بریده‌هایی از کتاب آسیب شناسی روانی زندگی روزمره

فروید می‌گوید: «حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

فروید می‌گوید: «حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

در اکثر موارد دلیل فراموشی این نیست که اسم، محرک‌هایی را که مخالف به خاطر آمدنش هستند، بیدار می‌کند، بلکه محرک‌ها می‌توانند به دلیل شباهت آوایی یا نگارشی آن اسم با اسم دیگر فعال شوند.

یک اسم یا به این دلیل فراموش می‌شود که چیز ناخوشایندی را به خاطر می‌آورد و یا به این دلیل که با اسم دیگری که می‌تواند احساس ناخوشایندی ایجاد کند مرتبط است. در نتیجه به یادآوردن اسامی یا به خاطر خود اسامی و یا به دلیل تداعی‌های دور یا نزدیک دچار اختلال می‌شود.

به طور خلاصه، می‌توان گفت برای اینکه فراموشی یک اسم خاص همراه با خاطرات کاذب اتفاق افتد، شرایط زیر لازم است: ۱) تمایلی برای فراموش کردن اسم؛ ۲) فرایند سرکوب که کمی قبل از فراموشی اتفاق افتاده است؛ ۳) امکان برقراری یک تداعی بیرونی میان اسم مورد نظر و عنصری که قبل از آن سرکوب شده است.

یک عقده شخصی که زمانی فرد را زیرسلطه خود داشته، می‌تواند از راهی غیرمستقیم موجب فراموشی یک اسم شود.

منظور فروید از کنش پریشی همان اشتباهاتی است که خواه بیماران روان رنجور و خواه افراد بهنجار و سالم در زندگی روزمره مرتکب می‌شوند؛ از جمله می‌توان فراموشی‌ها (برای مثال فراموشی موقت و زودگذر اسامی خاص)، لغزش‌های زبان، خطاهای خواندن و نوشتن، اعمال ناشیانه، گم کردن و شکستن اشیا را نام برد، یعنی تمام آن اعمالی که ما معمولا دلیلی روانی برای آنها قائل نمی‌شویم و خیلی ساده آنها را نتیجه حواس پرتی و شانس و اتفاق می‌دانیم. در کنار این اعمال کنش‌های دیگری نیز وجود دارند که اعمال تصادفی و نشانگر نامیده می‌شوند. مانند ور رفتن با ریش، خط خطی کردن با مداد، به صدا درآوردن سکه‌های داخل جیب و بازی با انگشت‌ها یا با لباس و غیره.

بر خلاف کنش پریشی‌ها که از اعمال ارادی آدمی بهره‌برداری کرده و بواسطه آنها و همچنین با مختل کردن آنها خواسته‌های ناخودآگاه را جامه عمل می‌پوشانند، اعمال نشانگر به خودی خود هیچ هدفی ندارند و تنها مانند یک نشانه، رازی از ناخودآگاه را فاش می‌سازند.

فروید می‌گوید: «حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

چه اندازه از خاطرات ما در زمره خاطرات پنهانگر هستند؟ این خاطرات پنهانگر چه نقشی در انواع متفاوت فرایندهای ذهنی روان رنجور ایفا می‌کنند؟ اینها سؤالات بیشماری هستند که من نتوانستم در مقاله فوق‌الذکر درباره آنها مطالعه عمیقی داشته باشم و در اینجا نیز قصد پرداختن به آنها را ندارم. تنها هدفم نشان دادن شباهتی است که میان فراموشی اسامی خاص همراه با خاطرات کاذب و شکل‌گیری خاطرات پنهانگر وجود دارد. در نگاه نخست، تفاوت‌های بین این دو پدیده بارزتر از شباهت‌هایشان است.

به نظر من پذیرفتن فراموشی خاطرات کودکی و غیاب خاطرات مربوط به اولین سال‌های زندگی به منزله یک اتفاق معمولی و عادی کار اشتباهی است. لازم است با این پدیده همانند یک معمای شگفت‌انگیز مواجه شویم. ما فراموش می‌کنیم که حتی یک کودک چهار ساله می‌تواند فعالیت فکری عظیمی داشته و دارای احساسات بسیار پیچیده‌ای باشد؛ و شاید نکته شگفت‌آورتر این باشد که همه این فرایندهای روانی رد پا و آثار کمی در حافظه به جا می‌گذارند، بویژه از این رو که دلایل و شواهد کافی ما را مجاب می‌سازد که تمامی این تأثرات و خاطرات فراموش‌شده دوران کودکی تأثیرات تعیین‌کننده‌ای در مراحل آتی زندگی فرد دارند.

فروید می‌گوید: «حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

«حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

«حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است، بنابراین اگر خواستی او را بشناسی نه به گفته‌هایش بلکه به ناگفته‌هایش گوش کن».

فروید می‌گوید: «حقیقت انسان به آن چه اظهار می‌دارد نیست بلکه حقیقت او نهفته در آن چیزی است که از اظهار آن عاجز است

فراموشی همواره نتیجه سرکوب بوده

مکانیسم فراموشی اسامی (یا به‌طور دقیق‌تر فراموشی گذرا و موقت اسامی) عبارت است از اختلالی که در هنگام یادآوری دوباره یک اسم اتفاق می‌افتد و زنجیره افکاری ناخودآگاه و بی‌ارتباط با اسم مورد نظر مانع به خاطر آمدن آن اسم می‌شود.

یک اسم یا به این دلیل فراموش می‌شود که چیز ناخوشایندی را به خاطر می‌آورد و یا به این دلیل که با اسم دیگری که می‌تواند احساس ناخوشایندی ایجاد کند مرتبط است.

فراموشی اسامی به اندازه بسیار زیادی مسری است. در یک مکالمه میان دو نفر کافی است که یکی از آنها اسمی را فراموش کند، نفر دوم هم بلافاصله آن را فراموش خواهد کرد.

به نظر من پذیرفتن فراموشی خاطرات کودکی و غیاب خاطرات مربوط به اولین سال‌های زندگی به منزله یک اتفاق معمولی و عادی کار اشتباهی است. لازم است با این پدیده همانند یک معمای شگفت‌انگیز مواجه شویم.

به احتمال زیاد فراموشی دوران کودکی کلید فهم یادزدودگی‌هایی را در اختیارمان بگذارد که بر طبق کشفیات علمی جدید، مبنای شکل‌گیری تمام انواع نشانه‌های روان‌رنجوری هستند.

هنگامی که خاطرات یک فرد را تحلیل می‌کنیم، به راحتی می‌بینیم که هیچ تضمینی در مورد درست و دقیق‌بودن این خاطرات وجود ندارد.