بریده‌هایی از کتاب ماه بلند آسمان

با خودم فکر می‌کردم چطور می‌شود توی این جهان زندگی کرد وقتی هر قدمی که برمی‌دارید یا هر کاری که می‌کنید، درستی و بی‌خطر بودن قدم یا کارتان، باید به تأیید عده‌ای غریبه برسد؟ آن هم فقط با نگاه کردن به ظاهرتان، بدون آنکه اجازهٔ حرف زدن و حق دفاع از خود داشته باشید. اصلاً اجازهٔ کوچک‌ترین اظهار وجودی به شما نمی‌دهند، بدون هیچ شناختی، درباره‌تان نظر می‌دهند و تصمیم می‌گیرند. اگر نگاهتان کنند و آنچه را می‌بینند دوست نداشته باشند، کارتان زار است. راه فراری ندارید و گرفتار می‌شوید. هیچ حرفی نمی‌توانید بهشان بزنید تا نظرشان را تغییر دهید، آن‌ها اصلاً گوشی برای شنیدن صدای شما ندارند. صدای شما برایشان، مثل صدای ضعیفِ کشیده شدن کف کفش بر سطح زمین است، صدای چرخیدن در روی لولا، ناچیز و مبهم، ضعیف و ناشناخته.

«هیچ‌وقت اجازه نده رفتار آدم‌ها باعث بشه فکر کنی بی‌ارزشی.»

جورج استینی جونیور، پسری چهارده‌ساله بود که در سال ۱۹۴۴ متهم به قتل دو دختربچهٔ سفیدپوست شد. و درست سه ماه بعد اعدام شد. داستان زندگی جورج غم‌انگیز و آزاردهنده بود. تصویر صورتش از جلوی چشمانم کنار نمی‌رفت. چشم‌هایی بزرگ و قهوه‌ای، خالی از هر امید و آرزویی. هفتاد سال بعد، اعلام شد حکم دادگاه جورج دروغین و ظاهرسازی بوده است و او تبرئه و بی‌گناهی‌اش اثبات شد.

آن هم فقط با نگاه کردن به ظاهرتان، بدون آنکه اجازهٔ حرف زدن و حق دفاع از خود داشته باشید. اصلاً اجازهٔ کوچک‌ترین اظهار وجودی به شما نمی‌دهند، بدون هیچ شناختی، درباره‌تان نظر می‌دهند و تصمیم می‌گیرند.

«هیچ‌وقت اجازه نده رفتار آدم‌ها باعث بشه فکر کنی بی‌ارزشی.» با لحنی محکم و قاطع اما صدایی نرم و ملایم، مستقیم کنار گوشم حرف می‌زد. «تو همون‌قدر مستحق و لایق شادی هستی که دیگران هستن. این رو بدون که تو یه پسر خوب و باهوش و دوست‌داشتنی هستی. به هیچ‌کس اجازه نده کاری کنه جور دیگه‌ای دربارهٔ خودت فکر کنی.

بابایی می‌گفت وقتی مشکلات و مسائل دنیا آدم‌ها را تحت‌فشار قرار می‌دهد، وقتی دیگر توان مقابله و تحمل ندارند، ناخودآگاه حس می‌کنند باید به سمت هم حمله‌ور شوند و درد و سختی‌شان را سر دیگران خالی کنند.

می‌دونم حس می‌کنی منصفانه نیست اما یه روزی تو هم بزرگ می‌شی

آدم‌هایی رو می‌شناسم که مدام از درست بودن حرف می‌زنن اما من چیزی جز دروغ توی وجودشون ندیده‌ام. زمان می‌گذره، دوباره و دوباره دروغ می‌گن اما باز هم تلاش می‌کنن بهت بگن حرفشون راست و درسته. این رو آویزهٔ گوشت کن، شخصیت آدم‌ها رو کارهایی که می‌کنن می‌سازه، نه حرف‌هایی که می‌زنن. پس حواست باشه چه کارهایی می‌کنی!»

حسابی سر کارشان گذاشتم و آخرش هم گفتم سرشان به کار خودشان باشد.

بودن یا نبودنتان برای کسی اهمیتی ندارد.

با خودم فکر می‌کردم چطور می‌شود توی این جهان زندگی کرد وقتی هر قدمی که برمی‌دارید یا هر کاری که می‌کنید، درستی و بی‌خطر بودن قدم یا کارتان، باید به تأیید عده‌ای غریبه برسد؟ آن هم فقط با نگاه کردن به ظاهرتان، بدون آنکه اجازهٔ حرف زدن و حق دفاع از خود داشته باشید. اصلاً اجازهٔ کوچک‌ترین اظهار وجودی به شما نمی‌دهند، بدون هیچ شناختی، درباره‌تان نظر می‌دهند و تصمیم می‌گیرند. اگر نگاهتان کنند و آنچه را می‌بینند دوست نداشته باشند، کارتان زار است.

