بریده‌هایی از کتاب نیچه؛ فیلسوف، روان شناس و دجال

نیچه بر تجربهٔ زیباشناسانهٔ خلاق تمرکز کرده است و به نظر می‌آید که اشاره می‌کند آدمی نوعی علاقهٔ حیاتی به زیبایی دارد که بسی متفاوت است با دیگر علایق و انگیزه‌ها

نیچه تصویری از خود به دست داده که ما نیز امروزه همان را می‌شناسیم. او «کج‌خلقی‌ها و تلاطماتِ خاص خودش» را می‌شناخت؛ او از این واقعیت خبر داشت که «به عنوان یک متفکر شاید برخطا باشد»؛ او چنین توهمی نداشت که «عدالت و صبوری» قدرتمندیِ اوست. نیز از کسی تمنای وفاداری کورکورانه به اظهاراتش را نداشت

فضایلی که نیچه می‌ستود صداقت و شجاعت به‌خصوص شجاعت عقلانی، سخاوت و ادب، و فراتر از همه، شرافت و تمامیتِ عقلانی بود. نیچه در نوشته‌های اخیرش، بیش‌ازپیش، بر انضباط شخصی و سخت‌کوشی تأکید کرد...

اغلب به نیچه تهمت می‌زنند که ما را برمی‌انگیخت تا در برابر دیگران سنگ‌دل باشیم ــ و تا حدی این درست است ــ اما افزون بر این، تا پایان کار اصرار داشت که باید با ضعیف‌تر از خود نرم‌خوتر بود تا با خود، یا مهربانی به همتایان نه‌فقط «ادبِ قلب» است که یک «وظیفه» نیز هست.

آن‌چه شاید واقعاً بی‌نظیر باشد توافقِ هم‌زمانِ وحدت و کثرت است. نیچه نمی‌کوشد که اینک به این سبک و سپس، به سبکِ دیگری سخن گوید، زیرا هر تجربه چنان خاص نیچه است که، به‌رغم ضعف و قدرت هر یک، شخصیت‌پرداز مزبور در تشخیصِ آن زحمتی متحمل نمی‌شود. غالباً نیچه بی‌اختیار از سبکی به سبک دیگر رفته و همواره در بیان واسطه‌ای شایسته و کافی میان این سبک‌ها، جهدِ بلیغ کرده است. هر سبکی خصیصهٔ خاص خود را دارد، اما خیلی زود نابسندگیِ آن عیان می‌شود و نیچه را به سوی سبک دیگری می‌کشاند. مع‌هذا، همهٔ تجربه‌ها خطیرند و جدی، چرا که بوقلمون‌صفت نیستند. وحدت آن‌ها را می‌توان «اگزیستانسیال» نامید.

پرس‌وجو کردن یعنی به‌تمامی تجربه کردن، با ذهنی باز و بی‌قیدوشرط؛ و به نظر نیچه، ناکامی در پرسشگری، بیش از هر چیز، مترادف است با میل به تجربه نکردنِ پیامدهای ممکن. آن‌جا که دیگر منتقدانِ یک فیلسوف می‌توانند سهو یا اشتباهی مفروض را بپذیرند، نیچه دائماً به حملات شخصی بر ضد چیزی دست می‌یازد که از نظرش کاستی شخصیت و فقدان یکپارچگی ذهن است. شیوهٔ او در این موارد در این جملهٔ قصار نهفته است: «خطا همان جُبن است.» (اینک ۳/۵)

از نظر نیچه، پرسش‌های مجاز دربارهٔ تجربه آن‌هایی هستند که بتوانیم به آن‌ها چنین پاسخی دهیم: «بگذارید برایش بکوشیم!» (!) تجربه کردن شامل آزمودن و بررسی کردن پاسخ با کوشش برای زندگی کردن براساس آن است. نیچه دربارهٔ بسیاری از پرسش‌های هگل می‌گوید هیچ علاقه‌ای به آن‌ها ندارد، زیرا انتزاعی‌تر از آن هستند که ربطی به شیوهٔ زندگی او داشته باشند.