بریده‌هایی از کتاب شیفتگان مرگ

اگر کسی به شما گفت که می‌شود شکنجه را تحمل کرد باور نکنید. اگر پایهٔ صندلی لهستانی را وارد فلان جایتان بکنند یا با سوزن جوالدوزی به بهمان جایتان بزنند هر کاغذی را که جلویتان بگذارند امضا خواهید کرد... شما نمی‌توانید کسی را در این خصوص محکوم کنید.

آیا تاکنون غرق شدن را تجربه کرده‌اید؟ آیا گرداب شما را به سمت پایین کشیده؟ من غرق شدم... هرچقدر بیشتر مقاومت کنی، نیرویت کمتر می‌شود. باید با آن کنار بیایی و تا قعر دریا بروی. آنجاست که انتخاب تو مطرح می‌شود: آیا می‌خواهی بمیری یا زندگی کنی. اگر بخواهی زندگی کنی باید به آسمان بالای آب برسی و برگردی، ولی پیش از آن باید تا قعر رسیده باشی...

آخر آدم‌ها از کجایشان این حرف را درآورده‌اند که بهتر از حیوانات و پرندگان هستند؟

به قول میریژکوفسکی: «ما فقط با سایه‌ای از خودمان زندگی می‌کنیم...»

آیا تاکنون به این دقت کرده‌اید که هنر عاشق مرگ است؟

او از نسلی بود که بیش از حد به واژگان اهمیت می‌دادند... خیلی بیش از حد.

«هرگز آدم به اندازهٔ زمانی که عاشق است، از مرگ بَدَش نمی‌آید».

دوست دارم در هوا حل شوم و طوری غیبم بزند که هیچ جا نتوانند پیدایم کنند و ردپایی از من باقی نماند

ما جوانانی کم‌سواد و نیمه‌گرسنه بودیم که به‌راحتی می‌شد از ما آرمان‌گرایان و خیال‌پردازان شکل بگیرند

مسیرم به سمت هیئت تحریریه مدام به این فکر می‌کردم که فاصلهٔ بین دنیای جنایت و دنیای عادی‌مان از میان رفته.

او حاضر است خودش را وقف ایده‌ای بکند. اگر او حاضر است چنین کاری را بکند و زندگی خودش را فدا کند پس ببین با زندگی دیگران چه کارها می‌تواند بکند؟!

از خودم این سوال را می‌پرسم (پیش‌تر چنین سوالی به هیچ وجه برایم مطرح نبوده) که چرا برای آن پسری که شکمش سفره شده و از سردوشی‌های نظامی پر شده بود، احساس ناراحتی و افسوس نکردم؟ درست که یک سفید و بورژوازاده بود، ولی در هر صورت او هم آدمی بوده مثل تو

«خودکشی به عنوان رویدادی فردی، در همهٔ زمان‌ها وجود داشته، ولی گاهی رویدادی اجتماعی می‌شود» که ما هم باید اضافه کنیم و گاهی رویدادی سیاسی.

دخترم با این سوالش مرا بهت‌زده کرد و پرسید: «مادرجان! تو واقعاً باور داشتی پاول مارُزاف که علیه پدر خودش گزارش داده بود یک قهرمان بود؟» و من در پاسخ گفتم: «بله! آن موقع معیارهای اخلاقی متفاوتی حاکم بود» و او که ترس را می‌توانستم در چشمانش ببینم با وحشت پرسید: «چطور می‌توانی چنین حرفی بزنی؟!» آخر چرا باید دروغ بگویم؟ قسم می‌خورم اگر مطمئن می‌شدم که پدرم هم دشمن است به ان.ک.و.د. می‌رفتم و گزارش می‌دادم. این عین واقعیت است. من دختر استالینی بودم.

عاشق شوهرم بودم، ولی بدم نمی‌آمد عشوه‌گری‌ای هم برای سایر مردان داشته باشم. این درست مثل یک بازی است، وقتی تو راه می‌روی و متوجه می‌شوی دیگران به تو نگاه می‌کنند و تو از اینکه مورد توجهی و ممکن است حتی کمی عاشقت شوند لذت می‌بری...

من از فضاهای بسته می‌ترسم... از زندگی سوسیالیستی متنفرم...

مرگ به عشق می‌ماند.

درست مثل یک عاشق. چه روشنفکران و چه کم‌سوادان... مادربزرگم به جای تمثال مسیح، عکس لنین را از چارچوبِ در خانه آویزان کرده بود و پدرم هم که مهندس نظامی بود روی میزش مجسمهٔ نیم‌تنه لنین را گذاشته بود... می‌توانید درک کنید... باید آنها را محاکمه کرد... ما را... همگان را... لنین، یک جنبه عرفانی برای ما داشت... عرفانِ زندگی روزمره ما بود...

انقلاب ما، آینده‌ای داشت که دیگر هرگز فرانخواهد رسید. من گروگان آن آینده‌ام.

یونانیان باستان گفته‌اند: زمان، سرنوشت است...

من کسانی که خودشان را حلق‌آویز کرده بودند دیده بودم... در آخرین لحظه‌های زندگی‌شان دچار نوعی لذتِ جنسی یا خروج ادرار و مدفوع می‌شوند... فقط همین یک فکر هم برای یک زن، وحشتناک است. من تمام این صحنه‌ها را از دیدگاه تخصصی خودم می‌دیدم. من به عنوان پزشک نمی‌توانم هیچ تصور زیبایی از مرگ داشته باشم. مرگ نمی‌تواند زیبا باشد. جسد یک قهرمان و یک آدم ترسو، هر دو بوی تعفن می‌دهند...

شلوار نداشتیم، ولی اسلحه چرا! وقت آن است که این سبک زندگی‌مان تغییر کند...

چخوف نوشته انسان باید حتی اگر شده ذره‌ای بردگی را از خودش دور کند.

زندگی چیزی بیش از فیلم‌های فلینی و برگمان است..

در کشور ما بدون خون‌ریزی چیزی به دست نمی‌آید.

می‌گویند کارگران، مجسمه لنین را در ایستگاه قطار پایین انداخته و با نشان دادن انگشت وسط، به آن بی‌احترامی کرده‌اند. این کارها را شبانه می‌کنند... مثل دزدها... آخر چرا؟ باید با بلشویک محترمانه خداحافظی کرد.

مارکسیسم هم مثل هر ایده دیگری شهدا و آشغال‌های خود را داشته. از این بابت این «دین سرخ» هم مثل سایر ادیان است.

ما سه نسل کمونیست داشتیم. نسل اول، انقلابیون حرفه‌ای که کیف و اسلحه به دست داشتند. خواستهٔ آنها ساخت نوع خاصی از انسان و راحت شدن از شر بقیه بود. نسل دوم، شریف‌ترین و صادق‌ترین‌هایی بودند که پس از انقلاب اکتبر بزرگ شدند. زمانی که ایده هنوز جوان و قوی بود و معتقد به کمونیسم بودند. آنها را در سال ۱۹۳۷ در اردوگاه‌ها سربه‌نیست کردند. نسل سوم که آخرین نسل است ما هستیم، کارکنان حزب. ما فقط کار می‌کردیم. خوب هم کار می‌کردیم. هرگز کسی از ایده نمی‌گفت و به ایدهٔ کمونیسم فقط به عنوان منشور نگاه می‌کردیم. منشورمان این بود: آینده‌ای درخشان.

یادتان هست گورباچف چطور از دفتر ریاست‌جمهوری‌اش خارج شد؟ شانه‌اش را گرفتند و هلش دادند بیرون و بر طبل شادی کوبیدند.