بریده‌هایی از کتاب مهارت های زندگی خانوادگی در آئینه آیات و روایات؛ جلد اول

به عبارت کوتاه‌تر: خانواده محلی برای برطرف کردن بزرگ‌ترین مشکلات با کمترین هزینه است.

«قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ (ع): مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَيْهِ شَهَوَاتُهُ». «حضرت علی (ع) فرمود: هرکس ارزش خویش را درک کرد و خود را با ارزش دید، شهوات برایش بی‌مقدار می‌گردد».

«قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ (ع): مَنْ عَقَلَ عَفَّ». «حضرت علی (ع) فرمود: عاقل، عفّت پیشه می‌کند».

دختران و پسران و سایر افراد جامعه باید باور داشته باشند که ازدواج، انسان را با جهان هستی هماهنگ می‌کند؛ جهانی که اجزاء آن، زوج زوج خلق شده‌اند.

«قَالَ علیٌّ (ع): لَكَادَ الْعَفِيفُ أَنْ يَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ» «حضرت علی (ع) فرمود: چه بسا که آدم پاک‌دامن و عفّت‌پیشه، همچون فرشته‌ای از فرشتگان باشد».

«قَالَ علیٌّ (ع): فَامْلِكْ هَوَاكَ وَ الشُّحَّ بِنَفْسِكَ عَمَّا لَا يَحِلُّ لَكَ». «حضرت علی (ع) فرمود: زمام هوای نفس خود را به دست‌گیر! و نسبت به نفس خود، راجع به آنچه که برای تو مجاز نیست بخل و امساک، روا دار!»

«قَالَ الرِّضَا (ع) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص): ثَلَاثَةٌ أَخَافُهُنَ عَلَی أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي الضَّلَالَةُ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ وَ مَضَلَّاتُ الْفِتَنِ وَ شَهْوَةُ الْبَطْنِ وَ الْفَرْجِ». «امام رضا (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند که فرمود: از سه چیز بر امتم می‌ترسم: ۱. گمراهی بعد از معرفت ۲. تیرگی فتنه‌ها ۳. شکم‌پرستی و هوس‌بازی.

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): سبْعَةٌ فِي ظِلِّ عَرْشِ يَوْمَ لَا ظِلَّ الَّا ظِلُّهُ: وَ رَجُلٌ دَعَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ فَقَالَ: إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ». «پیامبر اکرم (ص) فرمود: روزی که هیچ سایه‌ای به جز سایه خداوند نیست، هفت گروه در سایه (رحمت) خداوند عزّوجلّ هستند. از جمله، مردی که زنی صاحب منصب و زیبا او را به سوی خودمی خواند و او می‌گوید: من از خداوند، پروردگار جهانیان، می‌ترسم».

«قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ (ع)... وَ رَأَيْتَ النَّاسَ هَمُّهُمْ بُطُونُهُمْ وَ فُرُوجُهُمْ، لَايُبَالُونَ بِمَا أَكَلُوا وَ مَا نَكَحُوا، وَ رَأَيْتَ الدُّنْيَا مُقْبِلَةً عَلَيْهِمْ...». «امام صادق (ع) در توصیف جامعه منحط قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) فرمود: همه کوشش مردم صرف شکم و مسائل جنسی می‌گردد و در شکم و شهوت، لاابالی و بی‌باک‌ا‌ند و دنیا به آنان روی آورده است».

پسران توجه داشته باشند که جمال زن فقط به چشم و ابروی او نیست. دختر خوش اخلاق و خوش‌سخن، از دختر بدخلق و ناسازگار در چشم شما زیباتر خواهد بود. دختران نیز ثروت پسر را نشانه توانمندی اقتصادی او نبینند. توانایی کسب درآمد و مدیریت صحیح دخل و خرج، قابلیت اقتصادی پسر را اثبات می‌کند.

توجه داشته باشید دختر یا پسر با ایمان، خوشبختی بیشتری را برای همسر خویش به ارمغان می‌آورد زیرا: ـ فرد با ایمان، به علت ارتباط قلبی با خدا و برخورداری از یک نیروی کنترل کننده درونی، فردی قابل اعتماد است. ـ از آن جا که به نظام اعتقادی و ارزشی مشخصی معتقد است، ثبات شخصیت بیشتری دارد.