سال‌هایی هستند که سؤال‌ها را می‌پرسند و سال‌هایی که جواب می‌دهند.

سرم، یه عده هستن که حتی قبل از اینکه ببیننت دربارهٔ تو حرف می‌زنن و قضاوتت می‌کنن. اما این حرفم یادت باشه... تو قرار نیست همونی بشی که مردم می‌گن. تو کسی می‌شی که خودت می‌خوای. این تصمیم توئه نه هیچ‌کس دیگه. این رو بدون که نمی‌تونی نظر مردم رو دربارهٔ خودت عوض کنی. پس از من می‌شنوی، وقتت رو اصلاً برای این کار تلف نکن. فقط سعی کن همونی باشی و همون کاری رو بکنی که فکر می‌کنی درسته. حرف نزن، عمل کن

«پسرم، یه عده هستن که حتی قبل از اینکه ببیننت دربارهٔ تو حرف می‌زنن و قضاوتت می‌کنن. اما این حرفم یادت باشه... تو قرار نیست همونی بشی که مردم می‌گن. تو کسی می‌شی که خودت می‌خوای. این تصمیم توئه نه هیچ‌کس دیگه. این رو بدون که نمی‌تونی نظر مردم رو دربارهٔ خودت عوض کنی. پس از من می‌شنوی، وقتت رو اصلاً برای این کار تلف نکن. فقط سعی کن همونی باشی و همون کاری رو بکنی که فکر می‌کنی درسته. حرف نزن، عمل کن.»

تمام این مدت می‌توانستم خواهر بزرگ‌ترش باشم. می‌توانستم موهایش را برایش شانه کنم و ببندم و کارهای مختلفی یادش بدهم. چه کارهایی بلد بودم و می‌توانستم به او یاد بدهم؟ نمی‌دانستم، آخر هیچ‌وقت خواهر بزرگ‌تر کسی نبودم. همیشه کوچک‌ترین بودم.

نمی‌فهمم چطور انسانی می‌تواند چنین کاری با انسانی دیگر بکند. بابایی می‌گفت وقتی مشکلات و مسائل دنیا آدم‌ها را تحت‌فشار قرار می‌دهد، وقتی دیگر توان مقابله و تحمل ندارند، ناخودآگاه حس می‌کنند باید به سمت هم حمله‌ور شوند و درد و سختی‌شان را سر دیگران خالی کنند. مردانی که دردهایشان را بر سر زنانشان می‌کوبند، مادرانی که سختی‌هایشان را سر کودکانشان خالی می‌کنند. سفیدپوست‌هایی که خشمشان را جوری سر سیاه‌پوست‌ها فرود می‌آورند که انگار آن‌ها آدم نیستند و حق زندگی ندارند؛ لگدمالشان می‌کنند، شلاقشان می‌زنند، توی صورتشان آب دهان می‌اندازند و از درخت‌ها حلق‌آویزشان می‌کنند.

نمی‌دانم پدرم کریسمس را با کی جشن می‌گیرد. یعنی دوباره ازدواج کرده و همسری دارد؟ یعنی پدرِ پسر کوچولو یا دختری دیگر است؟ اصلاً دلش برای مامان تنگ شده؟ الان توی کالیفرنیاست یا هنوز در کارولینای جنوبی زندگی می‌کند و حتی خبر ندارد که پدرِ دختر کوچکی است که این صبح کریسمس تمام فکرش پیش اوست؟

آره خب، بعضی وقت‌ها چیزی که هستی با چیزی که مردم می‌خوان باشی زمین تا آسمون فرق داره اما مهم اینه که همیشه بدونی کی توی وجودته. می‌فهمی چی می‌گم؟ این چیزیه که شخصیتت رو می‌سازه. و شخصیت تو هم تغییری نکرده.

شخصیت آدم‌ها رو کارهایی که می‌کنن می‌سازه، نه حرف‌هایی که می‌زنن. پس حواست باشه چه کارهایی می‌کنی!»

راه‌حل این مشکل سکوت و دست‌روی‌دست گذاشتن و تماشای کارهای شیطانی این آدم‌ها نیست. باید کاری کنیم. باید حرفی بزنیم، وگرنه چگونه شیطان از اشتباهش آگاه شود؟

«آره خب، بعضی وقت‌ها چیزی که هستی با چیزی که مردم می‌خوان باشی زمین تا آسمون فرق داره اما مهم اینه که همیشه بدونی کی توی وجودته. می‌فهمی چی می‌گم؟ این چیزیه که شخصیتت رو می‌سازه.