بریده‌هایی از کتاب بودنبروک ها

«فرزندم، در طی روز با پشتکار به دنبال کسب وکار باش، اما چنان کسب وکاری که بتوانیم شب‌هنگام آسوده بخوابیم.»

به قول روشفوکو امید با همهٔ فریبندگی دست‌کم ما را در مسیری دلپذیر به پایان زندگی رهنمون می‌شود

وقت گرانبهاست، با غم و غصه آن را هدر ندهیم!

زندگی اعتماد مرا از آدم‌ها سلب کرده‌است. بیشتر آدم‌ها شیادند.

من تازگی‌ها اغلب به یاد یک ضرب‌المثل ترکی می‌افتم. نمی‌دانم آن را کجا خواندم: خانه که آماده شود، مرگ از راه می‌رسد.

وقت گرانبهاست، با غم و غصه آن را هدر ندهیم!

مگر نه آن که هر انسانی زاییدهٔ خطا و لغزش است؟ مگر نه آن که انسان از بدو تولد به محبسی پر از درد و رنج پا می‌گذارد. زندان! زندان! همه‌جا قیدوبند! انسان از میان میله‌های فردیت خود ناامیدانه به دایرهٔ تنگ امکانات بیرونی خیره می‌شود تا سرانجام مرگ از راه برسد و او را به‌سوی رهایی، به‌سوی خانه رهنمون شود.

باید بگویم هر روز، روز ماهیگیری است، ولی هر روزه ماهی به تور نمی‌افتد!

«ما، طبقهٔ بورژوا، یا آن‌طور که تا به حال رسم بوده بگویند، قشر سوم، می‌خواهیم که از این به‌بعد فقط یک طبقهٔ اشراف وجود داشته باشد، طبقهٔ اشراف مبتنی بر لیاقت افراد، ما اشراف فاسد فعلی را به‌رسمیت نمی‌شناسیم، ما منکر طبقه‌بندی اجتماعی فعلی هستیم. ما می‌خواهیم که هیچ کس رعیت دیگری نباشد و همه فقط تابع قانون باشند! ما خواهان آنیم که امتیازات فردی و استبداد از میان برود! همه باید به‌عنوان فرزندان حکومت از حقوق برابر برخوردار باشند و همان‌طور که دیگر میان انسان‌ها و خدای مهربان واسطه‌ای نیست، باید شهروندان هم با حکومت رابطه‌ای بی‌واسطه داشته باشند! ما خواهان آزادی مطبوعات، آزادی اصناف و تجارت هستیم. ما می‌خواهیم همهٔ انسان‌ها بدون امتیازات ویژه بتوانند با هم رقابت کنند، مزد از آن کسی باشد که لیاقت دارد! ولی ما تحت ستم هستیم، زبان ما را بسته‌اند...

من آدم جاه‌طلبی نیستم، دوست ندارم مدام دنبال پول بدوم، دلم می‌خواهد راحت باشم.

می‌دانی، آدمیزاد به‌مرور در زندگی کم‌توقع‌تر می‌شود.

گفت: «دوباره با هم دیدار می‌کنیم.» «بله، این‌طور می‌گویند... آخ فریدریکه، بعضی لحظات این حرف‌ها تسلای خاطری به بار نمی‌آورد. خدا مرا نبخشد، ولی گاهی انسان به عدالت و خوبی، به همه‌چیز شک می‌کند، می‌دانید، زندگی خیلی چیزها را در دل انسان نابود می‌کند، خیلی باورها را به باد می‌دهد. دیدار دوباره... ای‌کاش واقعیت داشته باشد.»

«مادر! بله، آدم نباید پشت سر همنوع خود بد بگوید. من هم این را می‌دانم، ولی ناچارم یک چیزی را بگویم. من از این تعجب می‌کنم که تو تا به حال متوجه نشده‌ای که هر کس قبای بلند پوشید و مدام خدا خدا کرد، واقعآ پاک و منزه نیست!»

مگر آرمان‌ها برای آنند که برآورده شوند؟ نه، ابدآ! دل آدمی از امید آکنده است و نه از حسرت دستیابی به ستاره‌ها. در زندگی زیباتر از امید چیزی نیست. به قول روشفوکو امید با همهٔ فریبندگی دست‌کم ما را در مسیری دلپذیر به پایان زندگی رهنمون می‌شود.

گاهی انسان به عدالت و خوبی، به همه‌چیز شک می‌کند، می‌دانید، زندگی خیلی چیزها را در دل انسان نابود می‌کند، خیلی باورها را به باد می‌دهد.

متوجه شدی چه‌طور حرف می‌زند؟ به نظر من به‌طرز غریبی به جزییات می‌پردازد. چه‌طور بگویم؟ هر چیزی را با نگاه غیرعادی می‌بیند،

«جوانی و پیری بسته به احساس درونی انسان است. وقتی بخت به تو رو می‌کند، وقتی به آنچه دلخواه‌ات بوده است می‌رسی، خیلی کند و دیر، تازه متوجه می‌شوی که آن چیز خوب و دلخواه چه دردسرهای ریز و درشتی با خود آورده است، با چه اضافات مزاحم و ناخوشایندی همراه است، می‌بینی غبار واقعیت روی آن نشسته است، و این غبار که در عالم خیال اصلا فکرش را نمی‌کردی، می‌شود خورهٔ جانت، خورهٔ جانت.»