برخی می‌گویند: من با فردی که انحرافات اخلاقی دارد ازدواج می‌کنم و او را درستکار می‌سازم باید گفت: چگونه می‌توان انتظار داشت آن که به خاطر عشق به خدا از گناه پرهیز نکرده، به خاطر عشق به مخلوق خدا از گناه دست بردارد؟

توجه داشته باشید افرادی که مشخصات زیر را دارند، ابتدا باید درمان شوند و سپس ازدواج کنند: ـ کسانی که اختلالات جنسی دارند؛ ـ معتادان؛ ـ افراد با بیماری‌های خطرناک مسری؛ ـ افراد با اختلال شخصیت مانند: افسردگی شدید یا بدبینی؛ ـ افرادی که اختلالات رفتاری دارند؛ مانند افراد به شدت اقتدارطلب یا افراد غیر مسئول نسبت به خود و خانواده.

در اجتماعی که مشغله ذهنی افراد جذابیت‌های ظاهری و جسمانی باشد، افراد از توجه به عمق و محتوا بازمی‌مانند و اندیشه بشر توفیق ژرف‌اندیشی و تعمیق در لطایف هستی را ازدست خواهد داد. دو) در جامعه‌ای که جذابیت‌های جنسی زنان، ارزش اجتماعی تلقی گردد، زنان استقلال شخصیت خویش را ازدست داده، در پوشش و رفتار، برده امیال و هوس‌های مردان می‌گردند و در کردار و منش به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که خوشایند آنان باشد. سه) شخصیت زن به دلیل عرضه جاذبه‌های جسمانی مادی تنزل پیدا می‌کند. حاصل این نحوه حضور، عدم توجه به لیاقت‌ها و توانایی‌های انسانی زن خواهد بود. درچنین جامعه‌ای زن هدف هوس‌ها و نگاه‌های حریصانه و خریدارانه قرارمی‌گیرد و به او به عنوان ابزاری برای ارضاء لذت خویش نظر می‌شود.

افرادی که به اساسی‌ترین و اولین نیاز انسانی خویش که همانا خداجویی است توجه ننموده و حریم الهی را در ارتباط با جنس مخالف نادیده گیرند، باگذشت زمان به انحطاطی عمیق دچارخواهندشد. زیرا آنکه حریم الهی را پاس ندارد، خود را از دایره ربوبیت خدا خارج ساخته، در مرحله حیوانی بشر توقف نموده است. گوشت و استخوانی که نفخه الهی را درنیافته، مرتبه احسن مخلوق را درک ننموده و از این‌رو از توفیق مدح ویژه {فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ} محروم شده است.

رابطه‌های جنسی خارج از محدوده خانواده، زودگذر و موقت است و همراه با تعهد استمرار نمی‌باشد؛ از این رو بسیاری از زنان و مردان، اوقات خویش را صرف یافتن شریک جنسی جدیدی می‌کنند که با او نیز تعهد روابط مستمر ندارند. به همین جهت عموماً نگران نیاز جنسی سیری‌ناپذیر خود هستند که آیا در آینده نیز پاسخگویی برای آن می‌یابند یا خیر؟

عرضه جاذبه‌های جنسی، چه بسا منجربه دلدادگی و وابستگی فردخواهدشد. که گاه پایان آن، ازدواج و پیوند آن دو نخواهد بود. صدمات روحی و روانی این دلدادگی‌های بی‌سرانجام، برکسی پوشیده نیست. سستی در تلاش علمی، فعالیت اقتصادی و سازندگی اجتماعی، محصول این احساس آتشین بی فرجام خواهدبود. گاه نیز عاشق شکست‌خورده دچار افسردگی شدید شده و چنان دچار عدم اعتدال روانی می‌گردد که به خودکشی، اعتیاد و یا قتل فرد مقابل یا طرف سومی اقدام می‌نماید.

در جوامعی که حریم الهی در روابط دو جنس رعایت نمی‌شود، معیار اصلی در برقراری ارتباط با جنس مخالف، جاذبه‌های جسمانی زنان است، از این‌رو آنان با تمرکز توجه خود بر روی جسم خویش آن هم با هدف جذب جنس مخالف، دچار آسیب‌های مربوط به سلامت می‌شوند، رژیم‌های غذایی افراطی برای دستیابی به اندامی جذاب از جمله این آسیب‌ها است. در این رقابت، تعدادی از دختران به معیارهای مطلوب خود در حفظ ظاهر و اندام دست می‌یابند و بسیاری گرفتار برداشت منفی از ظاهر خود شده و شادمانی روحی خویش را از دست می‌دهند.

