواست و هر چه دلش خواست بخورد، آدم منظمی نیست. (استاد محمدتقی فیاض‌بخش)

خداوند همه دستورات طبی را در نصف آیه از کتاب خویش آورده است «کُلوا وَ اشرَبوا وَ لاتُسرِفوا» و پیامبر ما نیز طب را در این دستور خویش خلاصه کرده است «المعده بیت الادواء و الحمیه رأس کل دوا...؛ معده خانهٔ همه بیماری‌ها است و امساک و پرهیز، سرآمد همه داروهاست.»

در خانه یا در رستوران یا هر جای دیگر، در کنار محل غذاخوری، دستشویی و سرویس بهداشتی هم هست. دقت کرده‌اید؟ نکته این‌جاست که اگر از ما بخواهند زیادی غذای خود را به گرسنگان صدقه دهیم، شاید جانمان درآید! اما سال‌هاست که زیادی غذا را ...، اما تعفن آن ما را بیدار نمی‌کند.

گرسنگی ممدوح: عالی‌ترین حالت این است که خوراک انسان از لحاظ کمّی یا کیفی به اندازهٔ نیاز بدن او باشد و نه بیشتر.

ضرر پنجم پرخوری (که از بزرگ‌ترین مضرات است): گرایش به تمام گناهان سرچشمهٔ بیشتر گناهان شهوت است و اساس شهوت، خورد و خوراک است. کم خوردن غذا باعث کاهش شهوت و تسلط بر نفس اماره است.

خاک باید شخم بخورد تا آمادهٔ کشاورزی شود. دانه باید شکافته شود تا گیاهی بروید. گندم باید آسیاب شود تا آرد به دست آید. آرد باید پخته شود تا نان تولید شود. نان باید جویده شود تا آمادهٔ هضم و تبدیل به سلول غذایی گردد. این نظام آفرینش است که رشد و ترقی، با زحمت و مشقت همراه است. سر بالایی رفتن سخت است. انسان هم باید سختی ببیند تا آدم شود! و کم‌خوری و روزه یکی از این سختی‌ها است.

بدن ما مَرکب و ابزاری در اختیار نفس ماست. بدن ما نیازمند غذاست. افراط و تفریط در تأمین غذای بدن، مانع پیشرفت و تعالی نفس است.

ضرر دهم پرخوری: قساوت قلب و بی‌تأثیر شدن موعظه به کسی گفتند پنیر نخور، عقل را کم می‌کند. گفت عقل چیست؟ گفتند چیزی نیست. بخور! مبادا حکایت ما هم همین باشد که به ما بگویند پرخوری نکن قساوت قلب می‌آورد و ما بگوییم قساوت قلب چیست؟!

ضررهای پرخوری تضعیف قوای ذهن (حافظه، خلاقیت، تعقل، تفکر، روشن‌بینی و...)، از بین رفتن صفای دل، عدم تمایل به مناجات با خدا و عدم درک لذت آن، فراموشی ضعف و ذلت خود، فراموش کردن گرسنگی و گرسنگان، گرایش به تمام گناهان، پرخوابی، سستی در عبادت، زمینه‌سازی برای انواع بیماری‌ها، سنگین شدن هزینهٔ زندگی، قساوت قلب و بی‌تأثیر شدن موعظه، از بین رفتن پارسایی، پریشانی خواب.

هر چند روز یک‌بار کم‌خوری را تجربه کنیم، موفقیت بزرگی است. به این ترتیب مثلاً اگر در هر ده وعده غذا یک بار بتوانیم با اشتها دست از غذا بکشیم، خواهیم دید این حرف‌ها راست است! و إن‌شاءالله حرکت آغاز می‌شود. یافتن برکات کم‌خوری و گرسنگی را نمی‌توان با نوشتن و خواندن منتقل کرد، باید تجربهٔ شخصی شود. اگر تجربه شد بتدریج پیشرفت می‌کنیم. در هر ده وعده دوبار، پنج بار، هشت بار، و ...

عقل و قلبی که باید به مدارج عالی الهی مشغول باشد، و ما را در آن مسیر جلو ببرد، به خوردن مشغول می‌شود و حاصل کار انسان هم می‌شود دفع فضولات. انسانی که قرار بود خلیفهٔ خدا باشد، تبدیل می‌شود به یک کارخانهٔ کودسازی! حضرت می‌فرماید: ارزش این انسان، همان نجاست‌های اوست.

علاوه بر پرخوری، امروز مشکل خیلی از ما بدخوری و متنوع خوردن است. غذاهای صنعتی با چاشنی‌های شیمیایی، این قدر ذائقه‌ها را عوض کرده که غذاهای طبیعی که دیروز برای پدران ما گوارا بود، برای ما مطبوع نیست! همین بدخوری‌های شهوت‌آلود است که سلامت روح را نابود می‌کند.

وقتی می‌گوییم «کم‌خوری» منظور، پرهیز از سه لغزش است. یعنی تا گرسنه نشده‌ایم غذا نخوریم؛ هنگام خوردن، یکی دو لقمه قبل از سیر شدن دست از غذا بکشیم؛‌ و رنگارنگ و با قصد لذت بردن، از تمام غذاها نخوریم.

سفره و هنگام غذا خوردن یک محراب واقعی است و یک جنگ تمام عیار بین ما با نفس اماره و شیطان برپا می‌شود، بی‌تردید. خوب است از صدای برخورد قاشق و چنگال، صدای چکاچک شمشیرها به ذهن‌مان تداعی شود. خوب است گِردی بشقاب و در کنار آن قاشق و چنگال، ما را یاد محراب و گنبد مسجد و دو منارهٔ آن بیندازد. خوب است باور کنیم آیات قرآن را که فرموده شیطان دشمن قسم خوردهٔ انسان برای گمراهی اوست.

وقتی نورانی می‌شویم که بفهمیم خدا چیزی را واجب کرده و ما هم باید آن کار را انجام دهیم و راه تخلفی هم نداریم. و البته باید افتخار کنیم که مخاطب امر الهی قرار گرفته‌ایم، لذا بعد از انجام واجبات نباید احساس ما این باشد که خب! الحمدلله ما کار خود را خوب انجام دادیم و خدا دیگر با ما کاری ندارد! در این صورت معنای بندگی را نفهمیده‌ایم، چون گویا از این‌که بندگی ما تمام شده،‌ خوشحالیم! لذا وقتی به حقیقت بندگی می‌رسیم که همیشه جست‌وجو کنیم ببینیم کجا یک کار واجب وجود دارد تا با انجام آن، بندگی خود را نشان دهیم.

انسانی که قرار بود خلیفهٔ خدا باشد، تبدیل می‌شود به یک کارخانهٔ کودسازی! حضرت می‌فرماید: ارزش این انسان، همان نجاست‌های اوست. * مبادا ما هم ...

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود بیشتر امت من به سبب دو چیز میان‌تهی به جهنم می‌روند شکم و شرم‌گاه. أکثَرُ ما تَلِجُ بِهِ اُمَّتیَ النّارَ الاجوَفانِ: البَطنُ والفَرجُ.