مگر نه آن که هر انسانی زاییدهٔ خطا و لغزش است؟ مگر نه آن که انسان از بدو تولد به محبسی پر از درد و رنج پا می‌گذارد. زندان! زندان! همه‌جا قیدوبند! انسان از میان میله‌های فردیت خود ناامیدانه به دایرهٔ تنگ امکانات بیرونی خیره می‌شود تا سرانجام مرگ از راه برسد و او را به‌سوی رهایی، به‌سوی خانه رهنمون شود. فردیت! آخ، وجود انسان، دارایی‌ها و توان‌اش، یکسر حقیر، دلگیر، ناقص و کسالت‌بار می‌نماید. آدمی با اشتیاقی حسرتبار به دنبال آن چیزیست که در وجودش یافت نمی‌شود، خواهان آن چیزیست که ندارد و نمی‌تواند، و این حسرت رنگ عشق به خود می‌گیرد، زیرا نگران است مبادا به نفرت بدل شود.

خطرها همیشه مرا از پشت سر تهدید کرده‌اند! اما اگر با من رودررو شوند...»

به نظر تو فقط آن چیزی ننگ و رسوایی است که برملا بشود و به گوش مردم برسد؟ نه! رسوایی پنهانی که در خلوت انسان را عذاب می‌دهد و انسان را پیش خودش بی‌آبرو می‌کند، خیلی بدتر است!

«ما، طبقهٔ بورژوا، یا آن‌طور که تا به حال رسم بوده بگویند، قشر سوم، می‌خواهیم که از این به‌بعد فقط یک طبقهٔ اشراف وجود داشته باشد، طبقهٔ اشراف مبتنی بر لیاقت افراد، ما اشراف فاسد فعلی را به‌رسمیت نمی‌شناسیم، ما منکر طبقه‌بندی اجتماعی فعلی هستیم. ما می‌خواهیم که هیچ کس رعیت دیگری نباشد و همه فقط تابع قانون باشند! ما خواهان آنیم که امتیازات فردی و استبداد از میان برود! همه باید به‌عنوان فرزندان حکومت از حقوق برابر برخوردار باشند و همان‌طور که دیگر میان انسان‌ها و خدای مهربان واسطه‌ای نیست، باید شهروندان هم با حکومت رابطه‌ای بی‌واسطه داشته باشند! ما خواهان آزادی مطبوعات، آزادی اصناف و تجارت هستیم. ما می‌خواهیم همهٔ انسان‌ها بدون امتیازات ویژه بتوانند با هم رقابت کنند، مزد از آن کسی باشد که لیاقت دارد! ولی ما تحت ستم هستیم، زبان ما را بسته‌اند... چی می‌خواستم بگویم؟ بله،

پسندیده نیست همه مثل هم باشند. هر کس به شیوهٔ خودش.

حاضران گیلاس‌های خود را به امید آن که در کنار هم زندگی خوشی داشته باشند به هم زدند. همه شاد و سرخوش بودند.

«مونیخ شهر کار و جنب وجوش نیست. در مونیخ همه فکر راحتی و بخور و بخوابند، سرشان به پیمانهٔ آبجو گرم است. در مونیخ کسی موقع غذا تلگراف نمی‌خواند، نه، نمی‌خواند.

به آرامش و زندگی یکنواخت نیاز دارم و تو این را خوب می‌دانی. آدمی مثل من برای جنب وجوش و تنوع ساخته نشده. قبول داری؟ پس مرا از این گردش معاف کن.»

کسی که از اقبال بلند برخوردار است، نیازی به دانستن این چیزها ندارد. ولی آن که یکه وتنها در اعماق تاریکی دل به رؤیا سپرده است، نیازمند این‌گونه مطالب است.

راستی کسانی که یکنواختی دریا را ترجیح می‌دهند، چه‌طور آدم‌هایی هستند؟ فکر کنم این آدم‌ها مدت‌زمانی دراز با نگاهی عمیق در پیچیدگی مسایل درونی دقیق شده‌اند و در نتیجه از ظواهر بیرونی فقط خواهان نمودی بسیط و ساده هستند.

هر روز، روز ماهیگیری است، ولی هر روزه ماهی به تور نمی‌افتد

ثروت به‌تنهایی و همیشه ضامن خوشبختی نیست.

برپایی جشن به‌خاطر گذشته وقتی خوشایند است که انسان به حال و آیندهٔ خود خوش‌بین باشد. به یاد پدران خود بودن وقتی دلنشین است که انسان با آن‌ها احساس یگانگی کند و یقین داشته باشد در مسیر آن‌ها گام برمی‌دارد.