یازده) در اجتماعی که عرضه جاذبه‌های جنسی حریم شریعت را برنتابد، کودکان دچار بلوغ جنسی زودرس شده، درنتیجه فاصله بین رشد جنسی با رشد فکری زیاد می‌گردد. لذا برخی، مدت‌ها قبل از بلوغ فکری به رفتار جنسی نسنجیده و نابخردانه اقدام می‌نمایند. محصول این روابط را امروزه در کشورهای لیبرالیستی، به صورت سقط جنین‌های مکرر نوجوانان و فرزندان نامشروع آنان می‌توان مشاهده کرد. دوازده) آزادی روابط زن و مرد آن هم توأم با پوشش‌های هوس‌انگیز زنان، میل‌شهوانی را در مردان اعم از مجرد یا متأهل، چنان برانگیخته که بسیاری از آنان از کثرت هیجانات غریزه جنسی به جنون جنسی مبتلا شده‌اند. به همین جهت تجاوزهای جنسی به کودکان، هم‌جنس‌بازی و ارتباط جنسی با انواع و اقسام حیوانات در حاکمیت لیبرالیسم جنسی رواج پیدا کرده است.

سیزده) ارائه آزاد جاذبه‌های جنسی توسط زنان منجر به تحریک جنسی مردان شده و از آنجا که قدرت جسمانی مردان بیشتر است خشونت‌های جنسی نسبت به زنان در محیط تحصیل، کار و جامعه گسترش می‌یابد. چهارده) در چنین جامعه‌ای، انتخاب زنان در مشاغل چه‌بسا براساس جاذبه‌های جنسی صورت می‌پذیرد، نه توانایی و لیاقت شغلی، بدین‌گونه، تبعیض در بین افراد یک جنس واقع می‌شود. علاوه برآن، به‌دلیل نادیده گرفتن توانایی شغلی افراد، اقتصاد آن جامعه نیز لطمه خواهد دید.

اسلام برای روابط زنان و مردان با یکدیگر محدوده‌ای تعیین کرده که هم آثار مثبت ارتباطات انسانی بین دو جنس حاصل گردد، هم با رعایت حریم الهی، افراد از آثار منفی این روابط بر‌حذر باشند. برخی آیات و روایات، این حریم را برای مسلمانان تعیین می‌کند؛ در قرآن کریم، دختران و پسران نامحرم از دوستی با یکدیگر برحذر داشته شده‌اند. دوستی با جنس مخالف هر چند شادمانی، هیجان، ارضاء عاطفی و لذت کوتاه مدت به دنبال دارد ولی با احتساب هزینه و فایده این روابط، عقل سلیم این نوع رابطه را برنمی‌تابد

{الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ}. «امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده و طعام کسانی که اهل کتاب هستند برای شما حلال و طعام شما برای آنان حلال است و [بر شما حلال است ازدواج با] زنان پاک‌دامن از مسلمان وزنان پاک‌دامن از کسانی که پیش از شما کتاب [آسمانی] به آنان داده‌شده به‌شرط آنکه مهریه‌هایشان را به ایشان بدهید درحالی‌که خود پاک‌دامن باشید نه زناکار و نه آنکه زنان را در پنهانی دوست خود بگیرید و هر کس در ایمان خود شک کند قطعاً عملش تباه‌شده و در آخرت از زیانکاران است».

با همتای خویش ازدواج کنید. اگر در ازدواج به دنبال فردی باشید که بر شما برتری چشمگیری از نظر اعتقادی، خانوادگی، ظاهری، اقتصادی، فرهنگی... داشته باشد، احتمال فراوان دارد که او به شما پاسخ منفی دهد و احساس سرخوردگی کنید. دلیلی ندارد که شما بخواهید با بالاتر از خود ازدواج کنید ولی او خواهان ازدواج با فردی باشد که از خودش پایین‌تر است. علاوه بر این حتی در صورت شنیدن پاسخ مثبت، اختلاف در چنین زندگی بسیار است

به معیار خوش‌آمدن توجه کنید. به این صورت که اول اطمینان پیدا کنید که تطابق فرهنگی و خانوادگی و فکری و روحی بین شما وجود دارد، سپس به احساس خویش مراجعه کنید و ببینید آیا احساس مطلوبی (ونه لزوماٌ علاقه زیاد) نسبت به او دارید یا خیر؟ به یاد داشته باشید در یک انتخاب عاقلانه، پس از ازدواج، عشق و علاقه نیز ایجاد خواهد شد. این علاقه، وعده‌الهی است که خداوند در قرآن به آن اشاره کرده و نشانه‌ای از نشانه‌های خود برشمرده است.

اختلاف‌نظرهای سیاسی مانع ازدواج نیست، اگر: یک) کلیات اعتقادات سیاسی شما، با هم متضاد نباشد. دو) هر دو یا یکی از شما تعصب سیاسی نداشته باشید. سه) دیدگاه سیاسی خود را با مسائل زندگی خانوادگی آمیخته نکنید.

در صورت تفاوت‌فرهنگی: یک)‌در صورتی که قدرت انطباق شما با شرایط جدید و متفاوت، بالا است، این ازدواج را بپذیرید. دو) قبل از ازدواج باید با فرهنگ و آداب و رسوم طرف مقابل به خوبی آشنا شوید، تا با رعایت‌آن، مانع ایجاد اختلاف با فرد مقابل با‌خانواده و بستگان او شوید. خانواده خود را نیز باید در این زمینه توجیه کنید. سه) اگر سطح تفاوت فرهنگی بسیار بالا است، این ازدواج چندان مناسب نیست؛ زیرا عمده‌ی اختلافات، به دلیل تفاوت در اعتقادات و رفتارهای برخاسته از فرهنگ فرد است.

در ازدواج با فرزند تک‌سرپرست: یک) از آنجا که فرد مورد نظر شما از وجود یک سرپرست محروم بوده، نیاز افزون‌تری به توجه عاطفی دارد. بنابراین اگر اهل مهر و محبت و مدارا هستید، اقدام به ازدواج با او بکنید، خصوصاً اگر دختر باشد. دو) این فرد، ممکن است به دلیل فقدان الگوی پدرانه یا مادرانه، نیاز به زمان داشته باشد تا نقش مردانه یا زنانه را به خوبی ایفا نماید، با او مدارا کنید. البته در مواردی فرزند تک سرپرست با حضور پدربزرگ یا مادربزرگ یا فرزندان آن‌ها فاقد این خلأ می‌باشد.

در ازدواج با فرزند تک‌سرپرست: یک) از آنجا که فرد مورد نظر شما از وجود یک سرپرست محروم بوده، نیاز افزون‌تری به توجه عاطفی دارد. بنابراین اگر اهل مهر و محبت و مدارا هستید، اقدام به ازدواج با او بکنید، خصوصاً اگر دختر باشد. دو) این فرد، ممکن است به دلیل فقدان الگوی پدرانه یا مادرانه، نیاز به زمان داشته باشد تا نقش مردانه یا زنانه را به خوبی ایفا نماید، با او مدارا کنید. البته در مواردی فرزند تک سرپرست با حضور پدربزرگ یا مادربزرگ یا فرزندان آن‌ها فاقد این خلأ می‌باشد.

در صورتی که پدر یا مادرشما با ازدواج شما مخالفت می‌کنند: یک) مهم‌ترین رخداد زندگی شما بدون همراهی و تأیید بزرگ‌ترین حامیان شما بوده و آغاز زندگی مشترک شما همراه با اضطراب و تنش خواهد بود. بکوشید تا موافقت آن‌ها را جلب کنید. دو) علت مخالفت آنان را جویا شوید و به دلایل آن‌ها بیندیشید. شاید دلیل منطقی و موجهی دارند؛ در این صورت در تصمیم خود بازنگری کنید. سه) اگر علت مخالفت آنان غیر منطقی است، با لحن آرام و با احترام و نیز با رعایت روابط عاطفی صحیح با آن‌ها، آنان را با خود همراه سازید.

از ازدواج فامیلی هراسی نداشته باشید؛ چه بسا در این نوع ازدواج‌ها، تناسب بیشتری وجود داشته باشد و نیز حمایت‌های فامیلی هم بیشتر خواهد بود. علاوه بر آن، شناخت از فرد مقابل بیشتر و دقیق‌تر و امکان فریب بسیار کمتر است. در ضمن از آنجا که در فامیل معمولاً، آداب و رسوم، اخلاق و اعتقادات شباهت بیشتری به هم دارد، تفاهم با همسر و نیز خانواده‌ی طرفین بیشتر است. در ازدواج فامیلی به این نکات توجه داشته باشید: یک) از مشاوره ژنتیک غفلت نکنید. دو) ازدواج فامیلی را براساس انتخاب عاقلانه انجام دهید و نه فقط پیروی از آداب و رسوم.